عدم رعایت مقررات شرکت‌های تجاری چه مجازاتی د ارد؟

احمد پنجه‌پور
وکیل پایه یک دادگستری
Ahmad.panjehpour@gmail.com
بخش دوم

پیش‌تر بیان شد که رعایت نکردن مقررات شرکت‌های تجاری اعم از سهامی و غیرسهامی مدیران، اعضای هیات‌مدیره و سهامداران را با مجازات‌های کیفری روبه‌رو می‌کند.این مجازات‌ها در بسیاری موارد صرفا به خاطر عدم رعایت مقررات شکلی قانون تجارت هستند و الا اگر محرز شود فرد در حال خیانت در امانت یا کلاهبرداری یا جرایم دیگر است طبیعتا مجازات‌های دیگری نیز بر او تحمیل می‌شود.

بنابراین تشریفات قانونی در قانون تجارت از مسائل مهم و اساسی هستند. در این یادداشت به این مورد خواهیم پرداخت که مسوولان شرکت‌ها به سبب رعایت نکردن ضوابط قانون تجارت با چه کیفرهایی روبه‌رو می‌شوند. دانستن این نکات تذکری خواهد بود برای علاقه‌مندان به فعالیت در حوزه اقتصادی و کسب و کار‌های خرد و درشت که حتما پیش از ورود و اخذ مسوولیت در شرکت‌ها وظایف و تکالیف قانونی خود را با مراجعه به قانون و وکلای متخصص در این زمینه بدانند؛ چه اینکه بعدا نمی‌توانند در محضر دادگاه عذری مانند عدم آگاهی و اطلاع بیاورند و چنین معاذیری به هیچ عنوان مورد پذیرش دادگستری نخواهد بود و از مسوولیت آنان کم نخواهد کرد.

حضور اعضا و سهامداران در جلسات مجمع عمومی آزاد است. در قانون تجارت این یک اصل مهم است و همه افراد سهامدار حق حضور دارند. طبق قانون، اگر فردی عامدا مانع حضور دارنده سهم شرکت در جلسات مجامع عمومی صاحبان سهام بشود یا اینکه با خدعه و نیرنگ خود را دارنده سهم یا قطعات سهم معرفی کند و به این طریق در اخذ رأی در مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت کند اعم از آن‌که این کار را شخصا یا توسط دیگری انجام دهد؛ به حبس از سه ماه تا یکسال یا به جزای نقدی محکوم می‌شود. از سویی اگر رئیس و اعضای هیات‌مدیره شرکت سهامی حداکثر تا ۶ ماه پس از پایان هر سال مالی مجمع عمومی عادی صاحبان سهام را دعوت نکنند یا مدارک مقرر در ماده ۲۳۲ را به موقع تنظیم و تسلیم نکنند به حبس از دو تا 6 ماه یا به جزای نقدی یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد. ماده ۲۳۲ لایحه قانونی اصلاح قانون تجارت بیان می‌کند؛ هیات‌مدیره شرکت باید پس از انقضای سالی مالی صورت دارایی و دیون شرکت را در پایان سال و همچنین ترازنامه و حساب عملکرد و حساب سود و زیان شرکت را به ضمیمه گزارشی درباره فعالیت و وضع عمومی شرکت طی سال مالی مزبور تنظیم کند. اسناد مذکور در این ماده باید اقلا بیست روز قبل از تاریخ مجمع عمومی عادی سالانه در اختیار بازرسان گذاشته شود. همچنین در حین جلسه نیز اعضای هیات‌مدیره باید صورتی از وضعیت تمام حضار تهیه کنند، و حقوق صاحبان سهام را در جلسه رعایت کنند؛ سهل انگاری در این خصوص می‌تواند آنان را مجبور به پرداخت جزای نقدی کند.

حضور بازرسان در جلسات الزامی است

بازرسان حق حضور در جلسات مجامع شرکت را دارند. به عبارت دیگر آنها اساسا وظیفه‌ای جز این کار ندارند و باید علاوه‌بر حضور در جلسات مجمع عمومی عادی، حساب‌ها و ترازنامه‌های شرکت را نیز بازرسی و مورد مداقه قرار دهند. اگر رئیس و اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل به‌طور عمدی، مانع یا مخل انجام وظایف بازرسان شرکت بشوند یا اسناد و مدارکی را که برای انجام وظایف آنها لازم است در اختیار بازرسان قرار ندهند به حبس از سه ماه تا دو سال یا به جزای نقدی یا به هر دو مجازات محکوم می‌شوند.

همچنین اگر رئیس و اعضای هیات‌مدیره شرکت متعمدا مجمع عمومی صاحبان سهام را در هر موقع که انتخاب بازرسان شرکت باید انجام پذیرد به این منظور دعوت نکرده و بازرسان شرکت را هم به مجامع عمومی صاحبان سهام دعوت نکنند به حبس از دو تا شش ماه یا جزای نقدی یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد. از سوی دیگر خود بازرسان نیز درصورت رعایت نکردن مقررات قانون با مجازات‌هایی روبه رو هستند. اول از همه باید بیان کرد بازرس باید صلاحیت قانونی برای اخذ این سمت را داشته باشد، چرا که طبق قانون، هر کس با وجود منع قانونی عالما سمت بازرسی را در شرکت سهامی بپذیرد و به آن عمل کند به حبس از دو ماه تا 6 ماه یا جزای نقدی یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد. از آن مهم‌تر اینکه بازرس باید وظیفه قانونی خود را به درستی انجام دهد؛ مطابق با صراحت قانون تجارت، هرفرد در سمت بازرسی شرکت سهامی عالما راجع به اوضاع شرکت به مجمع عمومی در گزارش‌های خود اطلاعات خلاف حقیقت بدهد یا این‌گونه اطلاعات را تصدیق کند به حبس تأدیبی از سه ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.

عدم رعایت مقررات شرکت در حین تصفیه

قانون بیان می‌کند، مدیر یا مدیران تصفیه هر شرکت سهامی که مرتکب جرائم زیر بشوند به حبس تأدیبی از دو تا شش ماه یا به جزای نقدی یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد:

- ظرف یک ماه پس از انتخاب تصمیم راجع به انحلال شرکت، نام و نشانی خود را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام نکنند.

- تا شش ماه پس از شروع به امر تصفیه، مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را دعوت نکنند.

- در خاتمه دوره تصدی خود بدون آنکه تمدید مدت ماموریت خود را خواستار شوند به عملیات خود ادامه دهند.

- ظرف یک ماه پس از ختم تصفیه مراتب را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام نکنند.

اما اگر مدیر تصفیه یا مدیران شرکت سهامی مرتکب جرائم زیر شوند به حبس از یکسال تا سه سال محکوم خواهند شد که مجازات به مراتب سنگین‌تری است. در صورتی که اموال یا اعتبارات شرکت در حال تصفیه را برخلاف منافع شرکت یا برای مقاصد شخصی یا برای شرکت یا موسسه دیگری که خود به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذی‌نفع هستند مورد استفاده قرار دهند یا اینکه برخلاف قانون به انتقال دارایی یا تقسیم سهام شرکت مبادرت کنند.