بحران بزرگی که اردوغان با آن رو به رو شد

تسنیم : بحران اقتصادی در ترکیه ادامه دارد و صبح امروز، لیره به مسیر نزولی خود ادامه داد و هر ۱ دلار آمریکا به ۱۷ لیره و ۷۴ قوروش رسید که بالاترین سطح ارزش دلار در برابر لیره در سال ۲۰۲۲ میلادی است.

اما بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را بدون تغییر در ۱۴ درصد نگه داشته و شواهد نشان می دهد که تا ماه های پایانی سال جاری میلادی، دلار به راحتی نقطه ۲۰ لیره را نیز پشت سر خواهد گذاشت.

در شرایطی که تنها ۱۰ ماه به زمان برگزاری انتخابات ترکیه باقی مانده، تحلیل گران، شمارش معکوس را برای پایان اقتدار اردوغان و حزب عدالت و توسعه آغاز کرده اند.

آگاهان سیاسی بر این باورند که در سال گذشته، یعنی از سال برگزاری رفراندوم و تغییر نظام سیاسی و اجرایی ترکیه از پارلمانی به ریاستی، محبوبیت و قدرت اردوغان و حزب حاکم، در سراشیبی سقوط قرار گرفته است.

آنان بر این باورند که بحران اقتصادی، ندانم کاری های مالی، کنار نهادن شایسته سالاری و استیلای خویشاوند سالاری، از یاد بردن اهمیت مطالبات فقرا، برآمدن رانت ها و از یاد بردن مبارزه با فساد مالی، دست به دست هم داده و حزب عدالت و توسعه را به ایستگاه خداحافظی نزدیک می کند.

با این حال، اردوغان از تک و تا نیفتاده و اعلام کرده که حزب او، برای سال ۲۰۵۷ میلادی نیز، برنامه ریزی دارد! به قول یک کارشناس اقتصادی، شاید فروش حقیقت به مردم دشوار باشد، اما حزب عدالت و توسعه سابقه فراوانی در فروش رویاها دارد!

۲۰ میلیون فقیر مستمری بگیر

نورالدین نباتی وزیر دارایی ترکیه جدیداً اعلام کرده که در طول حکومت بیست ساله حزب عدالت و توسعه، تعداد خانواده های دریافت کننده کمک های اجتماعی از ۱ میلیون به ۴.۳ میلیون افزایش یافته است. اگر برای هر خانواده ۴ نفر را در نظر بگیریم، به این نتیجه می رسیم که در ترکیه، حدود ۲۰ میلیون نفر در شرایطی هستند که بدون مستمری ناچیز حمایتی، قادر به ادامه حیات نیستند.

اردوغان در اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی اعلام کرد: «ما یک برنامه اصلاحات اقتصادی داریم که منجر به تنظیم بازار، افزایش تولید و کمک به حل مشکلات اقتصادی مردم می شود. پیش بینی کارشناسی ما بر این است که ظرف دو تا سه ماه، میوه های نخست این برنامه را از شاخه ها بچینیم.»

حالا ۱۰ ماه از آن سخنان اردوغان گذشته و هنوز میوه ای برداشت نشده و او نهایتاً دو هفته پیش، به گفتن این جمله اکتفا کرد: «در کشورمان، برخی مشکلات اقتصادی داریم. از مردم می خواهم صبور باشند.»

ادبیات آشپزخانه ای در سیاست ترکیه

در ادبیات سیاسی ترکیه، الفاظ مرتبط با نان، خوراک و قوت مردم، بسیار رایج است. «آتش در آشپزخانه»، «کوچک شدن سفره ها» و «قابلمه خالی»، از مهمترین مفاهیم برای توصیف حکمرانی ضعیف و ناتوان در ترکیه هستند.

سلیمان دمیرل سیاستمدار قدیمی ترکیه، «قابلمه های خالی» را به یکی از مهمترین مفاهیم ادبیات سیاسی تبدیل کرد. دمیرل که ۵ بار نخست وزیر و یک بار رئیس جمهور ترکیه شده، جملات و مفاهیم مشهوری دارد. او معتقد بود که صدای قابلمه های خالی، می تواند هر قدرتی را در هم بشکند.

حالا در ترکیه، تورم و فقر بیداد می کند و قیمت یک نان عادی ۲۲۰ گرمی به ۵ تا ۷ لیره رسیده است. بر اساس تازه ترین نظرسنجی ها در ترکیه، حتی ۳۰ درصد از هواداران پر و پا قرص حزب عدالت و توسعه، معتقدند که مسئول و مقصر خالی ماندن قابلمه و گرسنگی مردم، شخص اردوغان است و دیگر نباید به او رای داد.

ابراهیم کراس از تحلیلگران اقتصادی ترکیه می گوید:«مسلم است که حزب حاکم دچار افت شدید آرا شده است. اما از یاد نبریم که با وجود وضعیت وخیم اقتصادی که ضعف مدیریتی را به خوبی آشکار کرده، حمایت مردم از حزب اردوغان به زیر ۳۰ درصد نرفته است. جامعه شناسی سیاسی ترکیه نشان می دهد که حزب اردوغان، دارای یک هسته ۲۵ درصدی است که تحت هر شرایطی در کنار او می مانند. آنها فاجعه بزرگ در اقتصاد را نادیده می گیرند و عقلانیت را به کلی کنار گذاشته اند. بحث در اینجا نفی مشکلات اقتصاد نیست، بلکه وجود توده ای است که باور نمی کنند یا نمی خواهند باور کنند که اینها نتیجه سوء مدیریت دولت فعلی است.»

کراس در ادامه نوشته است:«شواهد نشان می دهد که تنها یک راه برای پیروزی اردوغان در انتخابات آتی وجود دارد: ارتکاب خطاهای بزرگ در جبهه مخالفین! اگر ۶ حزب مخالف اردوغان، به اجماع نظر نرسند و به یک توافق نهایی دست پیدا نکنند، اردوغان می تواند با استفاده از هواداران متعصب، باز هم بازی را ببرد و این مساله ای است که به طور مستقیم با اقتصاد بیگانه است.»

اردوغان از اسب می افتد

عصمت برکَن از تحلیلگران ترکیه درباره وضعیت کنونی میزان قدرت و محبویت اردوغان در ترکیه، به نکات جالبی اشاره کرده است.

او می گوید:«مرحوم ایلهان سلجوق، همیشه می گفت کلمه سیاست از بُن قدیمی سیس آمده که به معنی سوارکاری است و سیاست نیز، اصطلاحاً به معنی رام کردن اسب و مدیریت آن برای سوارکار است. اما در دنیای غرب و یونان، واژه پولیتیک به معنای سیاست، در اصل به معنی اداره کردن یک شهر است. این تفاوت ها را دست کم نگیریم. در دنیای سیاست در ترکیه یک سیاستمدار تا زمانی که به قدرت نرسیده، به نفع مردم حرف می زند اما همین که قدرت را در دست گرفت، صرفاً به دنبال ادامه سواری است!»

اردوغان هنوز قوی است یا نه؟

وی در ادامه تحلیل خود نوشته است: همواره می پرسند، آیا اردوغان هنوز هم قدرتمند است یا خیر. جواب من این است: طیب اردوغان یکی از قدرتمندترین رهبران سیاسی تاریخ این کشور است. منبع قدرت او همیشه حمایت هایی بوده که از مردم دریافت کرده است. اما حالا، اردوغان به حال و روزی افتاده که فقط تلاش می کند قدرت و بقای خود را حفظ کند. یک روز در سخنرانی خود، قرآن را در دست می گیرد و روزی دیگر، میتینگ او در میدان کوچکی برگزار می شود تا کاهش شدید محبوبیت او دیده نشود. فکر می کنی چرا سخنرانی اخیر اردوغان و باغچلی را به میدان سراجخانه بردند؟ واضح است. در آن میدان کوچک، جمعیتی در حد چند هزار نفر گردهم آمدند. اما قبلاً چند صد هزار نفر پای سخنرانی او می ایستادند. اردوغان دیگر مانند گذشته قوی نیست. ترکیه در حال آماده شدن برای پایان دادن به یک حکومت ۲۰ ساله است، روند تحولات، در راستای پایان دادن به قدرت اردوغان است.»

ابراهیم قهوه چی از تحلیلگران اقتصادی ترکیه گفته است:«شرایط جهانی، کاملاً علیه ماست. چرا که نمره ریسک اعتباری سرمایه گذاری در ترکیه به عدد ۹۰۰ رسیده و این رقمی بالاست که برای وصف اقتصادهای نزدیک به ورشکستگی به کار می رود. زمستان امسال برای ترکیه، بسیار سخت خواهد بود. ترکیه دومین شوک تورمی بزرگ را پس از سال ۱۹۸۰ تجربه می کند. اما این بار تورم بالا با بیکاری بالا نیز همراه است. با وجود افزایش ۹۵ درصدی حداقل دستمزد در ابتدای امسال و اواسط سال، نتوانستیم مرز گرسنگی و شکاف تورم غذا را ببندیم.

علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی، دیروز در ترابزون و در یک سخنرانی عمومی، بار دیگر به دولت هشدار داده و اعلام کرد: «بگذارید شفاف بگویم، شما کشور را به لبه پرتگاه برده اید. تا سقوط نکرده ایم، از این سیاست های غلط عقب نشینی کنید. رسیدن میزان رقم ریسک سرمایه گذاری در ترکیه به عدد ۹۰۰ یک کابوس است و من قبلاً، وقتی که این عدد به ۸۰۰ رسیده بود به شما هشدار دادم. ما در مسیری پیش می رویم که در آینده، حتی تامین گاز طبیعی مورد نیاز مردم، برایمان ناممکن باشد.»

مخالفین اردوغان امیدوارند که با استفاده از فضای فعلی جامعه ترکیه و استیلای فقر و تورم، بتوانند در انتخابات آتی پیروز شوند. با این حال، تحلیلگران معتقدند که حزب عدالت و توسعه، برای پیروز شدن، از کلیه امکانات خود استفاده خواهد کرد و ممکن است از ابزارهای مالی، سیاسی و تبلیغاتی به شکلی بی سابقه استفاده کند و برای به دست آوردن رای، ده ها میلیارد لیره از ثروت و سرمایه کشور را خرج کند. حال باید دید کشاکش بین حزب حاکم و مخالفین، به کجا خواهد کشید.