حسین موسوی: آیا جدایی گل از اردوغان کلید خورده است؟ این پرسشی است که در چند روز اخیر با ادعاهای یک مقاله شروع شده است. مقاله‌ای که در آن دوست روزنامه‌نگار عبدالله گل نوشته است که وی قصد دارد تا حزبی تازه تاسیس کند. حزبی که رقیب حزب پیشینش باشد. احمد تاکان هفته گذشته در یادداشتی در روزنامه «ینی‌چاق» اعلام کرد که مرد کهنه‌کار سیاست قصد دارد وارد عالم سیاست شود. نه با حزب پیشینش، بلکه با حزبی تازه. البته این مقاله رنگ و بوی چالشی نداشت و در آن احمد تاکان تاکید می‌کند که عبدالله گل در عالم سیاست دارای ویژگی‌هایی است که کسی را به جنگ و چالش نمی‌طلبد، به‌‌ویژه رجب طیب اردوغان را. روزنامه ینی‌چاق می‌نویسد که از کریدورهای آنکارا شایعه‌ای دهان به دهان در حال چرخیدن است که حکایت از بازگشت عبدالله گل به عرصه سیاست دارد. تاکان می‌گویددر این اواخر جلسات فراوانی در این‌باره برگزار شده است. جلساتی که به همراه نیروهای آکادمیک و سیاسی برگزار و در آن درخصوص موضوعات روز ترکیه از جمله، تغییر نظام ترکیه از پارلمانی به رئیس‌جمهوری و حتی موضوع صلح با کردها صحبت شده است. در جلسات متعددی که درباره تاسیس این حزب برگزار شده، حضور نیروهای آشنایی نیز به چشم خورده است. بر مبنای جلسات برگزار شده، گفته می‌شود که عبدالله گل قصد دارد تا از نیروهای کهنه‌کار حزب عدالت و توسعه یارگیری کند و حزب خود را به سرانجام برساند. در میان اسامی مطرح شده نام «تانر ییلدیز»، وزیر انرژی ترکیه، «حسین حسین چلیک»، معاون و سخنگوی حزب عدالت و توسعه و علی باباجان معاون نخست‌وزیر نیز دیده می‌شود. نکته مهم در میان اسامی مطرح شده حضور بولنت آرینچ است که تا پیش از این در تیم اردوغان بوده و دیدگاه‌های نزدیکی هم با وی داشته است. بولنت آرینچ در زمان نخست‌وزیری رجب طیب اردوغان معاون وی بوده و در بیشتر مسائلی که حول و حوش اردوغان بوده، او نخستین حامی وی به حساب می‌آمده است. برخی می‌گویند رابطه اخیر بین این دو تیره شده است. پیش از این از آرینچ به‌عنوان یکی از کاندیداهای مطرح نخست‌وزیری یاد می‌شد که وی می‌تواند پس از کسب پست ریاست‌جمهوری، جایگزین وی شود؛ اما قرعه شانس در دوران پسااردوغانی به احمد داووداغلو، وزیر امور خارجه‌اش افتاد و وی جایگزینش شد. گفته می‌شود گل به تیمی که برای تاسیس حزب جدید خود انتخاب کرده است، بسیار اطمینان دارد. روزنامه ینی‌چاق درخصوص ویژگی‌های افرادی که در تیم وی قرار است همکاری کند این‌گونه نوشت: باباجان فرد مورد اعتماد گل است، ییلدیز و چلیک نیز قرار است نقش کلیدی در این حزب ایفا کنند. آرینچ اما قرار است موتور محرکه حزب و کار راه‌انداز اصلی برای تاسیس حزب باشد. جمیل چیچک، رئیس مجلس ترکیه هم قرار است یکی از موسسان اصلی این حزب در کنار گل قرار بگیرد. برخی می‌‌گویند که حضور چلیک در تیم گل می‌تواند به خاطر آیین‌نامه داخلی حزب عدالت و توسعه باشد که برای دور جدید اجازه حضورش را انتخابات پارلمانی نداده است. در آیین‌نامه داخلی حزب عدالت و توسعه محدودیت‌هایی تعیین شده که بر اساس آن چنانچه نماینده‌ای برای سه دوره در پارلمان حضور داشته است برای بار چهارم نمی‌تواند نامزد این انتخابات شود. با توجه به وجود چنین مقرراتی در حزب عدالت و توسعه ۶۸ نفر از نمایندگان فعلی انتخابات پارلمانی ترکیه نمی‌توانند در این دوره از انتخابات حضور داشته باشند. چیچک، رئیس مجلس فعلی ترکیه نیز از این قاعده مستثنا نیست و وی به همین علت نتوانسته است در این دوره از انتخابات پارلمانی ثبت نام کند. به نظر می‌رسد، در صورت تحقق حزب تازه عبدالله گل، اخراجی‌های حزب عدالت و توسعه، راهی این حزب شوند.

عبدالله گل در پشت پرده

شایعه شده عبدالله گل قصد ندارد، ریاست این حزب تازه تاسیس را خود به‌عهده بگیرد. برای این کار هم یک دلیل بیشتر وجود ندارد. در سال ۲۰۱۹، قرار است دومین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ترکیه برگزار شود. رئیس‌جمهوری ترکیه در حال حاضر نقشی غیر اجرایی دارد و نخست‌وزیر در راس هیات دولت قرار دارد. چنانچه حزب عدالت و توسعه بتواند اکثریت پارلمان را در اختیار بگیرد، اردوغان در صورت تحقق سناریوی نخست-پیروزی حزب سابقش در پارلمان ترکیه- می‌خواهد با همکاری احمد داووداغلو سیستم این کشور را از نظام پارلمانی به ریاست‌جمهوری تغییر دهد. امری که به گفته کارشناسان، اردوغان می‌تواند از عهده آن برآید. عبدالله گل نیز می‌خواهد تا آن موقع، اسب خود را برای رقابت با اردوغان زین کند. کارشناسان می‌گویند دلیل اینکه عبدالله گل نمی‌خواهد در راس این حزب قرار بگیرد به همین موضوع رقابت با اردوغان باز می‌گردد. به دلیل محدودیت‌هایی که در قانون اساسی ترکیه وجود دارد، نامزد رئیس‌جمهوری نباید عضو هیچ حزبی باشد و باید از حزب خود کناره‌گیری کند. راهی که اردوغان پیش از آن رفت و از حزب عدالت و توسعه کناره گرفت. هر چند که به اذعان برخی کارشناسان، سایه اوبر این حزب هنوز حاکم است و ناظران در ترکیه این کناره‌گیری وی را یک نوع بازی سیاسی خواندند. اگر سناریوی تاسیس حزب گل به همان صورتی که مدنظر آنها است پیش برود، وی در سال ۲۰۱۹ رو در روی اردوغان خواهد ایستاد و دو یار قدیمی تبدیل به دو رقیب خواهند شد.

این در حالی است که پیش از این احزاب رقیب از عبدالله گل خواسته بودند تا در انتخاباتی که گذشت از جانب آنها نامزد ریاست‌جمهوری شود اما وی حاضر به رو در رویی با اردوغان نشده بود، تا موقعیت حزب عدالت و توسعه در جامعه ترکیه تضعیف نشود. به‌رغم این مسامحه، چیزی که دیگر پنهان نیست اختلافات دو یار قدیمی است که بارها در رسانه‌های ترکیه علنی شده است. به‌ویژه در این اواخر، پس از اینکه اردوغان، برای تصدی پست نخست‌وزیری داووداغلو را به گل ترجیح داد، رابطه بین این دو تیره‌تر شده است. اردوغان به‌تازگی برای دلجویی از گل درخواست کرده بود تا در انتخابات پارلمانی از سوی حزب عدالت و توسعه حضور داشته باشد که وی این پیشنهاد نه‌چندان سخاوتمندانه اردوغان را نپذیرفته است. گل بارها به تک‌روی‌ها و فامیل بازی اردوغان، واکنش منفی نشان داده و در مصاحبه‌های خود نیز به‌طور تلویحی به این موضوع اشاره داشته است. افزون بر این بین اعضایی که از آنها به‌عنوان یاغی‌های حزب عدالت و توسعه نام برده می‌شود و قرار است در تیم گل نقش اساسی ایفا کنند، اختلافات چشمگیری با اردوغان پیدا کرده‌اند. بارزترین اختلاف آنها با وی این بوده که اردوغان قصد داشته تا داماد خود، یعنی «برات آلبایراک» را در پست ریاست بانک مرکزی این کشور منصوب کند. زیرا رئیس بانک مرکزی فعلی ترکیه یکی از کسانی است که با درخواست اردوغان مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی مخالفت کرده است و رئیس‌جمهوری ترکیه نیز قصد دارد او را از سر راه کنار بگذارد.

معمار اصلی حزب؟

عبدالله گل به‌تازگی با یک روزنامه قطری در مورد آینده سیاسی خود صحبت کرده و پاسخ صریحی به ادعاهای مطرح شده در محافل سیاسی ترکیه نداده است. اما پاسخ دو پهلوی وی موجب شده تا همگان به‌نوعی منتظر به واقعیت پیوستن شایعه‌ها باشند. گل در گفت‌وگو با این روزنامه قطری گفته است که به این زودی حزبش را تاسیس نخواهد کرد.

گل همچنین در پاسخ به اینکه «با حزب عدالت و توسعه چه خواهد کرد»، پاسخ داده که هنوز به این حزب علاقه دارد، زیرا وی موسس اصلی این حزب بوده است و از این حزب به دو مقام عالی‌مرتبه ترکیه یعنی نخست‌وزیری و ریاست‌جمهوری رسیده است. او در این مصاحبه دوباره به‌طور تلویحی از اردوغان انتقاد کرده و گفته است که عرصه سیاست جایی نیست که به تنهایی بتوانید انرژی‌تان را صرف کنید و باید یک تیم کاری قوی داشته باشید.

اردوغان بارها از سوی احزاب اپوزیسیون به تک‌روی و دیکتاتوری متهم شده و مدعی‌اند وی در مقام ریاست‌جمهوری دنبال منافع حزبی است.