مونا مشهدی رجبی
بر طبق گزارش سازمان تجارت جهانی کاهش تقاضا در کشورهای توسعه یافته‌، نوسانات قیمت مواد غذایی و نفت و تنزل ارزش دلار در برابر واحدهای پول جهانی سبب شد تا بازار تجارت جهانی بی ثبات شود‌. در نتیجه این بی ثباتی نرخ رشد تجارت کالاها در جهان در سال ۲۰۰۷ میلادی به کمتر از ۶‌درصد تنزل پیدا کرد‌.

این در حالی است که در سال پیش از آن نرخ رشد تجارت جهانی برابر با 5/8‌درصد بود و در سال‌‌های پیش از آن نرخ رشد تجارت در دنیا دو رقمی‌بوده است‌. شایان ذکر است در سال 2007 میلادی کارشناسان انتظار داشتند نرخ رشد تجارت در دنیا برابر با 5/5‌درصد باشد، ولی تحقق رشد 6‌درصدی سبب شد تا بسیاری از کارشناسان ادعا کنند برآورد آنها در مورد وضعیت اقتصادی و تجاری جهانی و میزان بی ثباتی‌ها بیشتر از واقع بوده است‌. در گزارش آمارهای جهانی سال 2008 میلادی دلیل کاهش سطح تجارت در جهان در سال 2007 میلادی این طور عنوان شده است: «کاهش تقاضا برای کالاهای وارداتی در کشورهای توسعه یافته جهان به خصوص در کشورهای آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپا سبب شد تا نرخ رشد تجارت جهانی کاهش پیدا کند. در سال 2007 میلادی تجارت در بیشتر کشورهای در حال توسعه جهان رشد کرد‌. کشورهایی از قبیل کشورهای خاورمیانه و کشورهای در حال توسعه آفریقا و آمریکای لاتین و کشورهای مشترک المنافع بازمانده از فروپاشی شوروی سابق.
مطالعات نشان می‌دهد رشد قیمت مواد غذایی و آغاز سیر فزاینده قیمت نفت در سال ۲۰۰۷ میلادی موقعیت مالی برخی از کشورها را ارتقا داد‌. اگرچه ادامه این روند در سال ۲۰۰۸ میلادی آسیب‌های چشمگیری به اقتصاد و تجارت دنیا وارد آورد‌. رشد قیمت نفت و مواد غذایی زمینه ساز رشد فشارهای تورمی‌ در تمامی ‌کشورهای جهان شد‌. رشد قیمت‌ها در سال ۲۰۰۷ میلادی سبب شد تا ارزش صادراتی کالاهای کشاورزی در سراسر دنیا ۱۹‌درصد افزایش پیدا کند که نسبت به نرخ رشد ارزش صادراتی کالاهای تولیدی‌، سوخت و فرآورده‌های معدنی بیشتر بوده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی برای اولین بار طی پنج سال گذشته ارزش خدمات تجاری با سرعتی بیشتر از ارزش تجاری رشد کرد‌. در این سال نرخ رشد ارزش خدمات تجاری برابر با ۱۸‌درصد بود، در حالی‌که نرخ رشد تجاری در جهان معادل ۱۵‌درصد بوده است‌. دلیل این مساله افزایش عرضه بخش‌های خدماتی از قبیل موسسات مالی، موسسات کامپیوتری، خدمات فنی و حرفه‌ای بود‌. البته رشد هزینه حمل و نقل نیز به تقاضا برای کالاهای مختلف در جهان سایت وارد کرد و همین مساله از نرخ رشد تجارت در دنیا کاست‌.بر طبق گزارش ارائه شده توسط سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی مجموع صادرات ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا از دیگر کشورهای جهان بیشتر بود‌. در این سال ارزش صادراتی آنی کشورها برابر با ۲/۶۶۷میلیارد دلار بود که ۷/۲۷‌درصد از مجموع ارزش تجاری دنیا را به خود اختصاص داده بود. نرخ رشد سالانه ارزش تجاری این کشور‌ها برابر با ۲۲‌درصد اعلام شد و این منطقه به عنوان بزرگترین صادر کننده در جهان انتخاب شد‌. این منطقه با وارد کردن ۹/۵۴۴‌میلیارد دلار بزرگترین واردکننده جهان هم بود و ۲۴‌درصد از مجموع واردات جهان را به خود اختصاص داد.
ایران در میان وارد‌کنندگان جهان جایگاه سی و دوم را دارد سهم واردات ایران به کل ارزش وارداتی جهان برابر با 4/0‌درصد بود. سازمان تجارت جهانی در گزارش خود نوشته است در سال 2007 میلادی پانزده کشور بزرگ صادر‌کننده جهان در مجموع 4/80درصد از صادرات جهان را به خود اختصاص دادند‌. ارزش صادراتی این کشورها برابر با 690‌میلیارد دلار بود‌. در مقابل، 15 کشور بزرگ واردکننده در جهان با وارد کردن 655‌میلیارد دلار کالا و خدمت 5/84‌درصد از مجموع واردات دنیا را داشتند. در سال 2007 میلادی ارزش صادراتی کشورهای خاورمیانه برابر با 25‌میلیارد دلار بود که 9/2‌درصد از مجموع صادرات جهان را داشتند‌. از طرف دیگر در همین سال ارزش وارداتی خاورمیانه معادل 40‌میلیارد دلار بود که 1/5درصد از مجموع ارزش وارداتی دنیا است‌.
از آنجا که رشد قیمت مواد غذایی زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنان کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داد در این سال تمرکز بیشتری روی واردات محصولات کشاورزی شد‌. در این سال ارزش وارداتی فرآورده‌های کشاورزی در جهان برابر با ۲۸۰۲۶میلیون دلار بود که کشورهای خاورمیانه تنها ۷۷میلیون دلار از آن را به خود اختصاص داده بودند. در این سال سهم واردات فرآورده‌های کشاورزی در کشورهای خاورمیانه برابر با ۳/۰‌درصد از مجموع واردات فرآورده‌های کشاورزی بود‌. در سال ۲۰۰۷ میلادی کشورهای عضو اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا، برزیل و آرژانتین بزرگترین صادرکنندگان محصولات کشاورزی در جهان بودند. در مقابل کشورهای اتحادیه اروپا، آمریکا، ژاپن، چین و کانادا پنج کشور بزرگ وارد کننده فرآورده‌های کشاورزی بودند. مطالعات نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۷ میلادی ارزش صادرات فرآورده‌های کشاورزی از کشور ایران برابر با ۳۵۱۲میلیون دلار آمریکا بود که ۱/۴‌درصد از مجموع صادرات فرآورده‌های کشاورزی را تشکیل می‌داد‌. شایان ذکر است در سال ۱۹۹۰ میلادی ارزش صادرات فرآورده‌های کشاورزی از کشور ایران برابر با ۶۰۱میلیون دلار بوده است‌.در همین سال ایران ۵۱۹۶‌میلیون دلار کالاهای کشاورزی وارد کرد که نسبت به سال پیش از آن حدود یک‌هزار میلیون دلار افزایش داشته است‌. ایران وارد‌کننده ۳/۱۱‌درصد از مجموع محصولات کشاورزی وارداتی در جهان است. در سال ۱۹۹۰ میلادی ارزش واردات فرآورده‌های کشاورزی در کشور ایران برابر با ۳۸۳۰‌میلیون دلار بود که ۲/۲۱‌درصد از مجموع واردات فرآورده‌های کشاورزی در جهان را تشکیل می‌داد. در بخش صادرات سوخت و فرآورده‌های معدنی در جهان نیز ایران جایگاه ویژه‌ای دارد‌. آن کشور در سال ۲۰۰۷ میلادی ۷۲۸۹۴‌میلیون دلار فرآورده‌های معدنی و سوخت صادر کرد که ۸/۸۴‌درصد از مجموع سوخت و فرآورده‌های معدنی صادراتی در جهان بود‌. ارزش صادراتی ایران در سال ۱۹۹۰ میلادی برابر با ۱۵۳۰۷میلیون دلار بوده است که ۱/۸۹‌درصد از مجموع صادرات جهان بود‌. ارزش واردات فرآورده‌های معدنی و سوخت از ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی معادل ۴۰۰۹‌میلیون دلار بود که تنها ۷/۸‌درصد از مجموع واردات جهان بود‌. در سال ۱۹۹۵ میلادی ارزش وارداتی سوخت و فرآورده‌های معدنی در ایران برابر با ۳۱۱‌میلیون دلار بود و ۲/۲‌درصد از کل واردات جهان را تشکیل می‌داد.
شایان ذکر است در گزارش ارائه شده توسط سازمان تجارت جهانی آماری در مورد واردات سوخت و فرآورده‌های معدنی در سال 1990 میلادی ارائه نشده است‌. در سال2006 میلادی ارزش واردات خدمات تجاری در کشور ایران برابر با 8522‌میلیون دلار آمریکا اعلام شده است که نسبت به سال پیش از آن حدود 20‌درصد رشد کرده است‌. سهم ایران به کل واردات خدمات تجاری در کشورهای خاورمیانه 6‌درصد اعلام شده است‌. در همین سال ایران 5555میلیون دلار صادرات خدمات تجاری داشت و نسبت به سال پیش از آن شاهد رشد حدود 400‌میلیون دلاری بود‌. سهم ایران به مجموع صادرات خدمات تجاری از کشورهای خاورمیانه 8‌درصد بود.در سال 2006 میلادی ارزش صادرات محصولات ساختمانی تولیدشده در ژاپن از ایران یا به تعبیر بهتر صادرات مجدد از ایران برابر با 241‌میلیون دلار بود که نسبت به سال پیش از آن 17‌درصد کاهش یافت‌. دلیل این کاهش صادرات مجدد تنزل سطح تقاضا برای برخی از کالاها در اثر بحران اقتصادی جهان ذکر شده است‌.