محمد رستمی- مسعود صفاری

بخش دوم

سرمایه‌گذاران از این مدرک به عنوان پایه‌ و اساس تهیه پیش‌نویس دیگر اسناد و مدارک حقوقی استفاده می‌کنند. باید اضافه کرد که این مدرک جهت تشریح موضوع مذاکرات آتی طرفین در اسناد حقوقی است که معمولا شامل شرایط خاصی است که به عنوان پیش‌شرط مذاکرات و اقدامات حقوقی آتی معتبر است. به ‌جز برخی از شروط و بندهای ویژه که در قرارداد معاملاتی سهام و سایر قراردادها به‌کار گرفته خواهند شد، مواردی همچون مخارج و موارد انحصاری و پاره‌ای از این قبیل نمونه‌ها صرفا جهت اطلاع طرفین از توافقات اولیه‌ است و معمولا در این مرحله از نظر حقوقی لازم‌الاجراء و تعهدآور نیستند؛ اگرچه ممکن است با تشخیص طرفین، موارد فوق در این توافق‌نامه در زمره تعهدات لازم‌الاجراء قرار گیرند. هم‌چنین این‌گونه توافقات و مذاکرات را در چارچوب مذاکرات بین‌الطرفین به عنوان سندی مبتنی بر اعتماد و اطمینان غیررسمی می‌توان تلقی کرد.

مفاد این سند، مرجع و مکملی برای قراردادهای خرید سهام شرکت (قرارداد مشارکت، قرارداد شرکا) خواهد بود. هر اندازه این سند دقیق‌تر و کامل‌تر باشد، تدوین سند مشارکت‌نامه و سایر اسناد لازم الاجرای دیگر سریع‌تر و دقیق‌تر خواهد بود. بررسی کلیه شرایط و موارد مندرج در این سند توسط وکلا وحقوق‌دانان آشنا به سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر ممکن است وقت‌گیر باشد؛ بنابراین به منظور تسریع در حصول توافقات اولیه، معمولا تهیه این سند با حداقل هزینه ممکن صورت می‌پذیرد. سرفصل‌های یک قرارداد مشارکت در ادامه این مقاله آورده شده‌است.

مهم‌ترین سرفصل‌هایی که در تهیه یک «توافق‌نامه شرایط سرمایه‌گذاری» مورد استفاده‌است عبارتند از:

۱. نوع سهام:

یک سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر معمولا به‌جای مالکیت سهام عادی شرکت سرمایه‌پذیر، از سهام ممتاز استفاده می‌کند که دارای حق رای ویژه و ممتازی درمقایسه با سهام عادی است. دلیل آن، این است که سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر، ضمن آن‌که سرمایه خود را در معرض خطر قرار می‌دهند، در واقع نیز باتوجه به ارزش‌ آورده‌ها، سرمایه‌گذاری بیشتری نسبت به موسسین شرکت سرمایه‌پذیر- که عمده سرمایه ایشان ایده، زمان مطالعات و مبلغ اندکی سرمایه اولیه است- انجام می‌دهند، اما کنترل اندکی بر رویه‌های مدیریتی روزمره شرکت و نتایج کار آن خواهند داشت. این حقوق ویژه سهامداران ممتاز، تا زمانی که دور بعدی افزایش سرمایه در شرکت رخ نداده است معمولا پابرجا می‌ماند؛ اما در صورت امکان در هر دور جدید از گردآوری وجوه و افزایش سرمایه در شرکت سرمایه‌پذیر، اختیارات این اوراق ممتاز مورد بازبینی قرار می‌گیرد. زیرا در هرمرحله از جلب وجوه و سرمایه‌گذاری، ارزش‌ و شرایط اقتصادی متفاوت و ریسک‌های مختلف وجود خواهد داشت و بنابراین در حقوق ویژه سهامداران تغییراتی حادث خواهد شد.

۲. ارزش‌گذاری و اهداف مرحله‌ای

ارزش‌گذاری آغازین شرکت، پیش از سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر صورت می‌گیرد. ارزش آغازین شرکت، قیمت هرسهم موجود شرکت سرمایه‌پذیر پیش از سرمایه‌گذاری جدید و افزایش سرمایه را نشان می‌دهد. با انتشار سهام جدید برای شرکت، مبلغ این سهام جدید باید از سوی سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر - معمولا طی چند مرحله- پرداخت گردد. ارزش هرسهم آغازین از تقسیم ارزش آغازین پیش از سرمایه‌گذاری بر تعداد سهام موجود شرکت که در ساختار سرمایه شرکت جای دارند- مانند سهام عادی، سهام ممتاز با اختیار خرید برای کارکنان شرکت، هرنوع سهمی که درصورت اجرای اختیارات منتشر می‌گردد، وارانت‌ها که یک نوع اختیارخرید تضمین شده از سوی شرکت برای دوره چند ساله است که برعکس اوراق مشتقه اختیارخرید که برای دوره چند ماهه هستند و قابل معامله و واگذاری‌اند معمولا قابل معامله نیستند، و اوراق بدهی قابل تبدیل، و سایر تعهدات در قبال اشخاص- به‌دست می‌آید.

مثلا اگر ارزش آغازین پیش از سرمایه‌گذاری ۴۰۰هزار باشد و تعداد سهام عادی موجود ۱۰۰ سهم باشد قیمت هر سهم ۴هزار است. میان ارزش آغازین پیش از سرمایه‌گذاری و ارزش شرکت پس از سرمایه‌گذاری باید تفاوت قائل باشیم. اگر میزان سرمایه‌گذاری جدید ۲۰۰هزار باشد در این صورت ارزش شرکت پس از سرمایه‌گذاری مطابق مثال فوق ۶۰۰‌هزار خواهد بود. درصورتی نیز که تاپیش از انجام ارزش‌گذاری شرکت، تعدادی سهام جهت اختیار خرید برای کارکنان شرکت در نظر گرفته شده‌باشد که قابل اجراء باشد این مقدار به تعداد سهام موجود شرکت اضافه می‌گردد.

Post-money valuation = Pre-money valuation + Investment

گاهی مشاهده می‌شود که سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر تمام تعهدات خویش برای سرمایه‌گذاری را به یک‌بار و در ابتدای ورود خود انجام نمی‌دهد؛ بلکه هربخش از تعهد پرداخت سرمایه را منوط به تحقق اهداف مرحله‌ای می‌نماید که در قرارداد اشتراک سهام/مشارکت‌نامه مورد اشاره قرار می‌گیرد. این اهداف مرحله‌ای مطابق با برنامه‌های فنی، مالی و حقوقی ویژه، در هر مرحله قابل دستیابی خواهند بود. عدم تحقق اهداف در هر مرحله تعریف شده به معنی عدم الزام سرمایه‌گذار به انجام باقی سرمایه‌گذاری‌ها نیست؛ بلکه به این معنی‌که با مذاکره و تعریف مجدد اهداف مرحله‌ای می‌توان برنامه پرداخت تعهدات سرمایه‌گذاری را براساس شرایط جدید مورد بازنگری قرار داد.

۳. حق تقسیم سود

سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر معمولا در مراحل ابتدایی شرکت سرمایه‌پذیر که پتانسیل زیادی برای رشد دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند. هدف این سرمایه‌گذاران، رشد این شرکت‌ها و ایجاد ارزش در آن‌ها تا رسیدن به زمان خروج است که با شاخص‌هایی متناسب با بازدهی بر روی سرمایه‌گذاری صورت گرفته، سنجیده می‌شوند. در اغلب موارد، در این مراحل سود میان سهامداران تقسیم نمی‌شود، بلکه برای تداوم رشد شرکت سودهای دوره‌ای حاصل مجددا وارد چرخه سرمایه‌گذاری می‌شود و حتی گاهی تقسیم سود و برداشت آن را برای مدت محدود معینی ممنوع می‌کنند.