علیرضا کدیور

با تبعید ۱۳شرکت جدید به تابلوی چهارم، شمار شرکت‌های اخراجی از تابلوی رسمی بورس به ۹۶شرکت رسید. نگاهی به شرکت‌های تابلوی چهارم نشان می‌دهد که این شرکت را می‌توان در دو گروه عمده تقسیم‌بندی کرد. دسته اول شرکت‌هایی هستند که به دلیل نوع صنعت یا ضعف مدیران و سهامداران عمده به ورطه زیان‌دهی فرو رفته‌اند و به همین دلیل شرکت‌های مزبور از سوی سازمان بورس شرایط عضویت در بازار ثانویه را از دست داده‌اند. اما دسته دوم شرکت‌هایی هستند که به لحاظ مالی از سودآوری مناسب برخوردار هستند، اما سهامداران عمده آنها که در اکثر موارد سهامداران حقیقی هستند، به دلایل مختلف از اطلاع‌رسانی شفاف خودداری می‌کنند. در حقیقت بررسی مزیت حضور شرکت‌ها در بورس نشان می‌دهد که از سه مزیت عمده قرار گرفتن نام شرکت و فهرست بورس یعنی امکان انتشار اوراق قرضه، تغییرات قیمت به صورت روزانه و معافیت‌های مالیاتی، در حال حاضر شرکت‌ها تنها از یک مزیت که همان معافیت مالیات به میزان ۵/۲درصد است، استفاده می‌کنند. (نرخ مالیات برای شرکت‌های خارج از بورس ۲۵درصد و برای شرکت‌های بورسی ۵/۲۲درصد است). در مقابل مزیت‌های فوق، شرکت‌های بورسی موظف به رعایت استاندرادهای مالی و حسابداری می‌شوند. این شفافیت در پاره‌ای موارد می‌تواند در تضاد با اهداف سهامدار عمده حقیقی قرار گیرد و در این حالت سهامداران این شرکت‌ها عطای حضور در بورس را به لقای خروج از فهرست شرکت‌های بورسی می‌بخشند. به این ترتیب روند حضور شرکت‌ها در بورس به گونه‌ای پیش‌رفته است که در حال حاضر یک چهارم شرکت‌های پذیرفته شده در بورس از فهرست نمادهای قابل معامله در تابلوی رسمی اخراج شده‌اند. از سوی دیگر شرکت‌های تازه وارد یا در آستانه ورود به بورس نیز یا کاملا متعلق به دولت هستند یا به صورت غیرمستقیم و از طریق شرکت‌های دولتی، متعلق به دولت هستند. در نتیجه شرکت‌های متعلق به بخش‌خصوصی در حال حاضر تمایلی به حضور در بورس ندارند و این مورد نشان می‌دهد که شرکت‌های متعلق به بخش غیردولتی در تحلیل هزینه- فایده بورسی شدن، هزینه‌های قرار گرفتن در فهرست بورس را بیش از فواید آن ارزیابی می‌کند.حال به نظر می‌رسد در شرایطی که بازار سرمایه در شکل کارآ می‌تواند به عنوان یک منبع مطمئن و کم‌هزینه برای تامین نیازهای مالی شرکت‌ها تلقی شود، نبود تمایل به حضور در بورس و عدم رغبت شرکت‌های فعلی به بقا در بازار سرمایه تا حدودی نگران‌کننده است و شایسته است وزارت اقتصاد و سازمان بورس با بازنگری در مزیت‌های حضور شرکت‌ها در بورس، از یک سو شرکت‌های فعلی را به باقی ماندن در بورس ترغیب کنند و از سوی دیگر شرکت‌های خارج از بورس را به ورود به بورس متمایل کنند.