گروه بورس کالا: با توجه به ذخایر نفت و گاز ایران، صنایع پالایشی و پتروشیمی را می‌توان جذاب ترین صنایع در کشور به شمار آورد که جذابیت هیدروکربن‌ها را بیش از پیش نمایان می‌کند. با توجه به توسعه روزافزون بازارهای کالایی در اقصی نقاط جهان و به‌منظور افزایش انسجام بازار این قبیل کالاها در بخش‌های داخلی و صادراتی، بورس کالا را می‌توان جایگاه بسیار مهمی برای توسعه و افزایش حجم معاملات، شفافیت بازار، توسعه صنایع مصرف‌کننده و وابسته و نهایتا تقویت صنایع پالایشی و پتروشیمی برشمرد. از طرفی منافع کلی اقتصاد ایران تاکنون توانسته است این ساز‌و‌کار را تقویت کرده و از آن حمایت کند. به نظر می‌رسد این روند حمایتی ادامه خواهد داشت. بورس‌های کالایی یکی از ابزارهای نوین معاملاتی در جهان هستند که هر روز با جذابیت و مخاطب بیشتری رو‌به‌رو می‌شوند. غالب فعالان بازار به‌خصوص تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان همیشه تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا با عضویت در بورس‌های کالایی یا اوراق بهادار بتوانند از مزایای آن استفاده کنند. اخذ استانداردهای مورد نیاز تولیدی، مدیریتی و دریافت مجوزهای فیزیکی و شیمیایی کالاهای تولید شده و ثبت نام در بورس‌های معتبر جهانی می‌تواند به مثابه گشودن پنجره‌هایی جدید در برابر هر تولیدکننده‌ای باشد. بسیاری از خریداران نیز به امید خرید با قیمت پایین‌تر، دریافت کیفیت مطلوب‌تر کالا، امنیت مالی و تحویل کالا و استفاده از ابزارهای حمایتی بورس‌ها، غالبا به این چارچوب کلی تمایل نشان می‌دهند.

با توجه به حجم تولیدی بسیار گسترده و متنوع صنایع پتروشیمی و انعطاف تولید در شرایط متفاوت بازار در کنار تغییر سریع انواع تقاضا، بازارهای رسمی محصولات پتروشیمی همچون دیگر بازارها از جمله بازار فلزات یا دیگر حامل‌های انرژی توسعه مطلوبی نیافته است. دولت‌ها نیز در اقصی نقاط جهان از این شرایط استفاده کرده و با ایجاد بورس‌های داخلی و محلی سعی در انسجام و شفافیت معاملات داشته‌اند. با توجه به ارزش بالای محصولات پتروشیمی و سهولت استفاده صنعتی از آنها، غالب دولت‌ها تمایلی به صادرات این محصولات از کشور مطبوع خود نداشته و به‌منظور افزایش ارزش افزوده و اشتغالزایی سعی در محدودیت عرضه‌های صادراتی می‌کنند. این شرایط تا جایی پیش رفته که در نقاط مختلف جهان قیمت‌های متنوعی گزارش می‌شود که جذابیت این تجارت را نیز افزایش داده است.

بورس کالای ایران نیز از این قواعد کلی مستثنی نیست و شرایط مشابهی دارد. با توجه به برخی اظهارنظر و گمانه‌زنی‌ها و اما و اگرهای مطرح شده به نظر می‌رسد پس از چند سال از آغاز فعالیت بورس کالا، باز هم بررسی هزینه و فایده حضور و معامله در این بورس خصوصا برای فعالان صنعت پتروشیمی مجددا اهمیت یافته است.

در خصوص بررسی مزایای عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا، می‌توان شرایط کلی را به دو بخش اصلی تقسیم کرد: مزایای عرضه‌ها در بورس کالا برای فروشنده و مزایای خرید در بورس کالا برای خریدار.

مهم‌ترین‌ مزایای معامله در بورس کالا برای فروشنده:

- شفافیت معاملات، مشخص بودن قیمت فروش به صورت رسمی، سهولت تنظیم دفاتر مالیاتی، عدم وجود احتمال هر گونه شائبه در قیمت فروش برای مراجع ذی‌صلاح

- اخذ سریع مالیات بر ارزش افزوده و صدور فاکتورهای رسمی به‌صورت آنی از طریق بورس کالای ایران

- سهولت فرآیند فروش: در این شیوه معامله هیچ نیازی به وجود یک واحد فروش گسترده حس نمی‌شود که در کنار سهولت فعالیت‌های حسابداری، حسابرسی و امور مالی به کاهش محسوس هزینه‌های اجرایی و پرسنلی منتهی خواهد شد. در این شیوه شاید یک فرد به تنهایی نیز بتواند تمامی فرآیند بازاریابی، عرضه و فروش را به کمک کارگزار عرضه کننده مدیریت نماید.

- سهولت فرآیند تصفیه حجمی کالا و تسویه وجه معامله

- تضمین ۱۰۰ درصدی اخذ پول در زمان مقرر با ضمانت بورس کالای ایران

- استفاده از شیوه‌های مختلف معامله از جمله نقدی، سلف و آتی پس از طی مراحل قانونی که در این میان استفاده از شیوه‌های سلف و آتی را می‌توان مسیری برای تامین مالی بسیاری از بنگاه‌های تولیدی قلمداد کرد. با توجه به فاصله زمانی بین زمان معامله و زمان تحویل، فروشنده می‌تواند تمام یا بخشی از ارزش معامله را در ابتدا دریافت کرده و سپس با تهیه مواد اولیه اقدام به تولید کنند.

- معافیت‌های مالیاتی:

شاید بهترین شرایط و جذاب ترین عامل عرضه محصولات در بورس کالای ایران، کاهش محسوس حجم مالیات پرداختی باشد. به استناد قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب ۲۵/۰۹/۱۳۸۸ مجلس شورای اسلامی حمایت‌های مالیاتی گسترده‌ای در این خصوص وضع شده است. با توجه به اهمیت این موارد قوانین موجود بدین گونه است:

ماده ۶ - ماده (۱۴۳) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۳/۱۲/۱۳۶۶ و اصلاحات بعدی آن.

ماده ۱۴۳ - معادل ۱۰ درصد از مالیات بردرآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس‌های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد و ۱۰ درصد از مالیات بردرآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شوند و ۵ درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شوند، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بخشوده می‌شوند. شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان حداقل ۲۰ درصد سهام شناور آزاد داشته باشند معادل دو برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار خواهند شد.

به‌صورت کاملا عملیاتی و حتی در شرایط فعلی با فرض وجود برخی محدودیت‌های مالی بین‌المللی، با فرض و احتساب ۲۵ درصد مالیات سالانه تولیدکنندگان و با احتساب کاهش ۱۰ درصدی به دلیل عرضه در بورس کالای ایران همچنین کاهش ۱۰ درصدی مالیات به دلیل عرضه سهام در بورس اوراق بهادار، یک شرکت تولیدی غالب بار مالیاتی خود را به این صورت مرتفع خواهد کرد. برای شرکت‌های تولیدی به‌خصوص تولیدکنندگانی که جدیدا به عرصه تولید قدم گذارده‌اند این شرایط مالیاتی یک نقطه قوت بسیار بزرگ تلقی می‌شود.

قطع و یقین سپری کردن مراحل اداری پذیرش و عرضه محصولات در بورس کالا همچنین عرضه سهام در بورس اوراق بهادار می‌تواند بسیار جذابتر از پرداخت مالیات باشد و همچنین در شرایط فعلی و دورنمای گشایش برخی راهکارها در مناسبات مالی بین‌المللی می‌توان به کمک این قانون کاملا از پرداخت مالیات بدون هیچ حد و مرز زمانی معاف بود.

همان‌گونه که در این قانون به صراحت ذکر شده معادل ۱۰درصد از مالیات بردرآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس‌های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد شامل این قانون خواهد بود. به عبارت بهتر زمانی که یک فروشنده هم کالای خود را در خارج از بورس عرضه می‌کند و هم در داخل بورس نمی‌تواند از این بند قانونی به‌صورت کامل استفاده کند. به عبارت دیگر این قانون در خصوص آن دسته از کالاهایی که در بورس معامله می‌شود موثر بوده و سایر کالاها باید در چارچوب خود مورد بررسی قرار گیرند.

میثم باقری، یکی از مدیران شرکت کارگزاری پگاه یاوران‌نوین، مزایای عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران همچنین افزایش حجم عرضه را چنین برمی‌شمرد:

- کمک به تامین مواد پتروشیمی برای صنایع پایین دستی

- کشف شفاف قیمت‌ها در بورس کالا

- کاهش قیمت محصولات پتروشیمی در بازار غیر‌رسمی

- در نهایت کاهش قیمت محصولات در بورس کالا و مجددا کاهش قیمت‌ها در بازار غیررسمی

مزایای بورس کالا برای خریداران:

- تحویل کالا با ضمانت نهادی رسمی همچون بورس کالای ایران در زمان معین

- شفافیت قیمت خرید و تنظیم ساده‌تر دفاتر

- خرید کالا با قیمت پایین‌تر.

- تضمین کیفیت کالا

اگر به بندهای فوق توجه کنیم شاهد کمتر بودن جذابیت خرید کالا در بورس کالای ایران برای خریدار به نسبت فروشندگان خواهیم بود. واقعیت آن است که بسیاری از معاملات بورس برای خریداران اصلا جذاب نیست. معاملات اعتباری انگشت‌شمارند. معاملات سلف یعنی پرداخت تمام وجه و سپس تحویل کالا برای بسیاری از فعالان بازار جذاب نیست. هم اکنون جای برخی حمایت‌ها از جمله حمایت‌های مالی و اعتباری از خریداران خالی به نظر می‌رسد. آقایی از کارگزاری اردیبهشت ایرانیان نیز بر این عقیده است که تاکنون بورس برای خریداران امتیاز خاصی قائل نشده و نیاز به حمایت بیشتر از خریداران در برابر فروشندگان بزرگ به طور قوی حس می‌شود. از طرفی بورس کالای ایران در کنار کارگزاران این بورس چرخش مالی بسیار گسترده‌ای داشته که قطعا برای هر بانکی جذاب به نظر می‌رسد.

با توجه به عدم وجود سیستم حمایتی و اعتباری قدرتمند برای حمایت از خریداران با محوریت تولیدکنندگان معتبر، بورس کالای ایران به کمک برخی از کارگزاران به سادگی می‌تواند نسبت به رتبه بندی مشتریان اقدام کرده که با معرفی به بانک می‌توان یک سیستم حمایتی و اعتباری جدید را به سادگی پایه گذاری کرد. این روند تاکنون برای برخی از معاملات و غالبا توسط فروشنده صورت گرفته ولی وسعت چندانی نداشته است. این رخداد قطعا در افزایش جذابیت بورس و حمایت از تولیدکنندگان معتبر داخلی موثر بوده و جذابیت خرید از بورس کالای ایران را افزایش خواهد داد. به عنوان نتیجه‌گیری می‌توان به ذکر این نکته بسنده کرد که عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا بیش از آنکه برای خریدار مفید باشد برای فروشندگان سودمند است. جایگاه این شرکت نیز برای دولت بسیار مهم است و جایگاه رسمی بورس کالا می‌تواند به مرکزی برای حمایت‌های رسمی و غیررسمی بزرگان صنعت پتروشیمی انجامیده و قدرت چانه زنی این صنعت را افزایش دهد. قطعا این شرایط می‌تواند به توسعه ساز و کار فروش محصولات کمک کند و با توجه به افزایش جذابیت محصولات تولیدی به‌صورت کاملا شفاف، پتانسیلی برای افزایش اقبال عمومی به برخی واحدها بیش از سایر مجتمع‌های پتروشیمی خواهد بود. این مطلب می‌تواند درخصوص نوسان ارزش سهام در بورس اوراق بهادار نیز موثر بوده و طرح‌های توسعه و افزایش سرمایه را با جذابیت بیشتری جلوه‌گر کند.