غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۲ نوامبر الی ۲۶ نوامبر ۲۰۱۰) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.

در ابتدا به دلیل ادامه بحران کسری بودجه در اروپا، وجود تردیدهایی درباره عدم توان ایرلند برای پرداخت بدهی‌های خود و افزایش نگرانی‌ها درباره گسترش بحران کسری بودجه و مشکلات مالی به سایر اقتصادهای منطقه یورو نظیر پرتغال، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو، کاهش ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی و همچنین نگرانی سرمایه‌گذاران از سیاست‌های ضد تورمی دولت چین نظیر بالا بردن نسبت ذخایر قانونی و افزایش نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضا در دومین واردکننده بزرگ نفت در جهان، قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول) از حدود 74/81 دلار در هر بشکه در تاریخ 22 نوامبر 2010 تا کمتر از 25/81 دلار در هر بشکه در تاریخ 23 نوامبر کاهش یافت، ولی مجددا در پی انتشار آمار مطلوب در مورد اقتصاد آمریکا نظیر رشد اقتصادی بهتر از پیش‌بینی‌ها برای فصل سوم، افزایش شاخص احساس مصرف‌کننده رویترز میشیگان، کاهش بیش از حد انتظار تعداد متقاضیان کار در آمریکا، حمله ستیزه‌جویان به خط لوله (اوبیدی) انتقال نفت خام به پالایشگاهی واقع در شهر واری در جنوب منطقه دلتای نیجر و تخریب این خط لوله و در نتیجه افزایش ناآرامی‌ها در این منطقه، توقف انتقال نفت از طریق خط لوله 6-ای شرکت کانادایی انبریج در پی حادثه قطع برق، ناآرامی در جنوب شرق آسیا با توجه به واکنش چین و کره شمالی به برنامه آمریکا و کره‌جنوبی برای برگزاری رزمایش مشترک در آن منطقه و افزایش ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی، قیمت نفت خام WTI تا سطح 86/83 دلار در هر بشکه در تاریخ 24 نوامبر افزایش یافت که این سطح قیمتی نیز پایدار نبوده و در دو روز پایانی هفته به دلیل کاهش ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی، افزایش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا (معادل یک میلیون بشکه) در هفته منتهی به 19 نوامبر 2010، قیمت نفت خام WTI تا سطح 76/83 دلار در هر بشکه در تاریخ 26 نوامبر کاهش یافت.
کشور ایرلند دومین کشور عضو اتحادیه اروپا است که مجبور به دریافت کمک‌های مالی از صندوق بین‌المللی پول و اتحادیه اروپا برای بازپرداخت بدهی‌های خود می‌باشد. اتحادیه اروپا و صندوق بین‌المللی پول روز ۲۱ نوامبر ۲۰۱۰ به توافقی جهت اعطای کمک مالی ۹۰-۸۰ میلیارد یورویی به ایرلند در جهت رفع بحران کسری بودجه و مشکلات مالی این کشور دست یافتند. نگرانی‌هایی درباره سرایت بحران کسری بودجه به کشورهای مختلف حوزه یورو وجود دارد و این مساله، سبب سردرگمی در بازار نفت شده است. علاوه بر نگرانی درباره وضعیت اقتصادی اروپا که تردیدهایی را درباره تقاضای نفت به‌وجود آورده است، سیاست‌های چین برای مبارزه با تورم در این کشور با افزایش حداقل موجودی لازم برای بانک‌ها نیز از دیگر عواملی است که موجب شده تا سرمایه‌گذاران در بازار با احتیاط عمل نمایند. برخی کارشناسان معتقدند تصمیم جدید چین برای افزایش حداقل ذخایر پولی بانک‌ها، برای مبارزه با تورم در این کشور کافی نیست.
شاخص بازارهای سهام طی هفته گذشته از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بودند. بر این اساس، شاخص بازارهای سهام در ابتدا به دنبال افزایش نگرانی‌ها درباره شرایط مالی و بحران کسری بودجه کشورهای اروپایی، سیاست‌های انقباضی دولت چین برای مبارزه با تورم و افزایش نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضای نفت خام در این کشور، به میزان قابل‌توجهی طی دوره 22 نوامبر الی 23 نوامبر 2010 کاهش یافت، ولی مجددا در واکنش به انتشار آمار مطلوب درباره اقتصاد آمریکا، ارزش سهام در بازارهای جهانی افزایش یافت که این افزایش نیز موقتی بوده و در روز پایانی هفته کاهش یافت.
معامله‌گران نفتی معمولا برای تشخیص میزان حساسیت مصرف‌کنندگان، بازارهای سهام را مورد توجه قرار می‌دهند. در واقع شاخص بازار سهام نشانه‌ای از میزان اعتماد مصرف‌کنندگان بوده و توجه سرمایه‌گذاران نفتی به این مساله، سبب شده است تا بازار نفت خام و سهام معمولا هم جهت باشند.
در حال حاضر، شرایط کونتانگو در بازارهای جهانی نفت خام در حال گسترش است و بالا بودن سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا به میزان 8/20 میلیون بشکه نسبت به مدت مشابه سال قبل در تاریخ 20 نوامبر 2009، موید چنین روند منطقی است. همچنین بالا بودن موجودی کوشینگ اوکلاهما منجر به حق مرغوبیت نفت خام برنت نسبت به WTI و نیز تشدید وضعیت کونتانگو نفت خام WTI شده است. شرایط کونتانگو به شرایطی اطلاق می‌شود که نفت خام در قراردادهای ماه‌های دورتر نسبت به قراردادهای ماه‌های نزدیکتر در سطوح بالاتری معامله شود.
ارزش یورو در مقابل دلار طی هفته گذشته به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب اروپا از یک روند کاهشی قابل توجه برخوردار بود. وجود تردیدهایی درباره عدم توان ایرلند برای پرداخت بدهی‌های خود و تسری مشکلات مالی به سایر منطقه اقتصادی اروپا موجب کاهش ارزش یورو در مقابل دلار شده است. البته ارزش دلار در مقابل یورو طی ماه‌های اخیر در پی تصمیمات فدرال رزرو مبنی بر ارائه کمک‌های مالی برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور، از یک روند کاهشی برخوردار بوده است. سیاستگذاران بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده اند که آماده ارائه کمک‌های بیشتر برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور هستند، لذا در صورت تزریق پول به اقتصاد آمریکا برای جلوگیری از بازگشت به رکود، ارزش دلار افت خواهد کرد.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره 22 نوامبر الی 25 نوامبر 2010، ابتدا ازحدود 96/80 دلار در هر بشکه تا کمتر از 14/80 دلار در هر بشکه در تاریخ 23 نوامبرکاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 55/82 دلار در هر بشکه در تاریخ 25 نوامبر افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 25 نوامبر 2010 با 82 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 81 دلار و 20 سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 19 نوامبر 2010 معادل 82 دلار و 2 سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه نوامبر (تا 25 نوامبر 2010)، با 2 دلار و 93 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه اکتبر 2010 به هر بشکه 82 دلار و 78 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه اکتبر 2010 معادل 79 دلار و 85 سنت در هر بشکه بود.
سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 3 دلار و 35 سنت کاهش نسبت به دو هفته قبل (9 نوامبر 2010)، در روز 22 نوامبر2010 به بشکه‌ای 81 دلار و 45 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز دوشنبه (22 نوامبر 2010) 82 دلار و 50 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 80 دلار و 99 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 82 دلار و 2 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 80 دلار و 72 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 82 دلار و 89 سنت، شمال غربی اروپا 82 دلار و 3 سنت و در بازار مدیترانه 81 دلار و 22 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 80 دلار و 99 سنت، شمال غربی اروپا 80 دلار و 73 سنت و در بازار مدیترانه 79 دلار و 72 سنت به فروش رسیده است.
پیش‌بینی قیمت:
در هفته گذشته قیمت نفت خام در دامنه محدود بین 80 تا 84 دلار نوسان داشت. در اوایل هفته قیمت تحت فشار کاهشی بود که در 80 دلار با حمایت روبه‌رو شد و انتشار آمار اقتصادی موجب افزایش قیمت تا مقاومت 84 دلار شد. دامنه نوسانی هفتگی فعلی بین 79 تا 87 دلار قرار دارد که ماه نوامبر در اواسط هفته جاری به پایان می‌رسد و ماه دسامبر شروع می‌شود. دامنه نوسانی محتمل ماه دسامبر بین 76 تا 90 دلار است. آمار منتشره در مورد اقتصاد آمریکا در هفته گذشته در مجموع دلالت بر شرایط مطلوب اقتصادی است. رشد اقتصادی برای فصل سوم بهتر از پیش بینی‌ها بود و شاخص احساس مصرف‌کننده رویترز میشیگان افزایش نشان داد و همچنین تعداد متقاضیان کار نیز بیش از حد انتظار کاهش داشت. شرایط اقتصادی در اروپا هنوز نسبت به آمریکا نامناسب است و همین امر موجب افزایش ارزش دلار شد.
مجموع این عوامل فشار افزایشی زیادی را بر قیمت نفت وارد آوردند و اثر افزایش در ذخیره‌سازی‌های نفت و بنزین را خنثی کردند. ذخیره‌سازی‌های نفت خام که به میزان قابل‌توجهی بالاتر از سال گذشته افزایش یافت و ذخیره‌سازی‌های بنزین که اندکی پایین‌تر از سال گذشته است نیز افزایش یافت. در مجموع شرایط فعلی ذخیره‌سازی‌ها فشار کاهشی بر قیمت نفت وارد می‌آورد. در هفته جاری دامنه نوسانی اولیه بین ۷۹ تا ۸۴ دلار است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی