بررسی مشکلات و ارائه راهکار برای خروج از بحران

آزاده حسینی

بازارسازی، بازی با بازار و ایجاد جریان‌های خاص، عرضه‌های اندک نسبت به تقاضا و در پی آن رشد قیمت و فروش حواله‌ای با قیمت یارانه‌ای با وجود عرضه در بورس فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی‌و شیمیایی در بورس کالا باعث شدت گرفتن اعتراضات نسبت به بورس کالا شده است. در این بین سید علی اکبر ‌هاشمیان، مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران ضمن پذیرش این انتقادات، خود نیز به جبهه منتقدان پیوست و مشکلات رینگ پتروشیمی‌را به دلیل دستوری بودن و اجرا شدن نظام دولتی به‌رغم عرضه در بورس و آزادسازی قیمت‌ها دانست. این طور که از اظهارات مدیرعامل بورس کالا پیدا است، دست‌هایی در پشت پرده در کارند که مانع آزادسازی کامل محصولات پتروشیمی‌و فرآورده‌های نفتی هستند و قدرت اجرایی آنها از مدیرعامل بورس کالا بیشتر است و وی توان مقابله و شفاف‌سازی این رینگ را همانند سایر رینگ‌های موجود در بورس کالا ندارد.

البته این کارشکنی‌ها در گذشته نیز به واسطه از بین رفتن رانت موجود در بازار فلزات وجود داشت، اما با حمایت وزرای وقت مدیران ‌سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی سرانجام رانت‌خواران تسلیم شده و کنار رفتند. در حال حاضر رینگ فلزات با شفافیت به کار خود ادامه می‌دهد، اما این شفافیت به واسطه فروش حواله‌ای قیر و از سوی دیگر عرضه اندک برخی محصولات پتروشیمی‌ از سوی شرکت بازرگانی پتروشیمی‌در بورس کالا در ‌هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.

البته عرضه محصولات پتروشیمی‌در بورس با توجه به ناتوانی برخی شرکت‌های پتروشیمی‌در عرضه و فروش گذشته در بازار را می‌توان موفقیت بزرگی در این بازار به حساب آورد؛ چرا که طبق مقررات بورس با خاطیان به صورت جدی برخورد می‌شود و تضامین لازم برای پرداخت و تحویل محصول در اتاق پایاپای بورس کالا از طرفین دریافت شده و در صورت کوتاهی و قصور خاطیان مجبور به پرداخت جریمه می‌شوند.

به هر حال می‌شود مشکلات رینگ پتروشیمی‌ را به واسطه بزرگی این پروژه دانست، اما کارشناسان راهکارهایی را به منظور ممانعت از بروز بحران در رینگ بورس کالا عنوان کرده‌اند که از جمله می‌توان به تبعیت شرکت بازرگانی پتروشیمی‌ از‌

ساز و کار اجرایی تعیین شده در بورس کالا و کنار‌گذاری سیستم دستوری قیمت‌گذاری تاکید کرد. همچنین از دیگر راهکارهای مطرح شده توسط کارشناسان این بخش می‌توان به کنترل یا کاهش صادرات حجم کالاهایی اشاره کرد که در بورس کالا موارد تقاضای بالایی دارند و نسبت تقاضای آنها بیش از حجم عرضه است.

از سوی دیگر ایجاد انگیزه برای واردات و به کار گرفتن ابزار‌های تشویقی برای واردات برخی دیگر از کالاهایی که کسری تولید دارند و تولید داخل کفاف نیاز مصرف‌کنندگان را نمی‌دهد، مانند سودکاستیک و آرگون از دیگر راهکارهای مطرح شده بود.

همچنین تاخیر در تحویل مجتمع‌ها در بورس کالا یکی از عواملی است که موجبات اعتراض خریداران رینگ پتروشیمی‌ را به وجود آورده است لذا از دیگر موارد راهگشای مشکلات بورس کالا، به کار گرفتن تمهیداتی است که باعث عرضه به موقع محصولات شرکت‌های پتروشیمی‌ شود.

از دیگر مواردی که از ضعف‌های رینگ پتروشیمی ‌محسوب می‌شود، فروش نقدی شرکت‌های بورسی است؛ این در حالی است که در خارج از بورس داد و ستد به صورت اعتباری انجام می‌شود، لذا فروش سلف در صورت تثبیت و ساماندهی بازار می‌تواند راهگشای آن دسته از متقاضیان باشد که خرید از بازار را به بورس ترجیح می‌دهند.

از دیگر مواردی که اخیرا در بورس کالا مطرح می‌شود، اولویت فروش با پروانه کار است که به دلیل مشکلات به وجود آمده و به منظور تفکیک دلالان از تولیدکنندگان صورت گرفته، اما به تازگی این اقدام موجب به وجود آمدن بازاری جدید برای خرید و فروش پروانه شده است و نه تنها مشکل عرضه به تولیدکننده حل نشده، بلکه مشکلات مضاعفی را پدید آورده است.

در این راستا حمایت وزارت‌خانه‌های مرتبط از بورس کالا با توجه به مصوبه هیات دولت برای آزادسازی و ورود به بورس کالا به منظور شفاف‌سازی بیشتر مبادلات و ساماندهی و ممانعت از رانت‌خواری ضروری به نظر می‌رسد، در کنار این حمایت می‌شود از ابزارهای تشویقی مانند آنچه که در بورس اوراق به کار گرفته می‌شود، در بورس کالا نیز اجرایی شود؛ این در حالی است که بسیاری از مسوولان از نحوه فعالیت بورس کالا بی‌اطلاعند، لذا اطلاع‌رسانی بیشتر بورس کالا در این زمینه به مسوولان و مدیران کشور ضروری به نظر می‌رسد.