شروین شهریاری*
* پرسش از آقای مهدی پیشیان: لطفا تحلیلی از وضعیت بنیادی شرکت پتروشیمی اراک و وضعیت سودآوری آن در سال ۸۷ با توجه به آزادسازی نرخ خوراک و قیمت فروش محصولات ارائه دهید.

در بین شش شرکت پتروشیمی حاضر در بورس تهران، تحلیل صورت سود و زیان «شاراک» از بقیه دشوارتر است. علت این مساله نیز عمدتا به تعدد محصولات این مجتمع پتروشیمی باز می‌گردد که تخمین سودآوری آتی را با چالش مواجه می‌سازد. این شرکت به تازگی پیش‌بینی درآمد سال مالی منتهی به 30 اسفند 87 را به بازار اعلام کرده، اما در غیاب گزارش حسابرسی و اطلاعات دقیق‌تر از ترکیب بهای تمام شده، اظهارنظر دقیق در مورد وضعیت سال آینده این شرکت ممکن نیست. با این حال در اینجا می‌کوشیم با برخی مفروضات، برآوردی کلی در مورد وضعیت سودآوری اراک در سال 87 را انجام دهیم که این برآورد به طور مطمئن با ارائه اطلاعات جدید قابلیت تکمیل و اصلاح خواهد داشت. پتروشیمی اراک مجتمعی با تنوع محصولات زیاد است که برخی تولیدات خود را در چند مرحله به محصولات دیگر تبدیل می‌کند و در نهایت سبد فروش محصولات شرکت به بیش از 20‌قلم کالا می‌رسد. در این میان 8 محصول اراک نسبت به بقیه از اهمیت بیشتری برخوردارند، زیرا بیش از 5‌درصد از کل بودجه فروش به هر یک از آنها اختصاص دارد. در جدول زیر نام این 8‌محصول و تناژ فروش هر یک را در چند دوره مالی مشاهده می‌کنید:



در بررسی ارقام این جدول چند نکته حائز اهمیت است ؛ اول اینکه همان گونه که آمار نشان می‌دهد سال 86 مصادف با دوران کاهش تولید و فروش پتروشیمی اراک بوده که علت اصلی آن نیز به توقف‌های تولید و تعمیرات دوره‌ای و اجرای طرح توسعه شرکت بازمی‌گردد. انتظار می‌رود در سال 87 با رفع این مشکلات حجم تولید و فروش افزایش یابد. نکته دوم به بهره برداری از طرح توسعه افزایش ظرفیت 25‌درصدی شرکت (با خوراک گاز به جای نفتا) مربوط می‌شود. اجرای این طرح ظرفیت اراک را در بخش تولید محصولات میانی افزایش می‌دهد و علاوه‌بر آن باعث رشد تناژ تولید و فروش برخی محصولات نهایی نیز خواهد شد.
در بخش محصولات نهایی، ۲۵هزار تن پلی اتیلن سنگین و ۲۵هزار تن
پلی پروپیلن به حجم فروش اضافه خواهد شد که این دو طرح هم‌اکنون در مرحله بهره‌برداری آزمایشی قرار دارند و شرکت پیش‌بینی استفاده از صد‌درصد افزایش ظرفیت آنها را در سال 87 داشته است. اما در پیش‌بینی تحلیلی با توجه به سوابق موجود در صنعت و مشکلات نخستین سال بهره‌برداری، با رعایت جانب احتیاط حدود 70‌درصد از افزایش ظرفیت را در مورد این دو محصول در تناژ فروش محاسبه کرده‌ایم. بخش دیگری از این طرح توسعه، 15هزار تن فروش پلی اتیلن سبک را افزایش خواهد داد که این طرح به سبب وجود مشکلات، در حال حاضر 40درصد پیشرفت کار داشته و شرکت پیش‌بینی استفاده از حدود 50درصد از ظرفیت آن را در سال آینده کرده که در پیش‌بینی تحلیلی، ورود این افزایش ظرفیت به مدار تولید در نظر گرفته نشده است.
در محصول بنزین پیرولیز نیز «شاراک» افزایش تولید صددرصدی داشته که در پیش‌بینی تحلیلی نیز مطابق گزارش شرکت، کل این افزایش ظرفیت در محاسبات لحاظ شده است. در مورد سایر محصولات نیز در پیش‌بینی انجام شده کلیه ظرفیت‌ها معادل ظرفیت عملی در نظر گرفته شده‌اند.
حال به جدول زیر نگاه کنید. در این جدول قیمت فروش محصولات مهم اراک در چند دوره مالی فهرست شده است. ارقام جدول بر مبنای دلار در هر تن است.
همان طور که از ارقام جدول پیداست شرکت در پیش‌بینی قیمت فروش محصولات خود در سال۸۷ کاهش نامتعارفی را نسبت به سال جاری لحاظ کرده که علت آن مشخص نیست. در خصوص مبنای مفروضات پیش‌بینی تحلیلی در این جدول باید به چند نکته توجه داشت:
1 - پلی اتیلن سنگین و سبک بر اساس گزارش‌های رسمی سایت بازرگانی پتروشیمی، اکنون در قیمت‌های بالاتر از 1500‌دلار معامله می‌شوند. قیمت فروش این دو محصول اراک در داخل کشور نیز تقریبا همپای قیمت‌های جهانی است. با توجه به افق موجود در بازار نفت که قیمت‌های آینده را همچنان بالا ترسیم می‌کند، قیمت این محصولات در پیش‌بینی تحلیلی 100‌دلار نسبت به آخرین پیش‌بینی 86 افزایش داده شده است. گفتنی است معامله پلی اتیلن در هفته گذشته در بورس کالا، در قیمت1540‌دلار انجام شده است.
۲ - بنزین پیرولیز عمده‌ترین محصولی است که اراک در سال‌های اخیر با اختلافی حدود ۴۰‌درصد نسبت به قیمت صادراتی در بازار داخلی به فروش رسانده است. مشخص نیست اراک در سال ۸۷ حذف تخفیف این محصول را در بودجه فروش در نظر گرفته است یا خیر.در پیش‌بینی تحلیلی با رعایت جانب احتیاط، قیمت فروش این محصول برابر آخرین پیش‌بینی ۸۶ (۶۸۳‌دلار) در نظر گرفته شده است. شایان ذکر است قیمت فروش بنزین پیرولیز صادراتی شرکت در فصل پاییز بر مبنای محاسبات بیش از ۷۶۰‌دلار بوده است.
3 - قیمت فروش سایر محصولات نیز در پیش‌بینی تحلیلی حداکثر معادل قیمت‌های سال 86 لحاظ شده است که مشاهده می‌شود بعضا نسبت به قیمت‌های کنونی در بازار جهانی، با احتیاط زیادی برآورد شده‌اند.
۴ - علت پایین بودن قیمت‌های میانگین فروش ۹‌ماهه نسبت به پیش‌بینی ۸۶، عمدتا توقف‌های تولید در ماه‌های اخیر است، به طوری که بخش عمده فروش محصولات، در نیمه نخست سال که قیمت‌ها نسبتا در محدوده پایین‌تری قرار داشته‌اند انجام شده است. در خصوص ارقام ستون «قیمت کنونی» نیز باید گفت داده‌ها از سایت رسمی بازرگانی پتروشیمی استخراج شده‌اند و در بعضی موارد، قیمت‌های محصولات در این سایت مرجع ارائه نشده است.
حال به جدول مقابل توجه کنید. در این جدول با استفاده از ارقام دو جدول قبلی (تناژ و قیمت فروش)، درآمد حاصل از فروش محصولات در دو دوره مالی به همراه پیش‌بینی تحلیلی ارائه شده است.
همان طور که از ارقام جدول پیداست به علت برآورد کاهش نامتعارف قیمت‌های فروش در پیش‌بینی ارائه شده توسط شرکت برای سال ۸۷، درآمد حاصل از فروش نسبت به پیش‌بینی تحلیلی حدود ۵۰‌میلیارد تومان کمتر است که این مساله نشان‌دهنده احتیاط بالای شرکت در برآورد بودجه فروش است. هر چند در پیش‌بینی تحلیلی نیز همان طور که به تفصیل به جزئیات آن اشاره شد، احتیاط‌های لازم در نظر گرفته شده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که پتروشیمی اراک احتمالا به ارقام مورد پیش‌بینی در بودجه فروش ۸۷ دست خواهد یافت و برای به دست آوردن سود ناخالص باید بر محاسبه جزء دوم یعنی بهای تمام شده متمرکز شویم؛ سرفصلی که به نظر می‌رسد «شاراک» در صورت آزادسازی قیمت نفتا (ماده اولیه) در آن آسیب‌پذیر باشد. بررسی بهای تمام شده و پیش‌بینی تحلیلی از سود خالص هر سهم اراک در سال ۸۷ را به فردا موکول می‌کنیم.