یادداشت
چه کسی سود می‌برد؟
در یادداشت پیش رو که روزگذشته به چاپ رسید، چند پاراگراف به دلیل اشکال فنی جابه‌جا شده بود. با پوزش از نویسنده محترم و خوانندگان گرامی، مقاله حاضر تجدید چاپ میشود.
در یادداشت پیش رو که روزگذشته به چاپ رسید، چند پاراگراف به دلیل اشکال فنی جابه‌جا شده بود. با پوزش از نویسنده محترم و خوانندگان گرامی، مقاله حاضر تجدید چاپ میشود.
نرخ سود تسهیلات بانکی، نحوه تعیین آن و فرمول‌های محاسبه سود مدت‌ها است که موضوع مقاله‌های گوناگون است. این نرخ برای بانک‌های دولتی در تمام بخش‌های اقتصادی 14درصد و برای بانک‌های خصوصی 17درصد در نظر گرفته شده است و ظاهرا در نظر است که باز هم کاهش یابد و حتی یک‌رقمی شود! سوال این است که در شرایط اقتصادی حاضر و بدون در نظر گرفتن سایر عوامل، واقعا چه کسانی از این موضوع سود می‌برند ؟
از طرفی بانک‌ها امکانات، ابزار و نیروی انسانی کافی برای نظارت دقیق بر نحوه استفاده از تمام تسهیلات اعطایی را ندارند ( خصوصا اگر مبلغ تسهیلات کمتر و تعداد آن بیشتر شود). در موارد قابل توجهی نیز تسهیلات بانکی اساسا با توجه به «رابطه» به افراد پرداخت میشود و برای متقاضیان واقعی، دسترسی به تسهیلات بانکی آسان نیست.
از طرف دیگر، در بازار غیر رسمی ( و حتی نیمه رسمی‌و تمام رسمی! ) نرخ سود در معاملات به‌صورت ماهیانه 3درصد ( سالیانه 36درصد) و یا حتی ماهیانه 5درصد (سالیانه 60درصد) مورد عمل قرار می‌گیرد. به طور مثال، برای رهن و اجاره یک واحد مسکونی سال‌ها است که به ازای هر یک‌میلیون تومان کاهش مبلغ رهن، 30هزار تومان به اجاره ماهیانه اضافه میشود. یعنی همان 3درصد نرخ سود ماهیانه ! چرا راه دور برویم؟ همین اوراق مشارکت که از طرف دولت عرضه میشود، با نرخ سود سالانه 5/15درصد (بی‌نام، به صورت روز شمار و معاف از مالیات ) را در نظر بگیریم.فرض کنیم شخص «الف» مبلغ 50 میلیون ریال از یک بانک دولتی تسهیلات مشارکت مدنی یکساله با نرخ سود 14درصد دریافت کند . اگر این شخص همان روز با استفاده از تسهیلات دریافتی اوراق مشارکت خریداری کند، تا پایان مدت یکسال، جمعا 7.750.000 ریال سود اوراق مشارکت خود را دریافت می‌کند (البته به صورت هر سه ماه یکبار!)، و با پرداخت 7000000 ریال از آن (به‌عنوان سود روز شمار یکسال با نرخ 14درصد)، عملا (به خاطر 5/1درصد تفاوت نرخ)مبلغ 750000 ریال سود می‌برد، بدون آنکه نقشی در تولید یا ارائه خدمات داشته باشد
!
همین شخص اگر به جای تسهیلات مشارکت مدنی، از یک تسهیلات قسطی مانند جعاله استفاده نماید، با توجه به فرمول تقسیط : (۲۴۰۰/ (۱+تعداد کل اقساط) × نرخ سود × مبلغ تسهیلات = کل سود دوران تقسیط)، می‌تواند به جای آنکه سود بپردازد، متناسب با مدت بازپرداخت، مثلا از ۲ تا ۱۲ سال، از ۸۲۰۸۳۳۳ تا ۵۰۷۰۸۳۳۳ ریال سود به دست آورد ! (ردیف ۷ جدول شماره ۱) .
با توجه به ارقام مندرج در ردیف‌های 10 تا 12 جدول شماره یک، شخص دریافت‌کننده تسهیلات تنها تفاوت مبلغ قسط با سود ماهیانه اوراق مشارکت را می‌پردازد و در پایان دوره تسهیلات، صاحب 5میلیون تومان پس‌انداز خواهد بود البته اگر تسهیلات 12 ساله باشد، علاوه بر آنکه سود ماهیانه اوراق مشارکت مبلغ قسط را می‌پوشاند، مبلغ 4919 ریال نیز همه ماهه به‌عنوان حق‌الزحمه پرداخت قسط برای مشتری باقی می‌ماند ! صد البته که با نرخ 17درصد برای بانک‌های خصوصی، ابعاد موضوع کمی تفاوت پیدا می‌کند. اما با توجه به جدول شماره 2 مشخص است که در آنجا نیز مشتری با دریافت تسهیلات 12 ساله و با پرداخت تنها 58015 ریال به صورت ماهیانه ( یعنی جمعا 8354160 ریال ) در پایان 12 سال دارای 50 میلیون ریال پس‌انداز خواهد بود !
با توجه به ردیف‌های ۸ و ۹ هر دو جدول ،ملاحظه میشود که نسبت کل سود روزشمار به سود اوراق عدد ثابتی است، در حالی‌که نسبت کل سود تقسیط به سود اوراق با افزایش مدت کاهش می‌یابد ( البته دو برابر بودن تقریبی نسبت اعداد ردیف ۸ به اعداد ردیف ۹ طبیعی و ناشی از تقسیط است ).به همین دلیل بانک‌های خصوصی، تمایلی به پرداخت تسهیلات اقساطی (خصوصا طولانی مدت) ندارند و برای حل مشکل، بعضی از بانک‌ها تنها تسهیلات مشارکتی (غیر قسطی) پرداخت می‌کنند، که محاسبه سود آنها به صورت روزشمار است و بعضی دیگر نیز به تغییر فرمول محاسبه سود و استفاده از «فرمول واقعی» روی آورده‌اند.
در این فرمول ، با وجود قسطی بودن تسهیلات، به دلیل آنکه سود هر دوره قسط (مثلا یکماه) بر اساس مانده از اصل بدهی به صورت روزشمار محاسبه و در پایان دوره قسط دریافت میشود، ضرر ناشی از طول مدت تقسیط از بین می‌رود. به عبارت دیگر می‌توان فرض کرد که مشتری به جای یک تسهیلات قسطی مثلا 36 ماهه، از 36 تسهیلات یک ماهه مشارکتی (به صورتی که مبلغ اصل تسهیلات در هر ماه کاهش می‌یابد) استفاده کرده است.
* تحلیلگر ارشد سیستم‌های بانکی
ارسال نظر