ایجاد 130هزار شغل تکنولوژی ممکن یا غیرممکن

سونیتا سراب‌پور: یکی از برنامه‏های وزارت ارتباطات در راستای توسعه اقتصادی کشور، افزایش مشاغل در حوزه ICT اعلام شده است. در همین راستا نیز برنامه‏های مختلفی از سوی مسوولان مختلف این وزارتخانه در نظر گرفته شده است. یکی از این برنامه‏ها ایجاد ۳۰ هزار فرصت شغلی تا پایان سال جاری است.شغل‌هایی که براساس اظهارات محمود واعظی، وزیر ارتباطات قرار است طی ۲ سال آینده هر سال حدود ۱۰۰ هزار فرصت شغلی دیگر به آنها اضافه شود. براساس گزارش‌های مختلف قرار است این طرح طی همکاری وزارت ارتباطات با وزارت تعاون اجرایی شود و در این راستا نیز آیین‏نامه‏ و سندی تنظیم شده است. به گفته معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از مهم‌ترین سرمایه‏گذاری‏ها، سرمایه‏گذاری در بخش خدمات است و ICT جزو بخش خدمات است بنابراین یکی از حوزه‏هایی که باید در آن سرمایه‏گذاری شود، حوزه ICT است.

ایجاد ۳۰ هزار شغل در حوزه ICT‏ خبری بود که اواسط اردیبهشت‏ ماه سال‌جاری از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عنوان شد. در این راستا نیز کارگروه اشتغال فناوری اطلاعات و ارتباطات با حضور معاونان وزیران تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، معاون سیاست‌گذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، رئیس مرکز تحقیقات مخابرات ایران و رئیس سازمان فناوری اطلاعات تشکیل شد. کارگروهی که تاکنون هیچ خروجی در خصوص نتایج جلسات آنها منتشر نشده است. با این حال براساس اظهارات بسیاری از کارشناسان حوزه ICT‏ ایجاد شغل آن هم در حوزه‏ای که ارزش بازارش در دنیا با افزایش چشمگیری همراه است هدف بزرگ و منطقی است، اما چرا وزارت ارتباطات به جای صحبت از تعداد و عنوان عدد در زمینه ایجاد شغل حوزه ICT‏، اطلاعاتی در خصوص اینکه این شغل‌ها چگونه قرار است ایجاد شوند به میان نمی‌آورد. به باور این گروه بهتر است وزارت ارتباطات قبل از ارائه ارقام در خصوص اینکه چه تعداد شغل قرار است ایجاد کند شغل‏های مختلف حوزه ICT‏ کشور را شناسایی و برای آنها تعاریف مشخصی ارائه کند.

مخالف روند پیش رو در جهان

میزان بازده و استخدام در مشاغل مرتبط با سیستم‏های کامپیوتری و خدمات IT در سال‏های اخیر با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است. به‌طوری که اداره آمار کار و برنامه‏های استخدامی آمریکا پیش‏بینی کرده‏است که میزان بازده در بخش سیستم‏های کامپیوتری و خدمات IT در فاصله سال‏های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ با متوسط نرخ رشد سالانه ۶/۱ درصدی افزایش پیدا کند. این در حالی است که این رقم رشد برای کل صنعت IT در این فاصله زمانی برابر ۳/۶ درصد خواهد بود. کارشناسان انتظار دارند میزان بازده در کل صنایع جهان در فاصله سال‏های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ با متوسط نرخ رشد سالانه ۲/۹ درصد افزایش پیدا کند. در واقع، افزایش میزان استفاده از خدمات IT باعث می‏شود تا میزان بازده و استخدام در این صنعت هم با رشد قابل‌توجهی همراه باشد. اما رشد مشاغل مرتبط با حوزه ICT‏ در کشورمان خلاف جهت توسعه در جهان در حرکت است. در واقع عدم رشد استفاده از خدمات و سرویس‌های حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات در سازمان‏ها و شرکت‌های مختلف سبب شده که رشد مشاغل این حوزه هم‏پایه رشد جهانی نباشد.

نبود مشاغل متنوع و کاربردی در حوزه ICT کشور در حالی مطرح است که براساس آخرین آمار مرکز آمار ایران از هر چهار جوان ایرانی یکی بیکار است. بسیاری از صاحب‌نظران و اقتصاد‏دانان راه‏های مختلفی را برای برون‌رفت از بحران بیکاری در کشور مطرح می‏کنند که یکی از این راه‏ها کمک گرفتن از ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

موسی‏غنی‏‏نژاد، یکی از اقتصاددانان کشور درخصوص طرح وزارت ارتباطات برای ایجاد ۳۰ هزار شغل تا پایان سال، این اظهارات را دقیق نمی‌داند. وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‏گوید: «چنین وعده‏هایی از طرف دولت‏ها بسیار مطرح می‌شود و نباید آنها را چندان جدی گرفت. کاملا منطقی است دولت‏، ‏ بخش خصوصی را تشویق و شرایط را برای حضورشان در حوزه‌های مختلف ازجمله ICT ‏فراهم کند اما به جای ارائه تعداد و اینکه چند تعداد شغل قرار است تا پایان سال ایجاد شود بهتر است دولت بگوید چه شغل‌هایی چگونه قرار است ایجاد شود چرا که حوزه ICT‏ بسیار وسیع است.» این اقتصاددان تاکید می‌کند که باید در مرحله اول دولت اقدام به شناسایی و اعلام تعاریفی مشخص از شغل‏هایی کند که قرار است ایجاد شود.

این اقتصاددان با اشاره به اظهارات وزیر ارتباطات درخصوص تلاش برای رشد صنعت محتوا و تولید اپلیکیشن اعلام می‌کند: «چنین اظهاراتی به صورت کاملا واضح نشان می‌دهد که هدف وزارت ارتباطات برای ایجاد شغل‏ها در این حوزه جنبه تشویقی دارد و وقتی قرار است شغلی با استفاده از تشویق ایجاد شود پس نمی‌توان در مورد تعداد آن ارقام دقیقی اعلام کرد.»

غنی‏نژاد پیشنهاد می‌کند دولت به جای تمرکز بر افزایش تعداد شغل‌ها، امکانات و زیرساخت‏های فنی را برای بخش خصوصی و فعالان اقتصادی فراهم کند تا آنها به‌راحتی وارد این حوزه شده و فعالیت خود را شروع کنند. او یکی از عوامل بازدارنده رشد شغل در بخش ICT ‏کشور را به نبود اینترنت باکیفیت و ارزان مرتبط می‌داند و این ضعف اینترنتی را مانعی برای رشد کارآفرینی و ایجاد شغل در این حوزه معرفی می‌کند.

نیازمند شناسایی مشاغل و آموزش بیشتر

اگر نگاهی به مشاغل حوزه ICT در کشور بیندازید این شغل‌ها به چند شکل عمومی و کلی مانند مهندس سخت‏افزار و نرم‏افزار، مهندس شبکه و برنامه‌نویس خلاصه می‏شود و این در حالی است که شغل‏های فناوری اطلاعات در جهان به شاخه‏های جزئی‏تر و تخصصی‌تر دیگری نیز تقسیم‏ می‏شوند. در این شرایط به باور کارشناسان اولین راه برای ایجاد شغل در حوزه ICT‏ شناسایی دقیق مشاغل این بخش است.

اما یکی دیگر از موانع بر سر رشد مشاغل ICT‏ در کشور به نبود استانداردهای لازم برای ارائه آموزش‌های تخصصی در این حوزه باز می‌گردد. رشته آی‌تی در دانشگاه‏های مختلف دنیا با مفاد مختلفی ارائه می‏شود که بر اساس نیازهای یک جامعه طراحی شده است. اما در ایران آی‌تی معمولا بر اساس پارامترهایی چون قابلیت‏های دانشکده، دانش استاد، تعداد اعضای هیات علمی و به دانشجویان ارائه می‏شود. این مساله سبب می‏شود محتوای این رشته از دانشگاهی به دانشگاه دیگر متفاوت باشد. به باور بسیاری از کارشناسان آموزش آکادمیک دانشگاه‏ها هیچ کمکی به فارغ‏التحصیلان رشته ICT‏ برای ورود سریع به بازار نمی‏کند و بسیاری از فارغ‏التحصیلان این رشته به‌دلیل نداشتن دانش و مهارت کافی امکان دریافت پست‏های تخصصی در سازمان‏ها و شرکت‌های این حوزه را ندارند.

اما اینها معضلاتی است که به گفته رضا باقری‏اصل، معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات، با برنامه‏های وزارت ارتباطات در حال حل شدن است. او اعلام می‏کند که در حال حاضر و طی برنامه‏ریزی وزارت ارتباطات شناسایی مشاغل حوزه ICT‏ به کمیسیون آموزش سازمان نظام صنفی استان تهران سپرده شده است و این سازمان در حال کار روی این موضوع است.

وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص پروژه وزارت ارتباطات برای ایجاد ۳۰ هزار شغل در حوزه ICT آن هم تا پایان سال می‌گوید: «بررسی‏های انجام شده حکایت از تغییر و دگردیسی مشاغل به سمت مشاغل مرتبط با تکنولوژی و دانش‏بنیان را می‏دهد. از سوی دیگر و براساس ارزیابی‌هایی که وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داده دولت باید برای ایجاد هر شغل رقمی بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیون سرمایه‏گذاری کند اما بررسی‏های وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که ایجاد شغل در حوزه ICT به مراتب نیاز به سرمایه‏گذاری کمتری دارد. همین شرایط باعث شد که ما از سال گذشته یک برنامه ویژه برای ایجاد مشاغل در بخش ICT‏ را تقدیم دولت کنیم.»

وی با اشاره به نحوه شناسایی این مشاغل می‏افزاید: «ایجاد این مشاغل از طریق تحریک بازار عرضه و تقاضا و در نظر گرفتن برنامه‏هایی ازجمله سند ضوابط فنی اجرایی توسعه دولت الکترونیک، سند بهبود فضای کسب‌وکار حوزه آی سی تی و... صورت خواهد گرفت.» براساس اظهارات وی بررسی‌های کارگروه اشتغال فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان داده که با اجرایی کردن این اسناد همچنین سرمایه‌گذاری دولت و بخش‏خصوصی در این زمینه نزدیک به ۳۰ هزار شغل در بخش ICT‏ کشور ایجاد می‌شود.

باقری اصل از الزام وزارت ارتباطات به دستگاه‏ها برای استفاده از فناوری اطلاعات خبر می‏دهد و تاکید می‏کند که این الزامات سبب حضور شغل‏های گوناگون خواهد شد. برای مثال وزارت ارتباطات دستگاه‏های اجرایی را ملزم به دیجیتالی کردن اسنادشان کرده که این دستور باعث ایجاد شغل‏های زیادی در بخش فناوری‌های رده پایین خواهد شد.

معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات همچنین از تمرکز وزارت ارتباطات بر سرمایه‏گذاری در بخش استارت‏آپ‏ها خبر می‌دهد و می‌گوید: «در این زمینه کارگروهی متشکل از نوآوران و صنعتگران تشکیل شده و با استفاده از تجربیات و راه‏حل‏های آنها به مرحله‏ای رسیده‏ایم که چگونه از مشاغل نوپای حوزه ICT حمایت کنیم. همچنین در این زمینه یک مرکز نوآوری و کارآفرینی ایجاد کرد‏ه‏ایم که در این مرکز تجارب فعالان استارت‏آپی مستند شده و در اختیار تازه‌واردان این عرصه گذاشته می‌شود.»

اما یکی از مشکلات حوزه ICT و در واقع کسب‌وکارهای این حوزه مشکلات بیمه‏ای و مالیاتی است مشکلاتی که در بسیاری از مراحل باعث پدید‏ آمدن معضلات فراوان برای مشاغل این حوزه می‏شود و به باور بسیاری از کسب‌وکارها جلوی نوآوری آنها را می‏گیرد.

باقری اصل با اعلام اینکه برای این معضل نیز دولت برنامه‏ای در نظر گرفته است اظهار می‌کند که وزارت ارتباطات یک پیش‏نویس و آیین‏نامه‏ای برای حل مشکلات بیمه‏ای، مالیاتی و دریافت آسان مجوز کسب‌وکارهای بخش ICT‏در نظر گرفته که این آیین‌نامه در انتظار تصویب دولت است.

به باور وی اجرای سند دولت الکترونیکی و همین آیین‌نامه در نهایت به‌طور قطع باعث اجرایی شدن طرح وزارت ارتباطات برای ایجاد ۳۰ هزار شغل تا پایان سال خواهد شد.