دنیای‌اقتصاد- زنجان- اسدالله قربان‌زاده: در طول دولت نهم و دهم ظرفیت‌های بالقوه‌ای در استان زنجان برای تولید و اشتغال مغفول ماند و راه به جایی نبرد؛ ساخت پالایشگاه، پتروشیمی و طرح‌هایی که یا در نیمه راه باقی ماند یا در سایه نبود اعتبار به ورطه فراموشی سپرده شد. از ظرفیت‌های موجود و پتانسیل‌ها نیز استفاده بهینه نشد.
نگاه اقتصادی به مراتع این دیار می‌توانست زمینه رونق کسب‌و‌کار کشاورزان و تولیدات کشاورزی را رونق بخشد که در طول اجرای طرح توسعه بخش کشاورزی نگاهی هم به این موضوع نشد. مراتع استان زنجان در سایه فاصله گرفتن از نگاه دام محور می‌تواند به سمت تولید و اشتغالزایی پیش رود. هر چند اجرای این طرح نیازمند آگاه‌سازی حوضه‌نشینان و روستاییان بوده تا با درک عمیق از این موضوع برای توسعه ظرفیت‌های مغفول مانده گام بردارند. این امر منوط به حمایت مسوولان از مرتعداران و بهره‌برداران است. طرحی که در کنار رونق اقتصاد مرتع می‌تواند بروز استعدادها و تولید بومی وابسته به این ظرفیت‌های خدادادی را بیش از پیش بارور کند. اهمیت اقتصادى مرتع به عنوان بهترین منبع تغذیه دام‌ها، به نوع فرآورده و ارزش فرآورده‌هایى ارتباط دارد که از آن به‌دست مى‌آیند. فرآورده‌هاى مرتع شامل علوفه مرتعى و فرآورده‌هاى غیرعلوفه‌اى یا تولیدات فرعى مرتع بوده و مرتعداران نقش عمده‌اى در حفاظت از آب، خاک و حیات ‌وحش دارند.

توانمندسازی جوامع محلی
ارزش منابع یک هکتار مرتع در سال معادل ۲۳۲ دلار است که ۲۵ درصد این میزان مربوط به تولید علوفه و ۷۵ درصد آن مربوط به ارزش‌های زیست محیطی است؛ به عبارت دیگر ارزش اقتصادی مراتع چهار برابر تولید (۷/۱۰ میلیون‌تن) علوفه‌ای است که سالانه از مراتع به دست می‌آید. مدیر‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان نیز با بیان اینکه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای اقتصادی کردن مراتع در قالب طرح توانمندسازی جوامع محلی پیگیر این موضوع است، می‌گوید: بی‌شک فرهنگ‌سازی در این رابطه بسیار حائزاهمیت بوده و اگر صرفا به شغل دامداری به مراتع نگاه شود، نمی‌توانیم به اهداف تعیین شده خود در مراتع برسیم.
بهمن اسکندری بر لزوم توسعه سایر توانمندی‌ها در مراتع استان تاکید و با اعلام اینکه به شکل پایلوت این طرح در حوزه آبخیز «قره تپه» اجرا می‌شود، اظهار می‌کند: این طرح با همکاری دانشگاه زنجان طی امضای قراردادی اجرا می‌شود که در این رابطه تعیین کاربری‌ها برای اجرای طرح‌های خوشه‌ای از جمله گیاهان دارویی، تولید و پرورش قارچ، کرم ابریشم، نوغان‌داری و زنبورداری در مقیاس کوچک پیاده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: محصولات فرعى ریشه، ساقه، برگ و دانه گیاهان مرتعى هستند که جنبه خوراکی، دارویى یا صنعتى دارند و در بحث گیاهان مرتعى از آنها سخن به میان آمده است. اسکندری در نظر گرفتن پتانسیل مناطق برای بهره‌برداری از مراتع را مهم ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: وجود چشمه و قنات در پایین دست مراتع برای ساخت استخر و پرورش ماهی یا خوشه‌های تولیدی تنها در صورت کاستن دام مراتع محقق می‌شود. اسکندری با تاکید بر اینکه به ازای ۴۰۰ هکتار مرتع تا ۲۵۰ واحد دامی شغل دامداری باید فراهم شود، تصریح می‌کند: زندگی خانوار روستایی نمی‌تواند با ۳۰ تا ۴۰ واحد دامی بچرخد. این مقام مسوول متذکر می‌شود: حوضه‌نشینان تمایلی برای کاستن تعداد دام ندارند و در صورت تذکر منابع طبیعی استان مقاومت را بر کم کردن دام مرتع ترجیح می‌دهند. اسکندری ارتقای درآمد مردم را در کاستن وابستگی آنها به مرتع یادآور می‌شود و تصریح می‌کند: ارزیابی صحیح از سودآوری طرح‌های مرتعداری سبب افزایش کارآیی اقتصادی و جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های ملی می‌شود.

جفا بر مراتع
رییس اداره مرتع منابع طبیعی و آبخیزداری این استان با بیان اینکه ظرفیت‌های بالایی در مراتع استان زنجان وجود دارد، می‌گوید: نباید تنها نگاه تولید علوفه محور به مراتع استان حاکم شود که این نوع نگاه جفا بر مرتع است.
تقی سالک با تاکید بر اینکه ظرفیت‌های پرورش ماهی، تولید قارچ و گیاهان دارویی، زراعت چوب و زنبورداری در مراتع وجود دارد، می‌افزاید: برای پایدار ماندن درآمد دامداران باید از نگاه تک محوری فاصله گرفته و با کنترل میزان چرای دام ظرفیت اقتصادی مراتع را بالا ببریم. این مقام مسوول ادامه می‌دهد: بی شک کاهش دام، فشار کمتر به مراتع را موجب شده و همین امر بروز ظرفیت‌های دیگر را در پی دارد. سالک بر لزوم ارتقای فرهنگ مرتعداری تاکید می‌کند و می‌افزاید: ارتقای سطح معیشتی دامداران موجب می‌شود تا چرای دام در مراتع کاهش یافته و در فکر استفاده از دیگر ظرفیت‌ها باشند. وی افزایش تولید گوشت و بالا رفتن کیفیت تولید را ماحصل فاصله گرفتن از نگاه تک محوری به مراتع عنوان و تصریح می‌کند: طی مسافت طولانی دام، نبود پراکنش آب در مراتع موجب کاهش لاشه گوسفند می‌شود.
این مقام مسوول افزایش آبشخور و توزیع متوازن آب را در حفظ تعادل وزن دام مهم می‌داند و متذکر می‌شود: طی مسیر طولانی برای رسیدن به آب موجب هدر رفت انرژی قابل توجهی از دام و کاهش وزن آن می‌شود. این کارشناس منابع طبیعی اظهار می‌کند: وجود تفکر فنی و علمی در مدیریت دولتی مرتع، دیدگاه‌های مشارکتی، به‌کارگیری مردم در احیا و اصلاح مراتع، وجود جمعیت متعدد و بیش از توان سرزمین که دام اضافی و مازاد را به دنبال داشته، باعث کوچک شدن واحدهای بهره‌برداری می‌شود. وی ادامه می‌دهد: همین امر موجب فاصله گرفتن واحدهای بهره‌برداری مطلوب و رشد فرهنگ قانون‌گریزی و مقاومت در برابر قانون روی مدیریت مرتع را در پی دارد.