پوتین کدام توپ را به ترامپ هدیه داد؟

نامه نیوز : مرد موطلایی کاخ سفید دوست دارد همه چیز را ساد شده و سهل انگارانه ببیند، اما جهان از دید جاسوس قدیمی روسی به سادگی آن نیست.

 ترامپ پس از دیدار با پوتین در هلسینکی او را رقیبی خوب توصیف کرد. معنای ساده این حرف یعنی اینکه نتوانسته با پوتین به توافق برسد.

روزهای اخیر ناظران و کارشناسان بین المللی به وفور از دیدار تزار و مرد موطلایی کاخ سفید صحبت کردند و به تحلیل محورهای مطرح این دیدار پرداختند. مسائل مختلف از ایران و سوریه گرفته تا روابط دو کشور و دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶ امریکا از محورهای دیدار دو طرف بود.

دو رئیس جمهور پس از نشست دو ساعته خود که تنها دو مترجم در کنارشان بود، به میان خبرنگاران آمدند و به سوالات آنها پاسخ دادند. 

در این کنفرانس مطبوعاتی رییس‌جمهوری روسیه توپ فوتبالی را به همتای آمریکایی خود داد و گفت: توپ در زمین شما است. 

سوال این است که روسیه کدام توپ و زمین را برای امریکا واگذار کرده و منتظر خواهد بود تا بازی آن را ببیند. در گمانه زنی های روزهای اخیر گفته می شد که روسیه در صحنه سوریه دست به معامله با ترامپ خواهد زد تا به شکل ضمنی تایید امریکا بر الحاق کریمه به روسیه را داشته باشد. اما هر چند سخنان مطرح شده در کنفرانس مطبوعاتی نشان داد توافقاتی در رابطه با سوریه وجود داشته است اما شکل گیری معامله و دادن امتیاز برای گرفتن امتیازی دیگر بعید است.  پوتین در این کنفرانس مطبوعاتی از تغییر در ماهیت چالش‌های پیش روی آمریکا و روسیه در جهان امروز سخن گفت و تأکید کرد، آمریکا و روسیه به عنوان قدرت‌های بزرگ در قبال امنیت بین‌المللی مسئول هستند. او بر اهمیت همکاری‌های میان روسیه و آمریکا تأکید کرد و گفت که دو کشور منافع مشترک بسیاری دارند.

پوتین اظهار کرد: روسیه و آمریکا می‌توانند نقش رهبری را در سوریه عهده‌دار شده و باعث ایجاد صلح در این کشور شوند. او گفت در زمینه سوریه، وظیفه ایجاد صلح و مصالحه در این کشور می‌تواند نخستین نمونه از کار مشترک موفق باشد.

سوریه از زمان شکل گیری بحران با ورود قدرتهای منطقه ای و بین المللی فضای پیچیده ای به خود گرفت. در بحبوحه جنگ و درگیری و قدرت گیری داعش، ایران  و روسیه در کنار نیروهای دولتی سوریه در یک جبهه قرار داشتند و امریکا و برخی معارضان در جبهه ای دیگر. اکنون پس از بین رفتن داعش و پراکنده شدن قدرت مرکزی آن، این سوال شکل گرفته است که آینده بحران سوریه به چه شکلی و با دست چه کسی رقم خواهد خورد.

برخی اظهار نظرهای مقامات روسی مبنی بر زمان خروج ایران و حزب الله از سوریه این گمانه زنی را شکل داد که روابط ایران و روسیه در سوریه به فضایی شکننده رسیده و دوران تفاهمات و منافع مشترک به سمت تناقضات و تضاد منافع رسیده است. سفر ولایتی به مسکو برای رساندن پیام رهبر انقلاب و رئیس جمهور نیز چنین تعبیر شد که در آستانه دیدار ترامپ و پوتین، ایران سعی دارد موضوع ماندن در سوریه را گوشزد کند.

اما روند موضوعات به سادگی این تحلیل نیست. باید نکات زیر را در این باره پس از دیدار دو رئیس جمهور بیان داشت.

اول اینکه مسائل و سوالات پرسیده شده از سوی خبرنگاران نشان می دهد موضوع دخالت روسیه در انتخابات امریکا هنوز بحثی داغ است و بسیاری بیش از هر موضوع دیگر علاقمند هستند با پیش کشیدن این موضوع، تقابل و دشمنی دو طرف را بیش از هر چیزی گوشزد کنند. افکار عمومی امریکایی در فضایی تاریخی و با تم جنگ سرد سیر می کند و نمی تواند روسیه ای را که قرینه های دخالت آن در انتخابات امریکا مشهود است را به عنوان همکار و همراه برای انجام پروژه ای برای صلح مورد شناسایی کند.

دوم اینکه روسها نیز هر چند امریکا را به عنوان قدرت بلامنازع جهانی به رسمیت می شناسند و به این اعتقاد دارند آینده سوریه بدون تایید و رضایت امریکایی ها نمی تواند رقم بخورد اما به هر روی آنجا را صحنه و زمین بازی خود تعریف می کنند و حاضر نیستند دست برتر خود را پایین بیاورند. آنها حاضرند تا آنجایی امریکا را سهیم در گفت و گو های صلح سوری کنند که پلن مورد نظر آنها پیش برود و البته در این پلن چاره ای وجود ندارد که منافع ایران نیز تامین شود.

سومین مسئله همین است که روسها به دلایل بسیاری ایران را در سوریه به امریکایی ها نمی فروشند. ایران در سوریه روی زمین و با پشتیبانی زمینی حضور دارد که روسها تمایل ندارد این نقش و همکاری ایران برای نیروهای خود را از دست دهند. با اشاعه این تلقی که روسیه به ایران پشت کرده است، شالوده اعتماد سایر کشورهایی که طرح های مشارکت استراتژیک با روسیه را به اجرا گذاشته اند، آسیب می بیند و چه بسا ممکن است در کوتاه مدت با بدبین کردن ترکیه به مسکو، نقشه های روسیه برای ثبات در سوریه و در گامی فراتر، ایجاد متحدان و حوزه های نفوذ جدید را بر باد دهد. 

اما به هر روی دیدار مهم رهبر دو ابرقدرت شکل گرفت. دیداری که شاید برای ترامپ هیچ نداشته باشد اما پوتین دست خالی از آن بیرون نیامد.ترامپ طی یکی دو سال گذشته حداقل یازده بار پوتین را مورد تمجید قرار داده و در آستانه ملاقات با او رهبران پیشین امریکا را مسوول تنش در روابط مسکو و واشنگتن دانست و از انتقاداتی که معمولا در غرب از روسیه می‌شود، مانند اشغال کریمه، حمایت از شورش در شرق اوکراین، حمایت از بشار اسد و...، سخنی نگفت. در شرایطی که رهبران غربی طی ٤ سال گذشته کوشیده‌اند بر تحریم‌ها علیه روسیه افزوده و پوتین را در انزوا نگه دارند، نفس نشست هلسینکی و موضع‌گیری‌های ترامپ، صرفنظر از نتیجه نشست، یک پیروزی مهم برای پوتین است.