در گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با عضو هیات‌مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران بررسی شد
جان بخشی به نیمه تاریک معادن
گردشگری معدنی، حوزه جدیدی است که به موازات معدنکاری توسعهنیافته است
گردشگری معدن یکی از جدیدترین حوزه‌‌های گردشگری طبیعت به حساب می‌‌آید که می‌تواند تجربه‌‌ای جدید و هیجان‌‌انگیز برای گردشگران رقم بزند. موجودیت بسیاری از شهرها و جوامع جهان به‌‌وجود معادن فعال وابسته است. در حالی که شهرها و روستاهای بسیاری پس از اتمام فعالیت معادن به شهر ارواح تبدیل می‌‌شوند، چراکه معیشت ساکنان این شهرها وابسته به فعالیت معادن بوده و بعد از اتمام ذخایر معادن راهی شهرهای اطراف شده و در پایان جز چهره‌‌ای زشت از معدنی متروک و روستاها و شهرهای خالی از سکنه چیزی باقی نمانده است. در این میان صنعت گردشگری معادن به عنوان یک راهکار روی کار آمد. فعالیت معادن علاوه بر تاثیر مثبت اقتصادی و ایجاد اشتغال، به بخشی از میراث تاریخی و فرهنگی سرزمین‌‌های مختلف نیز تبدیل شده است؛ از قدمت معدن گرفته تا روش‌ها و ابزار حفاری می‌تواند در تاریخ یک سرزمین به‌‌عنوان میراثی ارزشمند خودنمایی کند. کم نیستند معادنی که هزاران سال قدمت دارند و از تاریخچه تا روش‌ها و ابزار حفاری آنها گردشگران را علاقه‌‌مند به بازدید می‌کند.
گردشگری معادن نیاز به فرهنگسازی دارد
عضو هیات‌مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در گفت‌‌وگو با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: مقوله گردشگری معادن نه تنها در ایران بلکه در دنیا نیز موضوع جدیدی است و هنوز مسوولان و مردم نیز در این حوزه به تفکر درستی دست نیافته‌‌اند، بلکه این حوزه باید از جناح‌‌های مختلفی همچون فرهنگی و توریسم مورد بررسی قرار گیرد. باتوجه به اینکه ایران جزو ۵ کشور اول از حیث دارا بودن مواد معدنی در دنیا بوده و از آنجا که معادن محرک بخش اقتصاد و کارآفرینی به حساب می‌‌آیند، حوزه گردشگری معادن می‌تواند جزو مهم‌ترین بخش‌‌های کشور باشد اما در این بین عدم‌درک نسبت به مقوله معدن در افکار عمومی و لایه‌‌های مختلف اجتماعی به عنوان یک مانع در این مسیر به حساب می‌‌آید و دولت در این راستا می‌تواند نقش بسزایی را ایفا کند. در بسیاری از معادن بزرگ مشکل معارضان مطرح است که نسبت به نقش گردشگری در اقتصاد ناآگاه هستند که با همکاری ارگان‌‌های مختلف می‌توان این چالش را نیز حل کرد.
رضا دستجردی افزود: در معادن زمانی که ذخایر به پایان می‌رسد مناظر متروکه زیبایی خلق می‌شود و جاذبه توریستی به وجود می‌‌آید که می‌تواند موجب تغییر نگرش‌‌ها و رفع عدم‌درک مردم نسبت به گردشگری در معادن شود. احیای بخش مهمی از اقتصاد و کارآفرینی می‌تواند در گرو این حوزه باشد، بنابراین دولت برنامه‌‌ریزی خاصی برای توسعه این بخش در نظر دارد؛ به‌طوری‌که در وزارت میراث فرهنگی میز گردشگری معادن ایجاد شده و در وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز کمیته گردشگری معدنی تشکیل شده است. این شرایط نشان از آن دارد که در راستای توسعه گردشگری و ایجاد موزه‌‌های معدنی در مناطق ویژه و پهنه‌‌هایی که نیاز به مجوزهای لازم دارند فرصت‌‌های جدیدی ایجاد شده است. البته در این بخش مشکلاتی نیز وجود دارد، معادنی که در آنها همچنان عملیات حفاری انجام می‌شود بحث سلامت بازدیدکنندگان به میان می‌‌آید که در این خصوص باید تدابیر ویژه‌‌ای نیز اندیشیده شود.
بخش خصوصی به داد گردشگری معادن برسد
وی در ادامه گفت: مقوله گردشگری معادن را به نوعی می‌توان گردشگری ماجراجویانه نامید، چراکه در دنیا نیز این موضوع جا افتاده است که چالش‌‌هایی که در حوزه گردشگری معدنی وجود دارد در واقع نوعی ماجراجویی است و به عنوان مثال یک گردشگر در عمق ۳۰۰ متری معدن نخلک امکان گشت و گذار و کاوش را دارد یا در معدن زغال‌‌سنگ در زیراب جاذبه‌‌های جذابی برای یک گردشگر وجود دارد که بخشی از این معدن متروکه شده است. نگاه دولت و وزارت صمت تولید سرمایه از مقوله گردشگری معادن به صورت مستقیم نیست و دولت این آمادگی را دارد که هرگونه همکاری با بخش خصوصی داشته باشد. یکی از اهداف این طرح ایجاد شغل در روستاها و مناطق محروم است که دولت به‌صورت مستقیم توجه ویژه‌‌ای به این موضوع ندارد اما یکی از مواردی است که با گسترش گردشگری معادن به این موضوع نیز پرداخته خواهد شد و می‌تواند این مقوله برای ورود بخش خصوصی جهت سرمایه‌گذاری جذاب باشد. جذب گردشگر در بخش معدن نیز همچون سایر بخش‌‌ها دشوار است و قطعا به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و در این راستا دولت بدون هیچ‌گونه چشم‌داشتی به درآمد حاصله حاضر به همکاری با بخش خصوصی است.
عضو هیات‌مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران عنوان کرد: چالش‌‌هایی نیز در این حوزه وجود دارد که در این میان مخاطرات فضاهای معدنی یکی از این معضلات به‌شمار می‌‌آید. اگر معدن در حال فعالیت باشد انفجارهایی در معدن مذکور در حال رخ دادن است و هر آن محیط در معرض خطر ریزش قرار دارد و با این‌وجود مجوز به معادنی داده می‌شود که ایمنی‌‌های لازم را داشته باشد، اما همچنان حضور در چنین فضاهایی با چالش‌‌های خاص خود مواجه است. یکی دیگر از مشکلات این موضوع جدید بودن آن است به طوری که از آن به عنوان یک حوزه ماجراجویانه یاد می‌شود و برخی از مدیران نیز به دلیل مصلحت‌‌اندیشی به راحتی همکاری لازم را ندارند و به دنبال حواشی‌‌های احتمالی نمی‌‌روند. از این‌رو بخش گردشگری معدن به مدیران و افراد جسور و دلسوز نیاز دارد که اهمیت موضوع را از لحاظ اقتصادی، آگاهی اجتماعی و تولید سرمایه درک کند. بر اساس استاندارد جهانی در حال حاضر ایران از یک‌پنجم معادن دنیا استفاده می‌کند که اگر از تمام قوای خود بهره ببرد به پنج برابر استفاده از معادن نسبت به میزان فعلی دست خواهد یافت به طوری که درآمد حاصل از معادن به چند‌برابر درآمد نفتی برسد، این موضوع در مناطق دورافتاده به تولید شغل کمک می‌کند و اجرای این موضوع در نقاط مختلف کشور قابل تامل و بحث است.
پیشتازی سایر کشورها در عرصه گردشگری معادن
دستجردی یادآور شد: از سالیان گذشته در دنیا در حوزه گردشگری معادن کارهای بسیاری انجام شده است، به عنوان مثال در مناطق نمکی کشور اوکراین که نمونه مشابه با آن در کویر مرکزی ایران نیز وجود دارد، بیمارستان‌‌های بسیار مجهزی احداث شده و در حوزه پزشکی و سلامت گام بزرگی برداشته‌‌اند، همچنین ایالات متحده آمریکا نیز در بخش طلا فعالیت‌‌های مختلفی را برای جذب گردشگر انجام داده است و کشور شیلی نیز به عنوان یک کشور معدن‌‌خیز در این حوزه سالیان دراز است که فعالیت‌‌های موثری انجام می‌دهد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در ایران نیز در راستای توسعه گردشگری معادن اقداماتی انجام شده که معدن سرب و روی انگوران به عنوان اولین معدن در این خصوص انتخاب شد و مجوز گردشگری را اخذ کرد، همچنین دهکده نمکی پتاس و مجموعه زغال‌‌سنگ زیراب، معدن نخلک و طلای موته نیز جزو برنامه‌‌های اخیر وزارتخانه بوده تا با اخذ مجوز بتوان در راستای جذب توریست و توسعه گردشگری معادن فعالیت‌‌های جدیدی را آغاز کرد. در حال حاضر بازدید از این معادن به صورت محدود انجام می‌شود چراکه هنوز زیرساخت‌‌های لازم و کافی را جهت بازدید عموم ندارند و امکانات محدودی برای حضور شبانه‌‌روزی گردشگر وجود دارد که با همکاری بخش خصوصی در حال تقویت کم و کاستی‌‌های موجود هستیم.
در سال‌های گذشته در دهکده نمکی منطقه خور و پتاس بازدیدکننده وجود داشت، همچنین منطقه زیراب نیز از نظر گردشگری منطقه بسیار جذابی بوده و معادن این منطقه نیز به صورت متروک درآمده‌‌اند و درصدد آن هستیم که با مشارکت دانشگاه شهید‌بهشتی در کنار جاذبه‌‌های موجود موزه غنی معدنی نیز احداث کنیم. در استان‌‌های یزد، کرمان، خراسان جنوبی، آذربایجان‌‌های غربی و شرقی نیز مناطق معدنی گردشگری شناسایی شده و در حال دریافت مجوزهای لازم از وزارت میراث‌فرهنگی هستیم.
