دکترحسن تقی‌زاده انصاری مدیرعامل هلدینگ گردشگری مارکوپولو توسعه شبکه ریلی در کشور به‌رغم فراهم بودن شرایط نسبی اقلیمی و ضرورت‌هایی که در این زمینه احساس می‌شود در سال‌های گذشته متناسب با نیازها و برنامه‌های توسعه‌ای نبوده و بعضا در مقایسه با بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه محدود است. این در حالی است که براساس برنامه پنجم که در اواخر دوره اجرای آن قرار داریم، توجه به شبکه ریلی و توسعه آن از جمله ضرورت‌ها تلقی می‌شد. برخی کارشناسان شرایط اقتصادی و بعضا نارسایی‌های مدیریتی را از دلایل عدم تحقق این امر بیان‌ می‌کنند.

این نارسایی به‌ویژه در بخش مسافرتی به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد توسعه شبکه در این بخش با دشواری‌هایی روبه‌رو بوده و آمارهای منتشر شده از سوی مراکز ذی‌ربط نیز بیانگر آن است که با وضعیت ایده‌آل فاصله زیادی داریم. عرصه گردشگری یکی از عرصه‌هایی است که به شدت از شبکه حمل‌ونقل در انواع مختلف آن اعم از دریایی، هوایی و زمینی متاثر است. در بخش حمل‌ونقل زمینی، شبکه راه‌آهن و قطارهای ویژه گردشگری طی سال‌های اخیر مورد استقبال گردشگران کشورهای مختلف قرار گرفته است. سهولت و امنیت بالای سفرهای گردشگری با قطار از ده‌ها سال قبل به این سو، باعث شده تا بسیاری از موسسات و شرکت‌های گردشگری این شیوه سفر را برای جذب گردشگران به‌کار گیرند. حتی در بعضی از کشورها شبکه‌های خصوصی ریلی با استفاده از تجهیزات متفاوت و طراحی واگن‌های قطار به سبک‌های گوناگون، موجب ترغیب بیشتر گردشگران برای سفر به مناطق دیدنی تاریخی، فرهنگی و مناظر طبیعی شده‌اند. این در حالی است که در کشور ما براساس برخی از آمارهای منتشر شده شاید کمتر از ۱۵ درصد از سفرهای ریلی به قطارهای گردشگری یا تور اختصاص دارد. در مقابل بیشتر سفرهای ریلی تنها به قصد رسیدن به مقصد و نه لذت بردن از دیدنی‌ها و جاذبه‌های گردشگری طول مسیر و بهره‌مند شدن از منافع گردشگری انجام می‌شود. چنین رویه‌ای نشان می‌دهد همکاری‌های بخش دولتی، عمومی و متولیان حمل‌ونقل ریلی با شرکت‌های مسافرتی و تورگردانان چندان مطلوب نیست.

با این حال طی چند سال گذشته اقدامات خوبی نیز در بحث شبکه ریلی اتفاق افتاده که می‌تواند رونق گردشگری را به همراه داشته باشد. چندی پیش شبکه ریلی در مسیر تهران، اصفهان و شیراز فعال و موجب خوشحالی فعالان گردشگری شد. تصور این است که با توجه به هزینه کم، راحتی، ایمنی و آسایش مسافرت با قطار برای دیدن آثار تاریخی فرهنگی و مذهبی این مناطق، تعداد تورهای گردشگری از طریق شبکه راه‌آهن افزایش یابد. از این رو مسوولان این بخش باید تلاش کنند در هزینه‌های سفر با قطار شاهد افزایش زیادی نباشیم تا مردم بتوانند برای مسافرت، این وسیله راحت و اقتصادی را در اولویت خود قرار دهند.

اقتصاد مقاومتی و گردشگری

یکی از محورهای مهم سیاست‌های اقتصادی برای خروج از رکود (یا اقتصاد مقاومتی) توسعه گردشگری است و چنانچه قصد داشته باشیم این حوزه را از وضعیت فعلی به یک حالت فعال‌تر و اقتصادی‌تر تبدیل کنیم یکی از داده‌های آن منطقی کردن هزینه‌های سفر است و مقرون به‌صرفه‌ترین آن استفاده از شبکه ریلی است. کشور روسیه با آنکه در اغلب فصول سال دارای آب و هوای سرد است و نسبت به کشورمان از گوناگونی به مراتب کمتری برخوردار است از سال‌ها پیش با برقراری خطوط گردشگری ریلی در بسیاری از مناطق به‌ویژه در شمال و سیبری تلاش می‌کند درآمد خود را از ناحیه گردشگران خارجی افزایش دهد به طوری که سالانه بیش از ده‌ها هزار گردشگر خارجی از مناظر طبیعی و حیات وحش این مناطق دیدن می‌کنند. در ایران نیز به نظر می‌رسد امکان توسعه سفرهای گردشگری با قطار، به‌دلیل راحتی، ایمنی و هزینه مناسب آن نسبت به سایر وسایل حمل‌ونقل، بسیار زیاد است و این شیوه به یک گزینه جذاب به‌ویژه در حوزه گردشگری ورودی تبدیل شده است. نمونه این امر حرکت قطار گردشگران خارجی از مجارستان بود که با ارائه تمامی امکانات رفاهی گردشگران اروپایی را به ایران منتقل و سفری خاطره‌انگیز را برای گردشگران فراهم کرد.

سرمایه‌گذاری، ضرورت توسعه توریسم ریلی

نکته مهم در زمینه توسعه شبکه ریلی، سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت است لذا ضروری است سیاست‌گذاران و متولیان این عرصه شرایط لازم را در بخش دولتی و خصوصی فراهم آورده و با ارائه تسهیلات و مشوق‌ها اعتماد و اطمینان سرمایه‌گذاران را بیشتر کنند. زیرا اساسا توسعه و تقویت گردشگری در کشور، نیازمند گسترش داده‌ها، امکانات ارتباطی، توسعه و بهبود مراکز تفریحی، پذیرایی و اقامتی و از همه مهم‌تر فراهم کردن فضای مناسب برای گردشگران خارجی است. امیدوارم در سایه تعامل بین‌المللی کنونی و تلاش‌های بیشتر و همکاری‌های بخش دولتی و خصوصی شاهد رونق روزافزون صنعت گردشگری و به تبع آن بهبود وضعیت اقتصادی کشور باشیم.