سیده یاسمین حسینی
دانشجوی دکترای گردشگری در اسپانیا

اصول گردشگری پایدار تاکید می‌کند همه افراد ذی‌نفع در این صنعت، باید به حفظ محیط زیست متعهد باشند و همواره اصول پایداری و خواسته‌های نسل فعلی و آینده را در نظر داشته باشند. از سوی دیگر، یک جنبه از معانی گردشگری پایدار اشاره به پایدار بودن این صنعت دارد. در این جنبه از گردشگری پایدار، توسعه توریسم یک گزینه محسوب می‌‌شود که از سایر فعالیت‌هایی که به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند، قابل‌قبول‌تر است. از این رو اهداف گردشگری پایدار شامل افزایش و ارتقای سطح آگاهی، ترویج عدالت، حفظ کیفیت محیط زیست و... می‌شود.

پس از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی گردشگری فیتور 2013 در مادرید اسپانیا، که عمده تمرکز آن روی سیاست‌های توسعه پایدار در بخش گردشگری بود، بسیاری از فعالان صنعت گردشگری و هتلداران، سیاست‌های به اصطلاح سبز و منطبق با محیط زیست را در دستور کارشان قرار دادند. به عنوان مثال هتل‌های دارای علامت اکولوژیک در اروپا، آنهایی که به میهمانان‌شان غذاهای ارگانیک ارائه می‌دهند، انبار یا زیرزمینی ساخته شده از مواد بازیافتی و دور ریختنی مثل بطری‌های پلاستیکی دارند و مبلمان اتاق‌ها از چوب‌های بازیافتی است، کم کم رونق گرفتند. ساختمان این‌گونه هتل‌ها، سیستم تهویه مطبوع ندارد اما به لطف وجود سیستم آب‌گرم‌کن و پنجره‌های سه جداره، حفظ دما در هر فصل سال در این اتاق‌ها به خوبی انجام می‌شود. برق این‌گونه هتل‌ها نیز از طریق مواد آلی به‌دست می‌آید و شیرهای آب، مجهز به سیستم هشدار اتلاف آب هستند. علاوه‌بر این زیر شاخه‌ای از «هتل‌های سبز» به نام «هتل گیاهی» نیز برای طرفداران زندگی سبز به شدت در حال توسعه است. این هتل‌ها تنها به ارائه غذاهای گیاهی به میهمانانش بسنده نمی‌کنند، بلکه هدفشان انتشار یک شیوه زندگی هماهنگ و منطبق با محیط‌زیست از طریق آموزش آشپزی گیاهی و غذاهای وگان، برگزاری دوره‌های ورزشی در طبیعت و... است. از سایت veggie-hotels.com نیز می‌توان به اطلاعات بیش از 300 هتل گیاهی در 45 کشور جهان، در همه قاره‌های دنیا دست پیدا کرد.

سبز بودن؛ حرف اول استراتژی هتلداری

طبق تحقیقات انجام پذیرفته در تجربیات هتل‌های سبز، با اعمال روش‌های بهینه‌سازی در مصرف انرژی می‌توان با صرف هزینه‌های کم، میزان مصرف انرژی را در هتل‌ها به‌طور متوسط از 40 تا 50 درصد کاهش داد و با توجه به هزینه‌های سرسام‌آور تامین حامل‌های انرژی، پرواضح است که رویکرد سبزسازی هتل‌ها می‌تواند به کاهش هزینه‌های تمام‌شده در هتل‌ها کمک کند و سودآوری مستقیم را برای هتلداران به همراه داشته باشد. از طرف دیگر با اعمال برنامه‌های زیست محیطی مانند کاهش زباله تولیدی، کمک بسزایی به محیط زیست کشورها می‌شود. از این رو، مدیران هتل‌هایی که استراتژی آنها همسو با توسعه پایدار است، دو اصل اساسی را در مدیریت هتلشان فراموش نخواهند کرد؛ اصل اول توجه به مدیریت مواد زائد، چگونگی بازیافت و استفاده مجدد موادی مثل شیشه، پلاستیک، روزنامه و مقوا است و همین‌طور اجتناب از خرید محصولات حاوی مواد شیمیایی خطرناک و غیرقابل بازیافت. در کنار همه اینها استفاده بیشتر از محصولات ارگانیک و همچنین صرفه‌جویی در انرژی از طریق ایجاد ثبات در درجه حرارت مخازن آب گرم، تعمیر حمام‌ها، استفاده از لامپ‌های کم مصرف، استفاده از سیستم‌های هشداردهنده اتلاف آب و انرژی و... نیز در دستور کار آنها قرار دارد.

اصل دوم هم شامل فعالیت‌های محیط زیستی مثل راه‌اندازی سازمان‌های مردم‌نهاد مختلف، خیریه‌ها، کنفرانس‌های آموزشی مرتبط با هتلداری سبز و حفظ محیط زیست برای کارکنان هتل و دیگران می‌شود. اخیرا اغلب هتلداران متوجه اهمیت حرکت در جهت محیط‌زیست و پایداری شده‌اند و «سبز بودن» حرف اصلی را در استراتژی‌های مربوط به هتل می‌زند. این رویه مستقیما باعث افزایش بودجه در نتیجه نگهداری بهینه قسمتی از درآمد هتل هم خواهد شد. همچنین این رویکرد باعث باز شدن درها و ورود دوباره و دوباره میهمانان به هتل بدون آسیب‌زدن به محیط زیست خواهد شد. وقتی اقداماتی مثل سیستم‌های مدیریت انرژی استفاده از لامپ‌های کم مصرف، استفاده از سیفون کم‌فشار، تعویض پمپ سیفون‌های توالت‌های فرنگی قدیمی، استفاده از توالت‌های ایستاده بدون نیاز به آب و... که باعث کاهش و صرفه‌جویی در انرژی می‌شوند صورت می‌گیرد، می‌توان به توسعه اقتصاد سبز نیز کمک کرد.

اقتصاد سبز رویکردی است که در برنامه محیط زیستی سازمان ملل در سال 2008 از آن رونمایی شد و هدفش ایجاد انگیزه در سیاست‌گذاران برای حمایت از سرمایه‌گذاری در جهت توسعه پایدار زیست محیطی بود. بر اساس تعریف برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، اقتصاد سبز الگویی است که به افزایش رفاه انسان و برابری اجتماعی منجر می‌شود و خطرات زیست محیطی و کمبودهای اکولوژیکی را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. به‌عنوان مثال مدیر هتل اینترکنتیننتال در نیواورلئان بعد از اینکه برنامه بازیافت را در دستور کارش قرار داد، با شگفتی متوجه درآمد 1000دلاری ماهانه که از زباله‌ها به دست می‌آمد، شد. این مبلغ شامل اقلامی مثل حوله، قاشق و چنگال، رومیزی و... بود که تا قبل از این دور ریخته می‌‌شدند. همین موضوع یادآوری می‌کند فرآیند دور ریختن زباله‌ها هزینه زیادی برای یک هتل دارد و این هزینه، به سادگی از طریق بازیافت و اجتناب از خرید محصولات با بسته‌‌بندی‌های حجیم قابل حل شدن است. به‌طور کلی تغییر دیدگاه دست‌اندرکاران گردشگری نسبت به هتل به عنوان یک بنگاه اقتصادی، به محلی برای رونق فعالیت‌های زیست محیطی و حتی تبدیل آن به مناطق حفاظت شده زیست محیطی، می‌تواند به تحقق توسعه پایدار در گردشگری و توسعه اقتصاد سبز کمک کند.