گروه گردشگری، امیر شاملویی: جمعه شب، ترکیه پس از گیر و دارهای فراوان در حوزه گردشگری خود که عموما مربوط به بمب‌گذاری‌های داعش، فعالیت‌ها و درگیری‌های مسلحانه بود، تجربه کودتای نظامی را نیز از سر گذراند تا سریال ترکیه‌ای گردشگری این کشور با یک تراژدی ادامه یابد. اما ترکیه کشوری است که با کودتا بیگانه نبوده است. از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۷ چهار کودتا در ترکیه به وقوع پیوست که طی آن نظامیان قدرت را در دست گرفتند و در برخی موارد وقایع خونینی رخ داد. در پی کودتای یک‌روزه در ترکیه که اکنون خبرهایی حاکی از ناموفق بودن و اتمام آن شنیده می‌شود، پرواز هواپیماها به این کشور لغو شد. وزارت خارجه ایران نیز در اطلاعیه‌ای از گردشگران ایرانی یا ایرانیان مقیم در ترکیه خواسته است تا اطلاع ثانوی از ترک محل اقامت و حضور در هرگونه تجمع خودداری و هشدارهای مقامات ذی‌ربط امنیتی جمهوری ترکیه را مد نظر قرار دهند.

حال به نظر می‌رسد گردشگری ترکیه پس از این رویداد با مشکلات بسیار بیشتری نیز مواجه شود. پیش از این رجب طیب اردوغان سعی کرده بود از طریق آشتی با روسیه تنش‌های این کشور را کاهش دهد و گردشگران روسی را به سواحل ترکیه برگرداند. با این حال پازل سیاسی ترکیه به هم ریخته‌تر از آن است که بتواند صنعت گردشگری را که شدیدا از رویدادهای اخیر سیاسی این کشور متاثر شده، به روزهای خوش گذشته برگرداند. همه اینها در حالی است که به گواه کارشناسان، امنیت و ثبات سیاسی همواره یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب می‌شود گردشگران نسبت به یک کشور نظر مساعدی داشته باشند. در صورت بروز ناآرامی حتی اگر آن کشور دارای مزایای بسیار فرهنگی و تاریخی نیز باشد باز هم حداقل در کوتاه‌مدت دچار ضعف در صنعت گردشگری خود خواهد شد. اما علاوه‌بر ترکیه، کشورهای گردشگرپذیر دیگری مانند تایلند و مصر نیز تجربه کودتای نظامی را از سر گذرانده‌اند.

پرده اول؛ ترکیه

ترکیه از سال‌ها پیش تصمیم گرفت با سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری خود، این صنعت را به صورت یکی از شاهرگ‌های حیاتی درآمدزایی خود تبدیل کند. این امر با توجه به آب و هوا، شرایط جغرافیایی و ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی ترکیه امکان‌پذیر بود. مجاورت ترکیه در کنار دریاهای اژه، مرمره، مدیترانه و سیاه نیز به تسهیل شرایط برای افزایش تعداد گردشگران وارد شده به این کشور کمک می‌کرد. رشد گردشگری در ترکیه تا آنجا ادامه پیدا کرد که در پایان سال ۲۰۱۴ تعداد گردشگران ورودی به این کشور به مرز ۴۰‌میلیون نفر رسید.

از سال ۲۰۰۶ به این سو، هر سال روند ورود گردشگر به ترکیه با رشد مثبت همراه بود، اما اگر در زمان به عقب برگردیم، خواهیم دید همیشه وضع به همین خوبی نبوده و سایه کودتا بر سر این کشور از نیمه دوم قرن بیستم سنگینی می‌کرده است. چنانچه گفته شد، آخرین کودتا در ترکیه در سال ۱۹۹۷ صورت گرفت. در این سال، دولت نجم‌الدین اربکان که با رای مردم انتخاب شده بود توسط نظامیان سرنگون شد. نگاهی به آمار گردشگری ترکیه در این سال نشان می‌دهد رشد تعداد گردشگران ورودی به ترکیه که بالغ بر ۹ میلیون نفر شده بود در دو سال متوالی با کاهش روبه‌رو شد تا اینکه در سال ۲۰۰۰ به ۹/۵ میلیون نفر رسید و به نحوی احیا شد. از آن پس، با آرام شدن جو سیاسی ترکیه اگر به آمار گردشگران وارد شده به این کشور نگاه کنیم، در می‌یابیم در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ تنها در سال ۲۰۰۶ رشد گردشگران بین‌المللی ورودی به ترکیه منفی بوده است. در همین حال، درگیر شدن ترکیه در برخی ماجراجویی‌های سیاسی و منطقه‌ای، ظهور داعش در منطقه، اوج‌گیری درگیری با کردها، تنش با روسیه در پی ساقط کردن یک فروند هواپیمای جنگنده این کشور و در نهایت کودتای روز گذشته، ترس سیاستمداران این کشور را از تبعات ناشی از کاهش گردشگران در پی داشته است. به نظر می‌رسد شاهرگ حیاتی ترکیه به‌شدت تحت‌تاثیر تیغ‌های سیاسی این کشور قرار گرفته باشد.

پرده دوم؛ تایلند

تایلند نیز همانند ترکیه کشوری است که یکی از قطب‌های گردشگری و به‌ویژه در شرق آسیا محسوب می‌شود. این کشور هم سابقه کودتای نظامی ارتش را در سال ۲۰۱۴ در کارنامه خود دارد. طی پنج ماه اول سال ۲۰۱۴، آمار گردشگران ورودی به تایلند حدود پنج درصد کاهش داشت و این کاهش مربوط به کشورهای جنوب شرق آسیا و حوزه اقیانوس آرام بود. پیش از این نیز ارتش تایلند در این کشور دست به کودتاهایی زده بود که از آن جمله می‌توان به کودتای سال ۲۰۰۶ این کشور که نتیجه بحران سیاسی سال ۲۰۰۶-۲۰۰۵ بود، اشاره کرد. به‌طور کلی می‌توان گفت تایلند کشوری است که به‌طور متوسط هر ۲-۳ سال یک‌بار در سال‌های اخیر دچار تنشی در سطح داخلی شده است؛ از وقایع سیاسی گرفته تا پدیده‌های جغرافیایی مانند سیل و سونامی یا پدیده‌های بهداشتی مانند گسترش ویروس سارس. به‌دلیل تکیه شدید این کشور بر صنعت گردشگری، چنین وقایعی این صنعت را در تایلند دچار آسیب‌هایی کرده است.

با این همه، در همه این بحران‌ها این کشور با مدیریت صحیح، از آنها با موفقیت بیرون آمده است. اما شاید پرسشی که برای صنعت گردشگری مهم باشد این است که چگونه تایلند توانست بر بحران‌های بسیاری که کودتا تنها یکی از آنها است، غلبه کند؟

در مورد کودتای سال ۲۰۱۴ پاسخ این است که تایلند با کمک بخش خصوصی خود که قدمتی ۶۰ ساله دارد، سعی در خروج از بحران برای صنعت گردشگری خود کرد. یکی از اولین‌ کارهایی که صورت گرفت، تشکیل کمیته بحران بود. نهاد گردشگری تایلند با بخش خصوصی این کشور در این زمینه همکاری داشت تا این کشور بتواند بحران را مدیریت کند. همچنین برای این کار از رابطه با سفارتخانه‌ها و نهادهای دولتی هم استفاده شد. از سوی دیگر، برپایی نمایشگاه‌های سفر که در آن بسته‌های سفر به تایلند به فروش می‌رسد و ۶۵ کشور در آن شرکت کردند نیز از دیگر راهکارهای خروج از بحران برای صنعت گردشگری این کشور بوده است.

پرده آخر؛ مصر

مصر نیز مانند بسیاری از کشورهای خاورمیانه در سده اخیر تاریخ پر التهابی داشته است. با وجود اینکه این کشور دارای ظرفیت‌های گردشگری فراوان بوده و از نمونه‌های موفق گردشگری به شمار می‌رود اما پس از کودتای نظامی در سال ۲۰۱۳ و در دست گرفتن قدرت توسط نظامیان، صنعت گردشگری این کشور از این حادثه تاثیر منفی پذیرفته؛ رویدادی که هنوز هم مرتفع نشده است. کاهش درآمدهای حاصل از گردشگری که پیامد ناآرامی‌های سیاسی بوده، اقتصاد این کشور را ضعیف‌تر کرده و بر نارضایتی مردم افزوده است. پس از این رویداد تنها در طول یک‌سال تقریبا ۲ میلیون نفر از گردشگران وارد شده به مصر کاسته شد. پیش از این نیز با انقلاب سال ۲۰۱۱ مصر و افزایش ناآرامی‌ها، گردشگری در این کشور آسیب دیده بود اما در سال ۲۰۱۳ این تعداد گردشگر به کمترین مقدار از سال ۲۰۰۶ رسید. هر چند در سال ۲۰۱۴ این آمار اندکی بهبود یافت اما تا آمار مربوط به سال‌های پیش از انقلاب یا کودتا که به‌ترتیب به ۱۴ و ۱۱ میلیون گردشگر می‌رسید، فاصله زیادی داشت.

سه پرده از تراژدی «کودتا و گردشگری»