دنیای اقتصاد: امروز سومین مزایده برای واگذاری دو باشگاه پرسپولیس و استقلال برگزار می‌شود. در حالی که قیمت هر دو باشگاه به‌طور مساوی و معادل ۲۹۰ میلیارد تومان تعیین شده است، در دو مزایده اول برای هیچ یک از دو باشگاه پاکتی ارائه نشده و اکنون کار به مزایده سوم کشیده شده است. «دنیای اقتصاد» در یک بررسی اقتصادی پیشنهاد آزادسازی برند سرخابی‌ها را ارائه کرده و معتقد است برای ایجاد یک محیط رقابتی و شفافیت بیشتر در امر واگذاری‌ها ابتدا باید منابع درآمدی آتی باشگاه‌های فوتبال از جمله حق پخش تلویزیونی به‌طور روشن مشخص شود.

حاشیه‌ای بر سومین مزایده سرخابی‌ها

از شکل صحیح واگذاری تا حق پخش تلویزیونی

حسن خوشپور / مدیر کل سابق دفتر امور بنگاه و خصوصی‌سازی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی

روش‌های خصوصی‌سازی قابل طبقه‌بندی در دو عنوان کلی «واگذاری با انتقال مالکیت» و «واگذاری بدون انتقال مالکیت» است. اینکه چه روشی برای واگذاری انتخاب می‌شود، به شرایط مورد واگذاری، اهداف واگذارکننده، فضای حاکم بر فعالیت قابل واگذاری و خصوصیات خریداران بخش خصوصی بستگی دارد. برای اینکه شکل صحیح واگذاری باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال مشخص شود باید موارد مذکور به طور کامل بررسی و تحلیل و به سوالات زیر پاسخ داده شود.

* ساختار حقوقی باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس چیست؟

* ارزش (خالص) دارایی‌های مالی این باشگاه‌ها چه میزان است؟

* بازدهی باشگاه‌ها طی سال‌های قبل چطور بوده و چه عواملی بر کم و کیف این بازدهی موثر است؟

* نهاد واگذارکننده دو باشگاه مزبور با چه هدفی تمایل به فروش آنها به بخش خصوصی دارد؟

* تعداد خریداران بالقوه چقدر است؟ شرایط باشگاهداری در بخش خصوصی به چه صورتی است؟

* خصوصیات و ویژگی‌های مورد انتظار برای خریداران بخش خصوصی چیست؟

*و...

بررسی موارد فوق یک اقدام فنی و تخصصی است ولی معیارهای دیگر غیراقتصادی هم وجود دارند که باید بررسی و تجزیه و تحلیل شود. اگر شروع واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس پس از مطالعه و بررسی و روشن شدن موارد فوق باشد به طور خودکار نتیجه این فرآیند موفقیت‌آمیز است. در غیراین‌صورت ممکن است مشکلات دیگری نیز پدید آید.

دلایل ناکامی دو مزایده اول و میزان خوش‌بینی به مزایده سوم

در صورتی که مورد واگذاری در یک بازار رقابتی عرضه شود، ناکامی مزایده به طور عمده می‌تواند به دلیل مناسب نبودن قیمت پیشنهادی از سوی واگذارنده باشد. در غیراین صورت و در شرایطی که عرضه در بازار انحصاری صورت گیرد خریدار منحصر به فرد یا خریداران محدود برای مجبور کردن واگذارکننده به تعدیل شرایط فروش (و از جمله قیمت) پیشنهاد خود را ارائه نمی‌کنند. میزان موفقیت مزایده سوم هم در صورتی قابل تشخیص است که بررسی‌‌های لازم در مواردی که قبلا به آن اشاره شد صورت گرفته باشد.

باشگاهداری ورزشی درساختار اقتصادی امروز ایران

اگر به طور بسیار ساده ورزش فوتبال و فعالیت باشگاه‌ها در این حوزه یک بخش فعالیت اقتصادی یا بازار کسب و کار در نظر گرفته شود سهم غالب در این بازار متعلق به دو باشگاه استقلال و پرسپولیس است. لذا مدیریت در این بخش در اختیار مدیران باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس است.

در یک بازار کسب و کار یا رشته فعالیت اقتصادی واگذاری بنگاه اقتصادی که سهم غالب یا شرایط سلطه در بازار را داشته باشد با پیچیدگی‌های بیشتری توأم است. مسلما هنگامی که برای بازی هر یک از باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال با هرتیم دیگری جمعیت بسیار زیاد و فوق‌العاده به استادیوم‌ها مراجعه می‌کنند یا هنگام رقابت بین این دو تیم شرایط ویژه‌ای در مکان‌های ورزشی، جراید، رادیو و تلویزیون و... پدید می‌آید، هم نهاد واگذارنده باشگاه‌ها و هم خریداران احتمالی تصمیم خود برای هر اقدامی را با توجه به این مساله طراحی می‌کنند.

حتی اگر موارد غیراقتصادی (اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، امنیتی) مرتبط با جایگاه و عملکردهای این دو تیم مدنظر قرار گیرد، به‌نظر می‌رسد واگذاری دو تیم استقلال و پیروزی اقدام ساده‌ای نیست و در ابعاد و پیامدهای اقتصادی و مالی هم، معیارهای مهمی باید در نظر گرفته شود. به این ترتیب اهداف باشگاه‌داری ورزشی صرفا برای این دو باشگاه (استقلال و پرسپولیس) فقط سودآوری اقتصادی و بازدهی مالی نیست به این موضوع قطعا خریداران احتمالی واقفند و نهاد واگذارنده هم بر آن اشراف دارد، اما در مورد دیگر باشگاه‌ها و دیگر رشته‌های ورزشی، به‌طور مسلم باشگاهداری می‌تواند راهی برای سود و منفعت مالی باشد.

کپی‌رایت و حق پخش تلویزیونی

باشگاه‌های ورزشی از محل فروش بلیت در محل مسابقات یا واگذاری حق پخش در کانال‌های تلویزیونی داخلی، ماهواره‌ای و حتی سایت‌های اینترنتی درآمد کسب می‌کنند و از محل این درآمد هزینه‌های سرمایه‌ای و جاری خود را تامین می‌کنند. در ایران کانال‌های تلویزیونی متعدد و متنوع وجود ندارد و در این حوزه شرایط رقابت در تقاضا وجود ندارد. بنابراین کسب درآمد از این محل که بسیار برای سرمایه‌گذاران مهم است، عمدتا موضوعیت ندارد. احتمال کسب درآمد فروش بلیت در استادیوم‌ها هم نیازمند بررسی دقیق و قابل اتکا است. بنابراین برای فروش موفقیت‌آمیز دو باشگاه پیروزی و استقلال باید زمینه‌های لازم و شرایط مناسب کسب درآمد برای این باشگاه‌ها که تضمین استفاده از درآمدهای حق پخش تلویزیونی و فروش اقتصادی بلیت یکی از آنها است فراهم شود. این موضوع هم برای خریداران مهم است و هم برای نهاد واگذارنده و هم امکان قیمت‌گذاری باشگاه‌ها از طریق برآورد بازدهی آتی سرمایه‌گذاری در این زمینه را میسر می‌سازد.

در صورت ناکامی مزایده سوم چه باید کرد؟

اگر مزایده سوم هم موفق نشود، باید فرآیند واگذاری متوقف شود. شرایط لازم که در ابتدای این نوشته به آنها اشاره شد، فراهم شود و سپس با آمادگی کامل پیشنهاد فروش یا مزایده به بخش خصوصی ارائه شود.

اهلیت خریداران

اصولا در واگذاری بنگاه‌های اقتصادی، خصوصا در روش فروش نقد، اهلیت خریدار صرفا از طریق سنجش توان مالی وی مشخص می‌شود. ولی چون شرایط باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس و نوع و ماهیت فعالیت آنها و کیفیت معامله و ... همانند شرایط و ویژگی‌های بنگاه‌های اقتصادی متعارف نیست، اهلیت خریداران حتما باید در نظر گرفته شود. این اهلیت صرفا در زمینه‌های اقتصادی و مالی نیست و باید با جامعیت و وسعت بیشتری اهلیت خریداران بررسی شود.

عزم دولت برای واگذاری

به‌نظر می‌رسد، دولت هم برای واگذاری ابهامات بسیاری دارد و این ابهامات صرفا در ابعاد اقتصادی و مالی نیست. بنابراین شاید یک فعال اقتصادی نتواند نسبت به عزم دولت در واگذاری اظهارنظر کند. یک نمونه بسیار ساده در این زمینه، امکان یا عدم امکان حضور بانوان در استادیوم‌های فوتبال است که دولت در این خصوص هم نمی‌تواند تصمیم بگیرد ولی این نکته بسیار با اهمیتی در برآورد بازدهی اقتصادی و مالی باشگاهداری در ورزش فوتبال است.