حسن بهشتیپور در گفتوگو با «دنیای اقتصاد»
روسیه برای غرب بلوف میزند
سعیدهسادات فهری پس از شدت گرفتن اختلافات روسیه و غرب بر سر اوکراین و اعمال تحریمهایی علیه مسکو از جانب کشورهای غربی، همواره این بحث مطرح بود که آیا ممکن است اختلافات میان برخی اعضای گروه ۱+۵ بر مذاکرات هستهای ایران تاثیر بگذارد؛ تا اینکه روز سهشنبه وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیهای از احتمال ضربه خوردن روند همکاریهای مسکو و واشنگتن در مسائلی چون موضوع هستهای ایران در صورت تشدید تحریمها خبر داد. مسالهای که زنگ خطر را برای ایران به صدا در آورد و بیش از پیش این گمانه را مطرح کرد که آیا روسیه با استفاده از کارت ایران باز هم در راستای تامین منافعش عمل خواهد کرد.
سعیدهسادات فهری پس از شدت گرفتن اختلافات روسیه و غرب بر سر اوکراین و اعمال تحریمهایی علیه مسکو از جانب کشورهای غربی، همواره این بحث مطرح بود که آیا ممکن است اختلافات میان برخی اعضای گروه ۱+۵ بر مذاکرات هستهای ایران تاثیر بگذارد؛ تا اینکه روز سهشنبه وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیهای از احتمال ضربه خوردن روند همکاریهای مسکو و واشنگتن در مسائلی چون موضوع هستهای ایران در صورت تشدید تحریمها خبر داد. مسالهای که زنگ خطر را برای ایران به صدا در آورد و بیش از پیش این گمانه را مطرح کرد که آیا روسیه با استفاده از کارت ایران باز هم در راستای تامین منافعش عمل خواهد کرد. حسن بهشتیپور، کارشناس مسائل روسیه در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» میگوید این تهدید روسیه بیشتر شبیه یک بلوف است و بعید به نظر میرسد که با توجه به شرایط فعلی مسکو یعنی فاصله گرفتنش از غرب و نزدیک شدنش به ایران بخواهد در روند مذاکرات کارشکنی کند. این کارشناس، همچنین احتمال نزدیک شدن بیش از پیش روسیه به ایران برای تحت فشار قرار دادن غرب را محتمل میداند و معتقد است روسیه کاری نمیکند که باعث فاصله گرفتنش از ایران شود.
وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیهای اعلام کرده در صورتی که تحریمهای آمریکا علیه این کشور تشدید شود، این موضوع میتواند سبب ضربه خوردن روند همکاریهای دو کشور در مسائلی همچون سوریه و موضوع هستهای ایران شود. به نظر شما چرا روسیه دست به تهدید علیه مذاکرات ایران زده است و از طرح این بحث چه هدفی را دنبال میکند؟
من معتقدم که روسیه بلوف سیاسی زده و به نوعی تهدید سیاسی کرده است. ولی به نظر نمیرسد این تهدید سیاسی عملیاتی شود. پیشتر سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه نیز در آستانه یک دور از مذاکرات وین گفته بود که ممکن است روسیه در قبال مذاکرات هستهای با ایران تجدیدنظر کند اما چنین اتفاقی نیفتاد. زیرا به نفع مسکو نبود که بخواهد روندش را در قبال مذاکرات با ایران تغییر دهد. در حال حاضر این تجدیدنظر مسکو دو حالت میتواند داشته باشد و دو فرض را در این خصوص میتوان در نظر گرفت؛ نخست اینکه از همکاری با غرب فاصله بگیرد و به سمت ایران متمایل شود که این رویکرد اگر انجام گیرد به نفع ایران است. حالت دوم نیز این است که روسیه با مجموعه سیاستهایش مانع رسیدن کشورهای ۱+۵ و ایران به توافق هستهای شود. یعنی همان کاری که فرانسه در مذاکرات ژنو ۲ انجام داد و با کارشکنیهایش باعث شد که در روند مذاکرات اخلال ایجاد شود.
در شرایط فعلی اگر مسکو بخواهد یکی از این دو حالتی که مطرح کردید را محقق کند کدام فرضیه محتملتر است؟
ببینید من بعید میدانم که در شرایط فعلی روسیه بخواهد در روند مذاکرات کارشکنی و سنگاندازی کند؛ زیرا طی ۲ سال اخیر مواضع روسیه به ایران بسیار نزدیکتر از گذشته شده است و دو طرف در برخی حوزهها فعالیتهایشان را گسترش دادهاند. البته اگر یک درصد مسکو بخواهد در کار مذاکرات سنگاندازی کند قدرت مانورش را دارد و میدانیم اگر چنین کند به ضرر ایران خواهد شد. زیرا روسیه جزو اعضای دائم شورای امنیت است و میتواند در بخش وتوی قطعنامهها به ضرر ایران وارد عمل شود. این موضوع را نیز باید در نظر داشت که روسیه در شرایط تحریمهای غرب و گسست در روابطش با اروپا و آمریکا، بدون شک نمیخواهد روابطش را با برخی از کشورهایی که همکاریهای نزدیک دارند مخدوش کند و اکنون بیش از گذشته به تداوم روابطش با تهران نیازمند است. بنابراین با در نظر گرفتن این موضوع، باز دست زدن به چنین اقدامی از جانب مسکو بعید است.
در رابطه با نزدیک شدنش به ایران برای تحت فشار گذاشتن غرب، باید گفت که این گزینه باز محتملتر از گزینه دیگر است. زیرا در حال حاضر مساله اوکراین تاثیرات منفیاش را بر مناسبات روسیه با غرب گذاشته است و روسیه در این شرایط دیگر کاری نمیکند که ایران را نیز از دست بدهد. در این صورت روسیه در عرصه بینالمللی خیلی منزوی میشود. در نتیجه اگر بخواهد تهدیدش در رابطه با ضربه زدن به مذاکرات هستهای را عملیاتی کند بیشتر عقلانی است که به ایران نزدیک شود تا بتواند غرب را تحت فشار بگذارد.
شما اشاره کردید که روسیه قدرت این را دارد که در مذاکرات کارشکنی کند؛ به نظر شما گفتوگوهای هستهای از چه الگویی باید پیروی کند تا در صورت برخورد با چنین موقعیتهایی، یک کشور به خاطر منافع شخصیاش دست به تخریب گفتوگوها نزند؟
یک نکته را باید در نظر داشت که هر کشوری همواره بر اساس منافعش عمل میکند؛ یعنی در مذاکرات هستهای ایران با ۶ قدرت جهانی، تمامی کشورها با توجه به منافعشان اقدام میکنند. روسیه نیز اگر چنین بکند با درنظر داشتن منافعش تصمیم گرفته است. اما برای اجتناب از چنین پیشامدهایی باید در مذاکرات یکسری منافع مشترک تعریف شود و تمام کشورها خودشان را موظف کنند که برای رسیدن به توافق جامع با ایران بر سر موضوع هستهای تلاش کنند. در صورت تعریف منافع و هدف مشترک، دیگر یک کشور خاص دست به کارشکنی در مذاکرات نخواهد زد.
شما چه ارزیابی و تحلیلی از سیاستهای روسیه در قبال موضوع هستهای ایران تا به امروز دارید؟
تاکنون روسیه نقش متعادلکننده را در رابطه با سیاستهای غرب علیه ایران دنبال کرده است و به نوعی با غرب همسو بوده است. یعنی هم غرب و هم روسیه هدفشان این بود که اجازه ندهند ایران به یک قدرت هستهای تبدیل شود. منتها روسیه از ابتدا خواهان آن بود که مساله ایران از طریق مذاکره و گفتوگو حلوفصل شود و نه راهحل نظامی. زیرا در ابتدا که پرونده هستهای ایران مطرح شد، بوش پسر در آمریکا بر سر قدرت بود؛ جورج بوش در آن زمان اصرار داشت که مساله ایران را از طریق نظامی حلوفصل کند که روسیه با این رویکرد مخالف بود. اما وقتی که باراک اوباما روی کار آمد او بر این باور بود که باید با رویکرد مذاکره و گفتوگو مساله ایران حل شود. لذا با روی کار آمدن اوباما، روسیه و غرب به رهبری آمریکا در قبال ایران سیاست همسویی را در پیش گرفتند و در همین راستا بود که طی این سالها مسکو به تمام قطعنامههای شورای امنیت علیه ایران رای مثبت داد.
همچنین در ابتدا آمریکاییها خواستار آن بودند که تمامی فعالیتهای هستهای ایران متوقف شود ولی روسیه از آغاز با ادامه روند تحقیق و توسعه در ایران موافق بود و حتی در بحث ساخت نیروگاه بوشهر نیز با ایران همکاریهایی داشت. البته با ادامه مذاکرات اکنون شاهد هستیم که آمریکا نیز پذیرفته است که ایران غنیسازی اورانیوم داشته باشد اما به صورت محدود و تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی؛ در نتیجه در این مورد هم رویکرد مسکو و واشنگتن به هم نزدیکتر شده است.
ارسال نظر