روند سرمایه‌گذاری خارجی در روسیه

مترجم: شادی آذری

شاید در حال حاضر روسیه یکی از جذاب‌ترین مکان‌های جهان برای شرکت‌های انرژی غربی باشد؛ اما واقعیت این است که مقامات دولتی این کشور عادتی بد دارند که بر اساس آن، سرمایه‌گذاران بزرگ خارجی را که طی سال‌های اخیر در پروژه‌های پرسود صنعت نفت و گاز این کشور سهیم شده‌اند، آزار و اذیت بسیار می‌کنند. در چنین شرایطی، مقامات روسیه شرکت بزرگ گاز دولت را که گاز پروم نام دارد، به یک رقیب ملی تبدیل کرده‌اند. با وجود چنین شرایطی، در زمینه تولید برق شرکت‌های اروپایی برای صرف میلیاردها دلار برای سرمایه‌گذاری در این کشور به صف شده‌اند.

شرکت «انل»، تک‌قطب سابق تولید برق در ایتالیا، ۳۷درصد سهام شرکت «او‌جی‌کی پنج» را به مبلغ ۵۰میلیارد روبل (۹/۱میلیارد دلار) خریداری کرده است. شرکت او‌جی‌کی‌پنج یکی از ۶شرکت عمده فروش تولید‌کننده برق در روسیه است.

هفته گذشته انل پیشنهاد داده بود که بقیه این ۶شرکت عمده‌فروش را نیز خریداری کند. مبلغ خرید آنها بالغ بر ۹۸میلیارد دلار می‌شد. شرکت «ایی‌آن»، که یک شرکت بزرگ آلمانی فعال در زمینه تاسیسات است، ۴۷درصد از سهام یک عمده‌فروش دیگر روسی به نام اوجی‌کی چهار را خریداری کرده است و قصد دارد میزان سهام خود را به ۷۰درصد افزایش دهد. شرکت فورتوم، که یک شرکت تاسیساتی فنلاندی است، صاحب یک‌چهارم از یکی از این شرکت‌های تولیدی برق روسیه است و در برنامه‌های خود سرمایه‌گذاری بیشتری را در این زمینه پیش‌بینی کرده است. آناتولی کوبایس، رییس شرکتی که پیش از این شرکت مادر همه این شرکت‌های تولید برق بود و یو‌ایی‌اس نام دارد، مدعی است که می‌خواهد در این سرمایه‌گذاری‌ها شرکت کند. نکته قابل توجه آنکه این شرکت هم‌اکنون میزبان شرکت‌های خارجی، چون شرکت فرانسوی گاز دفرانس و شرکت‌ کره‌ای الکتریک پاور است.

مارکو آرسلی، رییس بخش اروپای شرقی شرکت انل، معتقد است صنعت برق روسیه اغواکننده است؛ چون یکی از سریع‌ترین رشدها را در سطح جهان به خود اختصاص داده است. در برخی از مناطق این کشور از جمله مناطقی که شرکت او جی‌کی پنج نیروگاه دارد، نرخ رشد سالانه تقاضا برای برق به ۶درصد می‌رسد. این رقم بیش از دوبرابر نرخ رشد تقاضا برای برق در ایتالیا است. واقعیت این است که روسیه چهارمین بازار بزرگ برق جهان را دارد. سود حاصل از این بخش در‌حال‌حاضر ناچیز است، اما وقتی براساس قانون، قیمت‌های جدید تعیین شود، سود این بخش نیز افزایش می‌یابد.

تا همین اواخر، تقریبا کل صنعت برق روسیه در دستان شرکت دولتی یو‌ایی‌اس بود. اما دولت با نظارت فردی به نام چوبیز، بخش تولید برق را از بخش‌های انتقال و خرده‌فروشی آن مجزا کرده و نیروگاه‌های یوایی‌اس را بین شش عمده فروش و ۱۴ تولیدکننده منطقه‌ای تقسیم کرده است.

این بخش‌ها که به ترتیب شرکت‌های اوجی‌کی و تی‌جی‌کی نامیده می‌شوند، هر روز به سرمایه‌گذاران خصوصی فروخته می‌شوند و هدف از این کار، تامین بودجه برای شبکه فرسوده روسیه است که قرار است همچنان در دستان دولت باقی بماند.

اگر همه این جریانات شبیه تحولات دوره یلتسین به نظر می‌رسد که در آن دولت روسیه کل صنایع را با قیمت‌های بسیار پایین به فروش رساند، این موضوع تصادفی نیست. آقای چوبیز مدتی در دولت یلتسین کار می‌کرد و معمار برنامه خصوصی‌سازی آن دولت بود. او می‌گوید: دولت کنونی از بحرانی شدن این صنعت جلوگیری می‌کند و به رغم آنکه برخی ملی‌گرایان و حامیان صنایع داخلی از فروش و واگذاری بخش‌های این صنعت ناراضی‌اند؛ اما ترس از قطع شدن برق و نارضایتی عمومی در صورت بروز چنین بحرانی شرایط وخیم‌تری را پیش خواهد آورد.

علت ارزانی شبکه و نیروگاه‌های روسیه این است که آنها فرسوده‌اند. بنا به گفته چوبیز سال گذشته شرکت یو‌ایی‌اس تنها برای پاسخ‌گویی به یک سوم ارتباطات جدید شبکه مسکو آمادگی داشت. در سال ۲۰۰۵ یک خاموشی گسترده شهر را فرا گرفت و این حادثه به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات دولت تبدیل شد. یو‌ایی‌اس اعلام کرده است که تا سال ۲۰۱۰ یک سرمایه‌گذاری ۱۲۸میلیارد دلاری لازم است. این مقدار با درآمدهای نفتی نمی‌تواند ایجاد شود. به همین دلیل شور و اشتیاقی ناگهانی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی به جریان افتاد. برخی از ناظران نگرانند که دولت با افزایش قیمت‌ها و نارضایتی رای‌دهندگان، این شور و اشتیاق خود را از دست بدهد. دشوارترین بخش هم همین قانون زدایی از قیمت‌های برق در کشور تا سال ۲۰۱۴ است. اما آرسلی خاطرنشان می‌کند که فروش به این صنعت اغواکننده‌تر است و هم اکنون تا حدودی آزادسازی شده است و باید تا سال ۲۰۱۱ به طور کلی قانون‌زدایی شود.

شرکت گاز پروم نیز یک نگرانی دیگر است. این شرکت اداره دو شرکت تولیدکننده را به عهده گرفته است و بزرگ‌ترین عرضه‌کننده گاز به همه شرکت‌های تولیدکننده برق خواهد بود. این شرکت می‌تواند شرکت‌های تابعه خود را از طریق فروش گاز به آنها منتفع سازد. بنابراین هیچ تعجبی ندارد که شرکت انل در چندین میدان گازی روسیه سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین این شرکت پیشنهاد فروش سهام یکی از ایستگاه‌های ایتالیایی برق خود را به شرکت گاز پروم داده است. شرکت ایی‌ آن هم به نوبه خود شریک گاز پروم در برنامه بحث‌برانگیز خطوط لوله است. اما این موضوع که آیا چنین قراردادهای خاصی با گاز پروم کمکی می‌کند یا نه، در آینده مشخص می‌شود.