سوت پیشرفت در صنعت ریلی هند

شادی آذری: شبکه ریلی هندوستان به طول ۶۵ هزار کیلومتر یک دارایی ملی بی‌بدیل برای این کشور محسوب می‌شود. در این شبکه حمل‌ونقل، ۱۲هزار قطار مسافربری، حدود ۸هزار ایستگاه را به هم متصل می‌کند و حمل‌ونقل روزانه بیش از ۲۳ میلیون مسافر را بر عهده دارد. بیش از ۷هزار قطار باری در این شبکه روزانه در حدود ۳ میلیون تن بار را جابه‌جا می‌کند. هندوستان چهارمین شبکه خط آهن بزرگ جهان را دارد و به لحاظ کاربرد، دومین شبکه ریلی پرکاربرد جهان است که در یک سال اخیر ۴/ ۸ میلیارد نفر را جابه‌جا کرده است.

با وجود همه اینها مجموعه‌ای از دلایل و در راس آنها کمبود بودجه باعث شده این شبکه ریلی از شرایط نامساعدی رنج ببرد. بنا به دلایل سیاسی موجود در هندوستان، نرخ کرایه قطار همگام با نرخ تورم سالانه پیش نرفته است و به همین دلیل کسری بودجه ایجاد شده و عملکرد آن تضعیف شده است. کمبود بودجه ناشی از درآمدهای کم، توسعه و مدرن‌سازی این سیستم را دچار وقفه کرده است. به دلیل وضعیت مالی ضعیف این بخش، شبکه قطار پرسرعت هندوستان از تنها چند مسیر تشکیل شده است و حداکثر سرعت آن به ۱۳۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد.

البته تامین بودجه قطارهای پرسرعت در سطح کل جهان مساله‌ای بسیار دشوار است و در این رابطه هندوستان نیز مستثنی نیست. شدت چالشی که این تامین بودجه ایجاد می‌کند، از این حقیقت مشخص می‌شود که هزینه احداث یک پروژه مترو سه برابر بیشتر از خطوط ریلی عادی است اما یک پروژه قطار پرسرعت به سرمایه‌ای ۶ برابر بیشتر از خطوط ریلی عادی نیازمند است. به همین دلیل راه آهن هندوستان نتوانسته همانند چین شبکه ریلی خود را توسعه دهد و مدرن کند. در سایه این کمبود بودجه، دولت هندوستان مجوز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ۱۰۰ درصدی در زیرساخت‌های شبکه ریلی خود شامل قطارهای پرسرعت را صادر کرده است تا به این ترتیب راه برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های راه‌آهن بین‌المللی، دولت‌های خارجی، صندوق‌های مالی، صندوق‌های بیمه و آژانس‌های تامین بودجه دو جانبه و چندجانبه باز شود.

گر چه کمبود بودجه درازمدت طرح‌های قطار پرسرعت هندوستان را با وقفه مواجه کرده است، اما با توجه به جایگاه هندوستان به‌عنوان یکی از پرسرعت‌ترین اقتصادهای جهان و نیاز روزافزون کسب‌وکارها و مردمانش به پیشرفت و توسعه، پرسشی که اکنون مطرح است این نیست که آیا هندوستان می‌تواند از پس هزینه‌های قطار پرسرعت برآید یا نه، بلکه این است که هندوستان تا چه مدتی می‌تواند از پس محرومیت از قطار پرسرعت برآید. راه‌اندازی قطار پرسرعت در هندوستان به مانند هر کشور در حال توسعه دیگری نیازمند به روزرسانی سیاست‌ها، راهکارها، منابع انسانی و نوسازی سازمان‌ها است و همه اینها برای یک سیستم ریلی مدرن ضروری‌ هستند. به همین دلیل موفقیت پروژه‌های قطار پرسرعت در هندوستان تا حدود زیادی به عوامل زیر بستگی دارد:

خرید زمین: در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۸۹ پروژه حمل‌ونقل به ارزش ۱۸۰۰ میلیارد روپیه به دلیل مشکل خرید زمین متوقف شدند. معمولا خطوط ریلی قطارهای پرسرعت در مسیر مستقیم قرار می‌گیرند و به همین دلیل انعطاف‌پذیری چندانی در رابطه با خرید زمین وجود ندارد.

مجوزهای زیست‌محیطی: در هندوستان ۴۰ درصد از ۴۱۹ پروژه توسعه زیرساخت‌ها به ارزش ۲۰هزار میلیارد روپیه به دلیل تاخیر در صدور مجوز متوقف شده‌اند. تاخیر در صدور مجوزهای زیست‌محیطی می‌تواند تاثیری ویرانگر بر پروژه‌ها و هزینه‌ها بر جا گذارد.

توجیه اقتصادی: وقتی زمان بررسی توجیه اقتصادی یک پروژه فرا می‌رسد، عواملی همچون درآمد مورد انتظار از پروژه و در دسترس بودن بودجه در دراز مدت، باید براساس واقعیت‌های فعلی مد نظر قرار گیرند.

تقبل ریسک: در بحث تقبل ریسک در پروژه‌های بزرگ زیرساخت‌ها در هندوستان، شرایط فعلی تا حدود زیادی علیه بخش خصوصی است. مشاهده شده است که معمولا بخش خصوصی با مشکلات تنها گذاشته می‌شود، آن هم در شرایطی که به امکانات لازم برای مواجهه با مشکلات مجهز نیست. دولت باید در راستای منافع پروژه قوانینی را در زمینه ریسک تدوین کند که تقبل ریسک را بر عهده طرفی که برای مدیریت آن ریسک مناسب‌تر است، بگذارد.

سایر جنبه‌های کلیدی: علاوه بر موارد فوق‌، سایر جنبه‌هایی که پیش از راه‌اندازی یک پروژه قطار سریع‌السیر در هندوستان باید مد نظر قرار گیرند، بدین شرح‌‌ هستند:

• تصمیم در مورد سرعت- اینکه آیا سرعت ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت باشد یا ۳۰۰ یا ۳۵۰

• کسب تکنولوژی لازم

• ساختار شرکتی - اینکه آیا بخشی از شرکت راه‌آهن باشد یا یک نهاد مستقل

• مالکیت - کاملا متعلق به بخش خصوصی باشد یا حاصل مشارکت بخش خصوصی و دولتی

انگیزه‌های مالی مناسب

در نهایت باید گفت گرچه پروژه قطارهای پرسرعت روزهای ابتدایی خود را در هندوستان پشت سر می‌گذارد، اما تخصیص بودجه زیاد دولت برای مطالعه در زمینه طرح‌های ریلی از اهمیت این پروژه برای دولت هندوستان حکایت دارد. علاوه بر این، حضور برخی از بهترین شرکت‌های مهندسی در هندوستان به معنای آن است که پیام دولت بی‌جواب نخواهد ماند.