حمل‌ونقل ریلی نیازمند توسعه

سیدمهدی حسینی
کارشناس ارشد حمل‌ونقل ریلی

به‌تازگی گزارشی با عنوان «مقایسه برخی شاخص‌های مهم حمل‌ونقل ریلی ایران و چند کشور جهان در بازه 2014- 2013» از سوی دفتر فناوری ارتباطات و اطلاعات راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران منتشر شده که حاوی مقایسه شاخص‌های زیرساختی، بهره‌برداری و بهره‌وری کشور ایران با 20 کشور توسعه یافته و 9 کشور در حال توسعه عضو UIC است. از آنجا که داده‌های فوق اطلاعات مفیدی درخصوص مقایسه حمل‌ونقل ریلی کشور با برخی از کشورهای با اهمیت در زمینه حمل‌ونقل ریلی ارائه می‌دهد تحلیل داده‌های فوق می‌تواند تصویر بهتری از وضعیت حمل‌ونقل ریلی کشور ارائه کند.

　

شاخص مساحت

یکی از شاخص‌های مهم در این زمینه مقایسه نسبت طول خطوط ریلی به مساحت هر کشور است. براساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۴ به ازای هر کیلومتر مربع مساحت کشور معادل با ۰۰۵۲/ ۰ کیلومتر خط ریلی وجود داشته که مقایسه این عدد با شاخص مشابه سایر کشورها نشان می‌دهد که از این منظر ایران هم رده با کشوری نظیر گابن قرار دارد والبته میانگین شاخص ۲۹ کشور عدد ۰۴۵/ ۰ و میانگین کشورهای در حال توسعه عدد ۰۲۳/ ۰ کیلومتر به ازای هر کیلومتر مربع مساحت کشور است که شاخص محاسبه شده برای ایران اختلاف معناداری با دو عدد فوق دارد.

شاخص جمعیت

بررسی نسبت طول خطوط ریلی به جمعیت کشورها نیز نشان می‌دهد که نسبت طول خطوط ریلی به جمعیت کشور بر حسب میلیون معادل با 134 بوده که از این منظر ایران هم رده با ترکیه و در رتبه‌های پایین این جدول بوده که میانگین این شاخص برای کشورهای منتخب عدد 632 و کشورهای در حال توسعه عدد 359 می‌باشد. هرچند شاید در خصوص شاخص مساحت با توجه به خالی از سکنه بودن بخش زیادی از کشور باید مقدار شاخص تا حدودی تعدیل یابد اما حتی مقایسه شاخص جمعیتی ایران با کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهد که با توجه به جمعیت حال حاضر، ایران نیازمند افزایش طول خطوط به میزان حداقل 5/ 2 برابر شرایط موجود می‌باشد که این موضوع خود بیش از پیش ضرورت سرمایه‌گذاری در زمینه افزایش طول خطوط ریلی را نشان می‌دهد.

شاخص مسافر ریلی به جمعیت

یکی دیگر از شاخص‌های بسیار مهم برای بررسی وضعیت حمل‌ونقل ریلی کشور، مقایسه نسبت مسافر جابه‌جا شده به جمعیت کشور است. مقدار این شاخص برای این رقم بسیار ناچیز ۳۳/ ۰ (یک‌سوم جمعیت کشور) بوده که متوسط این عدد برای ۲۹ کشور منتخب ۱۱ برابر جمعیت کشورها و برای کشورهای در حال توسعه ۸۴/ ۳ برابر جمعیت است که این مقادیر به خودی خود نشان‌دهنده اختلاف فاحش جابه‌جایی ریلی مسافران در ایران با سایر کشورها می‌باشد. دو شاخص ابتدایی نشان‌دهنده نیاز کشور به افزایش طول خطوط ریلی است اما در شاخص مسافر ریلی به جمعیت به‌جز موضوع فوق، موارد دیگری نظیر فقدان خطوط سریع‌السیر در کشور، عدم اتصال مناسب شبکه ریلی به برخی از کانون‌های جمعیتی (نظیر استان‌های شمالی کشور) و نبود ناوگان کافی جهت پاسخگویی به تقاضای مسافر ریلی اثرگذارند. اما به‌جز عوامل فوق که بیشتر ماهیت درونی دارند شاید یکی از موثرترین دلایل عدم استقبال از حمل‌ونقل ریلی، ارزان‌تر بودن استفاده از جاده نسبت به ریل برای مسافران، به‌دلیل حمایت‌های پیدا و پنهان از حمل‌ونقل جاده‌ای باشد که ازجمله این حمایت‌ها ارزان بودن سوخت و پرداخت هزینه نگهداری جاده‌ها توسط دولت بوده که متاسفانه نتیجه این‌گونه حمایت‌ها از حمل‌ونقل جاده‌ای منجر به بالا بودن میزان تصادفات و فوت هموطنان، مصرف بالای سوخت و نیز آلودگی‌های مختلف زیست محیطی شده است. در انتها هرچند شاخص‌های مختلفی برای مقایسه وضعیت حمل‌ونقل ریلی کشور با سایر کشورها وجود دارد اما مقایسه سه شاخص فوق نیز خود نشان‌دهنده مظلومیت این صنعت در کشور می‌باشد. آنجا که به‌رغم همه موارد مطرح شده در خصوص مزیت‌های حمل‌ونقل ریلی بازهم در عمل شاهد عقب‌ماندگی قابل توجه این صنعت هستیم.