پایان‌ مـــــدارای ریــیــس

مرجان توحیدی

آیا دوران مدارای لاریجانی با محمود احمدی‌نژاد ظاهرا به سر آمده و او قصد دارد از این پس انتقاداتش را صریح تر از قبل مطرح کند؟ برخی رفتارها نشان می‌دهد گویی وی قصد دارد از همان راهی استفاده کند که احمدی‌نژاد برای تبلیغ از آن سود می‌جوید، یعنی سفرهای استانی. محور انتقادات هم کاملا مشخص است، مشکلات اقتصادی.

لاریجانی در سفر هفته گذشته خود به استان فارس بیشتر شبیه رییس مجلسی شد که اکثریت اصولگرایان، مستقل‌ها و بعضا اصلاح‌طلبان به او به این امید رای دادند تا بزرگ‌ترین منتقد دولت در پارلمان بر کرسی ریاست تکیه زده باشد. این امید اگرچه به دلیل رایی که حامیان دولت در مجلس به ریاست لاریجانی دادند می‌رفت که کم فروغ جلوه دهد و شائبه تکرار مجلس هفتم (مجلسی که به گفته نمایندگان آن همراه دولت بود) قوت بگیرد، رفته رفته با نزدیک شدن به ایام انتخابات دوباره جان گرفت. لاریجانی اگرچه در بدو ورودش به مجلس شعار تعامل با دولت را سر داد و با همراهیش در تصویب برخی لوایح چون برداشت ازحساب ذخیره ارزی به منظور جبران خسارت ناشی از خشکسالی و سرمازدگی آن هم بر خلاف نظر چهره‌های اقتصادی مجلس اولین چراغ سبز را به دولت در امر تقنین نشان داد اما به مرور زمان در اظهار نظرهایش به گونه‌ای موضع‌گیری کرد که از این سخنان چندان بوی همراهی نمی‌آمد.

رییس مجلس هشتم که در زمره جریان راست سنتی جای می‌گیرد، از حمایت و پشتیبانی جامعتین نیز برخوردار بوده و اصلا برای استفاده بیشتر از نظرات مراجع در این قوه از استان قم کاندیدای انتخابات مجلس شد. وی پس از اولین دیدارخود با مراجع حوزه انتخابیه‌اش که به گلایه و نگرانی از وضعیت تورم موجود ختم شد، قدری با صراحت بیشتر وارد حوزه نقد از عملکرد دولت شد؛ نقدی که البته حول و حوش حوزه اقتصاد و معیشت مردم می‌چرخید و دامنه آن گاه به مسائلی چون قطعی گاز و برق آن هم با وجود منابع عظیم نفت و گاز در کشور می‌رسید.هرچند که لاریجانی می‌کوشد تا در این میان نامی از دولت نهم نبرد و آنچه را که در این باب مطرح می‌کند، تنها وجود مسائل و مشکلات موجود در کشور است.

خودداری از ایجاد چالش

لاریجانی تاکنون نخواسته است که وارد چالش جدی با دولت اصولگرای نهم شود و به گونه‌ای صحبت نمی‌کند که از اظهاراتش بوی اختلاف جدی با رییس جمهور به مشام برسد. اما در تلاش است تا کاستی‌های موجود را به زبانی آرام و دقیقا بدون ذکر نام دولت به مسوولان اجرایی گوشزد کند. هرچند شاید در پس این نقدهای صریح و تلویحی، لاریجانی دوستی دیرینه‌ای با احمدی‌نژاد داشته باشد و به پاس این دوستی دیرینه نمی‌خواهد اختلافاتش دست کم در عرصه مدیریت آشکار شود. چرا که رییس مجلس در سفرش به شیراز و در جمع فعالان سیاسی استان شیراز در پاسخ به سوالی که رابطه وی با احمدی‌نژاد را اول به عنوان یک شخص حقیقی و سپس به عنوان یک شخص حقوقی مورد سوال قرار داده بود، گفت که ما از سابق با هم دوست و خیلی هم صمیمی هستیم، البته اختلاف‌نظر در مسائل اداره کشور وجود دارد، اما از نظر شخصی حقیقی سوال کردید که رابطه‌تان چگونه است که باید بگویم در نهایت دوستی هستیم. وی در ادامه تصریح کرد که مجلس در مبنا قصد همکاری با دولت را دارد و اگر بداند که می‌تواند معضلات کشور را برطرف کند، اقدام می‌کند، اما چنانچه احساس کند تشخیص دولت به نفع کشور نیست رو دربایستی ندارد و این امر را نشان داده است.

در همین سفر بود که لاریجانی از تورم موجود در کشور، خوب اجرا نشدن اصل۴۴ قانون اساسی (که البته این مساله را قبلا هم مورد اشاره قرار داده بود) نابسامانی وضعیت اقتصاد کشور انتقاد‌های صریح‌تری را مطرح و باز هم بر عدم تصویب لوایح تورم‌زا در مجلس تاکید کرد که منظور وی به طرح تحول اقتصادی و تورم ناشی از اجرایی شدن این طرح بود. رییس مجلس حتی تورم موجود را نتیجه کار دولت دانست و خاطرنشان کرد که گرانی نتیجه کاری است که دولت انجام داد، هرچند استراتژی مجلس هشتم این است که از لوایحی حمایت کند که بسترساز تولید کشور است. وی در جمع دانشجویان شیرازی افزود که مجلس روی مساله گرانی ایستادگی می‌کند، اما کارهای اجرایی به عهده دولت است.

رییس مجلس در همین سفر بارها موضوع تحول اقتصادی رییس‌جمهور را مورد توجه قرار داد و با اشاره به پیامدهای اجرای طرح تحول اقتصادی یادآور شد: هم‌اکنون نرخ تورم ۲۰‌درصد است، اگر این طرح ظرفیت ۷۰-۶۰‌درصد تورم اضافی را داشته باشد، جوانی که امروز با حقوق ۴۰۰-۵۰۰‌هزار تومان زندگی می‌کند در آن زمان باید با حقوق یک میلیون تومان زندگی خود را سپری کند. اگر چه ماهانه نیز به او و خانواده‌اش ۵۰-۶۰‌هزار تومان هم پرداخت شود. بنابراین آمادگی ما زمانی است که بتوانیم تورم را کنترل کنیم. وی افزود: برخی از این مولفه‌ها ممکن است راه حل داشته باشد، اما اگر با عجله اجرا شود ممکن است نتیجه ندهد مثلا اینکه به نحوی بتوانند حامل‌های انرژی را از فضای یارانه‌ای آزاد کنند، حرف متینی است اما چگونه اجرا خواهد شد؟ نباید یک مرتبه به مردم فشار آید. رییس مجلس با تاکید بر اینکه اصل موضوع را قابل مطالعه می‌دانیم گفت: در عین حال تعجیل را مناسب نمی‌دانیم، بدون احساسات باید به متن موضوع توجه شود. نگرانی مجلس همین است.

لاریجانی در عین حال از وضعیت موجود صادرات و سرمایه گذاری در کشور هم انتقاد کرد و گفت که ما در مساله اقتصادی وضعیت‌مان به این شکل است که مجموع نفت و گازی که استخراج می‌کنیم، سالانه حدود ۱۴۰ یا ۱۵۰میلیارد دلار به سرمایه‌ کشور اضافه می‌کند. این در حالی است که بسیاری از کشورها این سرمایه را ندارند ولی در عین حال برخی از نابسامانی‌‌ها را در داخل شاهد هستیم. لاریجانی افزود: به عنوان مثال تورم موجود غیرقابل پیش‌بینی نبود و قرار نبود چنین نرخ تورمی داشته باشیم. در وضعیت صادرات نیز باید شرایط بهتر از این می‌بود.لاریجانی همچنین اصل۴۴ را مورد اشاره قرار داد و گفت: اگر قبلا تاکید کرده بود که معنای واگذاری این نیست که کارخانه‌های روی زمین مانده و معطل را به مردم بدهیم این بار هم تاکید کرد که احساس من این است که برخی مدیران از واگذاری‌ها نگرانند، اما باید این اصل را بپذیرند. اگر می‌خواهیم جهش پیدا کنیم، باید کار را در یک دالان رقابتی به مردم واگذار کرد و نباید شعاری با این مسائل برخورد کرد. وی تئوری رقابت را عین تفکر اسلامی‌ خواند و گفت: اگر شما می‌خواهید عدالت در کشور ایجاد شود، باید به رقابت تن دهید. در کشوری که رقابت نباشد، دور از عدالت است.

لاریجانی حتی در بحث مسائل پیش آمده درباره وزیر کشور و مدرک تحصیلی وی که به موضوع کشداری بین دولت ومجلس تبدیل شده است باز هم توپ را به زمین دولت انداخته و تصمیم‌گیری را به شخص کردان و رییس‌جمهور واگذار کرد و گفت که مجلس خوب عمل کرد و برای ابهام زدایی کمیته‌ای را برای روشن شدن وضعیت کردان برای نمایندگان تشکیل داد. لاریجانی درعین حال تاکید کرد که مدرک ملاک وزیر شدن نیست. انتقادات لاریجانی اگر در سفرش به شیراز جدی‌تر و صریح‌تر مطرح شد قبلا هم از زبان وی و با بیان‌های متفاوت ابراز شده بود. انتقاد لاریجانی از حذف مدیران پس از برکناری طهماسب مظاهری، رییس کل بانک مرکزی و تاکید بر عدم تصویب لایحه برداشت از حساب ذخیره برای کمک به بانک‌ها به دلیل تورم‌زا بودن آن از جمله بود.

لاریجانی در عین حال تذکرات مکرر نمایندگان نسبت به اجرایی نشدن قانون بودجه مصوب مجلس (بر اساس تغییراتی که نمایندگان در لایحه دولت ایجاد کرده و بر این اساس خواسته بودند تا دولت بودجه را به جای ۳۹دستگاه اجرایی به ۲۶۲ دستگاه ابلاغ کند) را وارد دانسته و همواره تاکید کرده بود که این مساله را در دست پیگیری دارد و بعد هم خبری مبنی بر تذکر لاریجانی به دولت در این باره منتشر شد که البته تکذیب هم نشد.

علاوه بر این رییس مجلس که قبلا دبیر شورای عالی امنیت ملی بود و به گفته خودش به دلیل اختلاف نظر با رییس‌جمهور و برای آن که به ادامه کار لطمه وارد نشود از سمت خود کناره گیری کرد اما هنوز هم گاه و بیگاه در این باره به اظهار نظر می‌پردازد.

لاریجانی در اظهارات اگر از رفتار دوگانه غرب و آمریکا در مساله هسته‌ای ایران انتقاد کرده است اما در این طرف ماجرا هم تاکید کرد که درست نیست که این طرف سفره بنشینیم و طرف دیگر را مخاطب قرار دهیم.

به هر روی اگرچه لاریجانی در حال حاضر رییس مجلس است و به گفته خودش هم برنامه‌ای برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده ندارد اما تا انتخابات زمان باقی است و اصولگرایان هر لحظه ممکن است به تصمیم‌های مختلفی برسند که در این میان ظهور چند کاندیدا از دل اختلافات درونی این جریان بعید به نظر نمی‌رسد و لاریجانی هم ممکن است که جزو همین کاندیداها تلقی شود هرچند هنوز هیچ پالسی در این باره ارائه نکرده است.

بنابراین بعید نیست که با قرار گرفتن در سراشیبی انتخابات شاهد موضع‌گیری‌های صریح‌تری از رییس مجلس باشیم، مواضعی که شاید دیگر نتوان نام انتقاد برآن گذاشت و و ممکن است فصل مشترک این اختلاف طرح تحول اقتصادی و تعجیل احمدی‌نژاد برای اجرایی شدن آن باشد.