چالش معامله‌گران برخط در «سهام شیرین»

گروه بورس- مسعود رضا طاهری: «سهام شیرین» عنوانی است که عموما به عرضه اولیه‌های سهام بورسی یا فرابورسی اطلاق می‌شود. تقاضا برای بهره‌مندی از این سهام عموما آنقدر زیادتر از عرضه است که همیشه پس از عرضه‌های اولیه، انتقادات و گلایه‌های زیادی را به خصوص در بین معامله‌گران آنلاین به دنبال دارد. افزایش تقاضا در سال‌های اخیر برای عرضه‌های اولیه آنچنان شد که سازمان بورس سهمیه‌ای خاص را برای معامله‌گران برخط (آنلاین) تعیین کرد تا سهامداران خرد خود ضمن دریافت یک کد معاملاتی برخط بتوانند مستقیما این سهم را بخرند. بازده تقریبا قطعی روزانه و تداوم صف خرید برای آنها زمینه افزایش مداوم قیمت را فراهم می‌سازد تا به مرور با تجمیع صف‌های خرید، اشتیاق به آن کاهش یابد. با این حال سازمان بورس در برنامه‌های سال گذشته خود برای حل مشکلات معاملات آنلاین به دنبال ارائه روش‌هایی است. راه‌اندازی سیستم ثبت سفارش که بر اساس آن سفارشات در فرصت بیشتری امکان ثبت دارند یکی از آن موارد است که می‌تواند موجب خرید به میزان کافی توسط معامله‌گران شود به‌طوری‌که هرکس به هر میزان که علاقه‌مند باشد می‌تواند سفارشات خود را ثبت کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد با اجرای این سیاست می‌توان با اتخاذ روش‌های تقسیم به نسبت سهام بین متقاضیان تقسیم می‌شود و دیگر این گونه نخواهد بود که سهام در روز اول به برخی از سهامداران برسد و به برخی نرسد.

پیش از این خواجه‌نصیری، مدیر نظارت بر بازارهای سازمان بورس با اشاره به مزایای راه‌اندازی سیستم ثبت سفارش یکی دیگر از مزایای این روش را با توجه به اینکه سطح سفارش ابتدا بدون محدودیت صورت می‌گیرد و بعد معاملات انجام می‌شود، ایجاد فرصت چند ساعته‌ای اعلام کرد که طی آن به کلیه کسانی که در عرضه اولیه سفارش ثبت می‌کنند متناسب با «تقسیم به نسبت» سهم تخصیص داده می‌شود و از این نظر هیجان و رقابتی که منجر به بروز مشکلات در روش قبلی می‌شد، در این سیستم وجود ندارد.

عرضه اولیه «پتروشیمی مبین» روز سه‌شنبه در بورس همانند گذشته برخی انتقادات را از سوی معامله‌گران برخط برانگیخته است. در این میان بر اساس برخی گزارش‌ها حتی تعدادی از کارگزاری‌ها نتوانسته‌اند برای مشتریان خود خرید کنند. روح‌الله میر‌صانعی، دبیر کل کانون کارگزاران بورس در این زمینه با بیان اینکه انتقاداتی نیز دراین زمینه به کانون کارگزاران رسیده، گفت: پیگیر هستیم تا دلایل واقعی این گونه موارد را بیابیم.

میر‌صانعی گفت: از آنجا که کدهای معاملات بر خط توسط کارگزاران صادر می‌شود، هر اندازه که سهامداران برخط بتوانند سهام بخرند، کارمزد بیشتری به آنها می‌رسد. از این رو اینکه کارگزاران مورد هرگونه اتهامی برای ممانعت از خریدهای آنلاین باشند، منطقی به نظر نمی‌رسد.

او در ادامه افزود: شرکت‌های فناوری و فراهم‌کنندگان نرم افزارهای معاملاتی برای کارگزاران باید بیشتر مورد ملاحظه قرار گیرند تا بتوان هر‌گونه ایراد احتمالی را در این زمینه بهتر بررسی کرد. وی در ادامه به تقاضای حداقل ۳ برابری برای عرضه‌های اولیه نیز پرداخت و گفت: محدودیت عرضه را در این زمینه نباید نادیده گرفت؛ میزان عرضه‌های اولیه همواره محدود است اما تقاضای سهامداران برای خرید به مراتب بیشتر است. طبیعی است که در این میان همیشه برخی که موفق به خرید نشده‌اند، انتقاد می‌کنند. البته سهامداران خرد و برخط عموما یک مرحله از کارگزاران که همیشه در صف کشف قیمت حضور دارند، عقب‌تر هستند. اما باید بررسی کرد و دریافت که آیا شرکت‌های فناوری که ۳ شرکت فراهم‌کننده ارتباطات برای خرید کارگزاران و سهامداران آنها هستند، واقعا استانداردهای لازم را برای پوشش همه تقاضا‌ها ایجاد کرده‌اند؟ آیا ممکن است برخی کارگزاران عمدا یا سهوا از دسترسی به خرید منع شده باشند؟ یا اینکه باید این اتفاقات را در دایره رقابت تفسیر کرد؟ همزمانی خرید اینترنتی البته به سرعت عمل بستگی دارد که ممکن است سامانه‌های اینترنتی خرید به دلیل ازدحام تقاضا، نتوانند به درستی عمل کنند و حتی هنگ کنند. از این رو طبیعی است که برخی از قافله جا می‌مانند و اعتراض می‌کنند. وی افزود: عرضه اولیه سهام همه در پی خرید و استفاده از سود فوری آن هستند. اینکه دو سوم از متقاضیان از این فرصت بی نصیب بمانند، قطعا با انتقاداتی همراه است.

با این وجود سهمیه معامله‌گران برخط با کارگزاران تفاوت دارد، اما هر چقدر سهامداران برخط نیز موفق به خرید شوند کارمزد بیشتری به کارگزاران می‌رسد و دلیلی برای محدود کردن برخی خریدها توسط یک کارگزاری وجود ندارد.از این رو باید برای بررسی بیشتر یک لایه فراتر از کارگزاری‌ها را مورد دقت قرار داد و استانداردهای بهتری را برای موارد مطرح شده یافت.