«دنیای اقتصاد» دستورالعمل‌های راه‌اندازی بازار بلوک را بررسی میکند
بازار میانی برای معاملات بزرگ
گروه بورس، هدیه لطفی: ایجاد بازار بلوک در دل بورس برای آسان‌سازی روند معاملات و خرید و فروش سهام در تالار معاملات بورس اوراق بهادار کشور صورت گرفته است؛ به این شکل در بازار بلوک نقل و انتقالات بیش از ۱۰۰ هزار سهم به راحتی انجام می‌شود و دیگر آن دست و پاگیری قبل را در معاملات مربوط به این بخش، شاهد نخواهیم بود. معاملات در تالار بورس اوراق بهادار بر دو نوع است: معامله نوع اول بر مبنای تعریفات طبیعی است که در بورس وجود دارد و معامله دسته دوم خارج از این تعریفات است؛ یعنی برای اندازه و مقداری که هر کس بتواند معامله کند سقفی مشخص شده است، مثلا هر کس می‌تواند بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار سهم را در روز معامله کند اما در برخی از موارد، سهامداران عمده نیازمند این هستند که بیشتر از ۱۰۰ هزار سهم را در روز خرید و فروش کنند که به این منظور این معاملات خارج از سقف، در بازاری میانی تحت عنوان بازار بلوک که در دل بورس قرار دارد، ساماندهی شده است.
گروه بورس، هدیه لطفی: ایجاد بازار بلوک در دل بورس برای آسان‌سازی روند معاملات و خرید و فروش سهام در تالار معاملات بورس اوراق بهادار کشور صورت گرفته است؛ به این شکل در بازار بلوک نقل و انتقالات بیش از ۱۰۰ هزار سهم به راحتی انجام می‌شود و دیگر آن دست و پاگیری قبل را در معاملات مربوط به این بخش، شاهد نخواهیم بود. معاملات در تالار بورس اوراق بهادار بر دو نوع است: معامله نوع اول بر مبنای تعریفات طبیعی است که در بورس وجود دارد و معامله دسته دوم خارج از این تعریفات است؛ یعنی برای اندازه و مقداری که هر کس بتواند معامله کند سقفی مشخص شده است، مثلا هر کس می‌تواند بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار سهم را در روز معامله کند اما در برخی از موارد، سهامداران عمده نیازمند این هستند که بیشتر از ۱۰۰ هزار سهم را در روز خرید و فروش کنند که به این منظور این معاملات خارج از سقف، در بازاری میانی تحت عنوان بازار بلوک که در دل بورس قرار دارد، ساماندهی شده است. در این صورت کسی که می‌خواهد به شکل بلوکی خرید و فروش انجام دهد به راحتی می‌تواند این کار را انجام دهد. معاملات بلوک نوعی از معاملات طبیعی است که در بورس اتفاق می‌افتد و هر شرکتی می‌تواند بخشی از سهام خود را در این بازار به فروش برساند. این نوع فروش سهام، با فروش عمده سهام تفاوت‌های زیادی دارد؛ جداسازی که در بازار بلوک ایجاد شده است باعث شده بحث فروش سهام به‌صورت عمده و سود هیات مدیره به‌طور کل از این بازار جدا شود. معاملات بلوک معاملاتی هستند که براساس آن زیر یک درصد از کل سهام یک شرکت می‌تواند خرید و فروش شود و همچنین خریدار می‌تواند بالاتر از ۱۰۰ هزار سهم که سقف تعیین شده در خرید و فروش سهم به‌طور نرمال است معاملات خود را انجام دهد. در واقع معاملات در بازار بلوک کمتر از معاملات عمده و بیشتر از معاملات ۱۰۰ هزار سهم در روز است.
همچنین نظارت بر بازار بلوک بورس اوراق بهادار کشور طبق قانون به سازمان بورس و اوراق بهادار واگذار شده است. در واقع سازمان بورس و اوراق بهادار ناظر بر کلیه بازارهای مالی در کشور است. بنابراین هر اتفاقی که در بازار بلوک می‌افتد، از لحاظ حسن انجام کار نظارت کلی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار روی آن انجام می‌شود تا در نهایت تاییدیه معامله بلوکی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صادر می‌شود. پس از صدور این تاییدیه است که معامله قطعیت پیدا میکند. آنهایی که کد معاملاتی آنلاین دارند می‌توانند از طریق اینترنتی نیز معاملات خود را در بازار بلوک بورس کشور انجام دهند.
به عقیده فعالان و کارشناسان بازار سرمایه، با توجه به اینکه در اغلب مواقع، بازار معاملات خرد ظرفیت خریدها یا فروش‌های بزرگ را ندارد و این‌گونه معاملات، بازار معاملات خرد را متلاطم میکند، مناسب است مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری برای فعالیت‌‌های خود از روش‌های تخصصی و حرفه‌‌ای استفاده کنند که ایجاد بازار بلوک برای معاملات و مبادلات بزرگ‌تر در بورس و فرابورس، می‌تواند به حرفه‌ای‌تر شدن معاملات در بازار کمک بسیار زیادی کند.
به عبارت دیگر در بسیاری از موارد، ممکن است خرید و فروش و جابهجایی حجم‌های بزرگ‌تر سهام در بازار خرد امکان‌پذیر نبوده یا تاثیر نامطلوبی بر روند معاملات خرد داشته باشد، این در حالی است که هیچ سهامدار عمده‌ای منطقا تمایلی به تضعیف سهام تحت مدیریت خود ندارد، از این رو در بازارهای پیشرفته دنیا همواره سعی بر آن است که سازوکاری فراهم شود تا مبادلات سهامداران بزرگ تاثیر نامطلوبی بر بازار معاملات خرد ایجاد نکند.
در واقع بازار بلوک یک بازار میانی است تا معاملات در بورس به یک نظم مشخصی برسد؛ به هر حال بازار بلوک راه جدیدی برای خرید و فروش سهام برای کارگزاران است.
مزایای بازار معاملات بلوکی
در این خصوص مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس اوراق بهادار با اظهار این مطلب که بازار بلوک علاوه بر اینکه به‌طور بالقوه می‌تواند بازاری جدید برای معاملات بین سهامداران اصلی شرکت‌ها محسوب شود، به مزایای دیگر این بازار اشاره کرد و گفت: عدم تاثیرگذاری بر بازار معاملات خرد، کاهش عدم قطعیت در مورد قیمت و امکان انجام معامله در قیمت توافقی (در دامنه نوسان مجاز قیمت) بدون نیاز به جمع‌آوری صف خرید یا فروش احتمالی قبل از انجام معامله، کاهش هزینه‌های معاملاتی، انعطاف‌پذیری بیشتر در تنظیم و مدیریت تقاضا و عرضه، فراهم کردن امکان استفاده از مهارت‌های تخصصی برای مشارکت‌کنندگان بازار، افزایش کارآیی بازار با بهبود نقدشوندگی، افزایش کیفیت اجرا و همچنین امکان انجام فرآیند تسویه وجه معامله خارج از اتاق پایاپای از دیگر ویژگی‌های این بازار است.
به گفته محمد عطایی مهم‌ترین ویژگی‌های بازار معاملات بلوک درخصوص حداقل و حداکثر حجم معامله و همچنین ساعت معامله و دامنه نوسان قیمت است به طوری که تعداد سهام یا حق‌تقدم سهام قابل معامله در این بازار بزرگ‌تر از ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی و همچنین کوچک‌تر از نصاب‌های معامله عمده است. افزون بر این ساعت آغاز، خاتمه و طول هر جلسه معاملاتی مانند بازار عادی و مانند دامنه نوسان مجاز قیمت در بازار معاملات خرد انجام می‌شود.
عطایی در ادامه اظهاراتش به تشریح فرآیند انجام معاملات بلوکی پرداخت و گفت: رویه کلی انجام معاملات در این بازار به این صورت است که ابتدا پیشنهاد خرید یا فروش توسط کارگزار پیشنهاددهنده در سامانه معاملات بلوک با قیمت معین ثبت می‌شود؛ کارگزار پیشنهاددهنده فروش می‌تواند روش تسویه این معاملات را «صرفا نقدی » یا «با امکان تسویه خارج از پایاپای» ثبت کند.
وی ادامه داد: سپس کارگزار پذیرنده پیشنهاد جهت پاسخ دادن به پیشنهاد ثبت‌شده در سامانه معاملات بلوک اقدام به انتخاب آن کرده و پذیرش خود را جهت ارسال به کارگزار پیشنهاددهنده در سامانه معاملات بلوک ثبت میکند؛ درصورتی‌که پیشنهاد فروش ارائه‌شده «با امکان تسویه خارج از پایاپای» باشد، کارگزار پذیرنده پیشنهاد فروش می‌تواند پیشنهاد ارائه‌شده را با یکی از شروط «صرفا خارج از پایاپای» یا «نقدی و خارج از پایاپای» بپذیرد و درصورتی‌که روش تسویه پیشنهاد فروش ارائه‌شده، «صرفا نقدی» باشد، سفارش‌های تطبیق یافته جهت تایید به فرابورس ارسال می‌شود.
عطایی ادامه داد: درصورتی‌که روش تسویه پیشنهاد فروش ارائه‌شده، «با امکان تسویه خارج از پایاپای» نیز باشد، درخواست کارگزار پذیرنده پیشنهاد، برای کارگزار پیشنهاددهنده فروش ارسال می‌شود که در این صورت حالت‌های زیر رخ می‌دهد:
- در صورت تایید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاددهنده فروش، سفارش تطبیق یافته با عنوان تسویه خارج از پایاپای به فرابورس ارسال می‌شود.
- در صورت عدم تایید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاددهنده فروش، منوط بر اینکه کارگزار پذیرنده پیشنهاد، شرط «نقدی و خارج از پایاپای» را پذیرفته باشد، معامله با عنوان تسویه نقدی جهت تایید به فرابورس ارسال می‌شود.
- در صورت عدم تایید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاددهنده فروش، منوط بر اینکه کارگزار پذیرنده پیشنهاد، شرط «صرفا خارج از پایاپای» را پذیرفته باشد، درخواست کارگزار پذیرنده پیشنهاد رد می‌شود و پیشنهاد فروش مجددا در سامانه معاملات بلوک ثبت می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در صورت عدم مغایرت سفارش‌های تطبیق یافته با قوانین و مقررات، بورس معامله را تایید میکند و سفارش‌های تطبیق یافته جهت انجام معامله و ثبت نهایی به سامانه معاملات ارسال و در نماد معاملاتی مربوط به بازار بلوک ثبت می‌شود.
همگام شدن با بازاهای مالی جهان
در این راستا حسین خزلی خرازی، از فعالان و کارشناسان بازار سرمایه معتقد است که اصولا رویه‌های معاملاتی و تمام آن چیزی که در ادبیات مالی جهان و بازارهای مالی پیشرفته به ریزساختارهای بازار یا Market of Microstructure معروف شده به‌گونه‌ای است که منجر به نقدشوندگی کل بازار و نقدشوندگی یک ابزار تامین مالی می‌شود و در واقع تمامی این زیرساختارها که عمدتا به رویه‌ها و روش‌های معاملاتی در بازار می‌پردازد، برخاسته از نیازهای فعالان بازار است.
وی در ادامه اظهار کرد: در بازار آزاد معامله‌گران، فعالان، ذی‌نفعان و مشارکت‌کنندگان درخواست‌ها و رویه‌هایی دارند که در مراحل بعدی به دستورالعمل معاملاتی تبدیل شده و با گسترش دانش فناوری و اطلاعات، به نرم‌افزار گسترش یافته که یکی از همین نوع درخواست معاملات بلوک یا همان Block Trading است.
این فعال بازار سرمایه فلسفه اصلی تشکیل این نوع بازار را تسهیل در امر مبادلات، افزایش حجم معاملات و کاهش هزینه مبادلات عنوان کرد و افزود: همواره باید دغدغه اصلی مدیران، فعالان و کارگزاران بازار سرمایه در حرکت به این سمت و گسترش بازار باشد. وی در ادامه توضیح داد: در برخی معاملات طرفین مبادله مشخص نیست و به این ترتیب کارگزار صرف‌نظر از شناسایی خریدار یا فروشنده، درخواست خود را وارد سیستم میکند و در نهایت پس از تعیین قیمت، معامله صورت می‌گیرد که این روند برای معاملات عادی و خرد مناسب است که جابهجایی در حدود ۱۰۰ هزار سهم صورت می‌گیرد اما در خرید و فروش‌ها با حجم بالا یا همان معاملات بلوک که حجمی میان معاملات خرد و عمده (بیش از یک درصد از سهام شرکت) دارد، این روش جوابگو نیست.
خرازی مزیت این اقدام را عدم انحراف قیمت سهام عنوان کرد و گفت: در این نوع معاملات ابتدا کارگزار باید از طریق مذاکره مشتری خود را یافته و سپس سفارش را وارد سیستم معاملات کند تا جابهجایی این تعداد سهم در حجم بالا به روند جریانی بازار لطمه نزند و هم باعث انحراف قیمت سهام شرکت نشود. بنا به گفته خرازی همیشه کارگزاران در رویه‌های معاملاتی بلوکی به دنبال یافتن مشتری بودند و در واقع با آشنایی با جنس فعالیت کارگزار، فروشنده احتمالی مشخص بود. در گذشته این مذاکرات و مراودات به صورت تلفنی بوده که اکنون در قالب نماد جداگانه ساماندهی شده است تا این بازار به‌صورت کاملا نرم‌افزاری جداسازی شود و کارگزاران به‌صورت نرم‌افزاری معاملات خود در حجم بالا را انجام دهند تا این قبیل معاملات اثر خیلی کمتری در معاملات خرد بازار داشته باشد.
وی ادامه داد: این رویه در تمام دنیا و در بخش معاملات مذاکره‌ای و معاملات خارج از بازار حراج انجام می‌شود که در سیستم معاملاتی قدیم بورس که از فرانسه خریداری شده بود و هم در سیستم جدید نیز جایگاهی برای این نوع معاملات بلوکی وجود دارد.
این فعال بازار سرمایه با اظهار این مطلب که هرگونه رویه و دستورالعملی که تبدیل به نرم‌افزار شود، نه تنها صحیح است بلکه موجب تسهیل و افزایش حجم معاملات خواهد بود، افزود: متاسفانه بیشتر دستورالعمل‌های موجود در بازار به‌صورت سنتی بوده و دست و پاگیر هستند که در نهایت به کاهش حجم معاملات منجر می‌شود اما با حرکت به سمت ریزساختارهای حاکم در دنیا و همگام شدن با بازارهای پیشرفته جهانی، به مرور از این نوع قوانین فاصله گرفته و شاهد بهبود اوضاع خواهیم بود تا در نهایت گام مثبتی برای رسیدن به بازارهای جهانی برداشته شود.
ارسال نظر