خداحافظی بزرگ‌ترین کد معاملاتی از بازار سهام

گروه بورس- علیرضا باغانی: خبر این است حذف معاملات «ددد» از بازار سهام. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار که روز گذشته در آخرین نشست کمیته رسانه بازار سرمایه حضور پیدا کرده بود، با اعلام این خبر در ساعت معاملات، اهالی بازار را شوکه کرد. پیشینه معاملات گروهی به اواخر دهه ۸۰ بازمی‌گردد، زمانی که برای جذاب کردن بازار سرمایه به کارگزاران و معامله‌گرها این امکان داده شد که بخشی از معاملات خود را در کدی بی‌نام تحت عنوان «ددد» متمرکز کنند. این کد بی‌نام بود و از آنجا عبارت «ددد» برای آن انتخاب شد که در بورس کد معاملاتی هر شخصیت حقوقی و حقیقی شامل ۳ حرف اول نام‌خانوادگی به اضافه یک عدد پنج رقمی است و از آنجا که نام‌خانوادگی هیچ کسی در کشور ۳ حرف «د» در ابتدای خود ندارد، این کد عجیب و مرموز در اواخر دهه ۸۰ به معاملات گروهی اختصاص پیدا کرد. اما این کد ظرف چند سال گذشته همگام با توسعه و تعمیق بازار سرمایه بزرگ‌ و بزرگ‌تر شد و هر روز بسیاری از معاملات در بازار با کد «ددد» انجام می‌شد و کارگزار تا حداکثر ۲ ساعت پس از اتمام ساعت معاملات فرصت داشت تا معاملات انجام شده‌ «ددد» را به کد اشخاص حقیقی و حقوقی تخصیص دهد. همین عامل سبب می‌شد که در برخی معاملات بی‌نام بازار سهام مشکلاتی به وجود آید، به عنوان مثال سهمی که بعد از معامله «ددد» نوسان مثبت کرده بود به سختی از سوی کارگزار به سفارش‌دهنده اختصاص پیدا می‌کرد یا بالعکس سهمی که نوسان منفی بعد از معامله «ددد» به خود دیده بود، به سختی به خریدار منتقل می‌شد و به اصطلاح بازاری‌ها، «دبه» در معاملات آن به وجود می‌آمد. از سوی دیگر این بی‌عدالتی در کنار خود فسادهایی را هم به وجود آورده بود از جمله سبدگردانی‌های غیررسمی، تخصیص سهام خوب به مشتریان لزوما پرگردش در کارگزاری‌ها و... . البته علی صالح‌آبادی روز گذشته اعلام کرد که حذف معاملات «ددد» که از روز شنبه اجرایی خواهد شد، مشمول عرضه‌های اولیه نمی‌شود حال آنکه این انتظار وجود دارد عرضه‌های اولیه که در سیستم برخی کارگزاری‌ها به مشتریان ویژه اختصاص پیدا می‌کند هم به زودی یا با حذف «ددد» مواجه شده یا فکر اساسی‌تری برای آن شود تا همه از امکان کسب بازدهی در عرضه‌های جذاب اولیه برخوردار شوند. جزئیات ماجرا... علی صالح‌آبادی که صبح روز گذشته در نشست اعضای کمیته رسانه بازار سرمایه سخن می‌گفت، با اعلام خبر مهم حذف قطعی معاملات گروهی بازار سرمایه اظهار کرد: از روز شنبه هفته آینده معاملات گروهی موسوم به «ددد» به طور کلی از گردونه معاملات بازار سرمایه حذف خواهد شد و معامله گران می‌توانند تنها به صورت مستقیم در بازار سهام به معامله بپردازند. وی در‌خصوص دلایل اتخاذ این تصمیم گفت: این موضوع مدت زیادی بود که فکر ما را به خود مشغول کرده بود و البته در بازار پرحجم کنونی مشکلاتی را برای بازار به وجود آورده بود، از جمله آنکه قواعد معاملاتی را با چالش مواجه می‌کرد و همچنین عدالت معاملاتی را با مخاطره مواجه ساخته بود. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر ۹۳ درصد یک معامله «ددد» به یک کد معاملاتی تخصیص داده می‌شود، ۵ درصد یک معامله به دو کد معاملاتی، ۵/۱‌درصد هر معامله به ۳ کد و کمتر از یک درصد از معامله «ددد» به بیش از سه کد معاملاتی تخصیص داده می‌شود، بنابراین اگر امکان معامله گروهی حذف شود اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. ضمن آنکه رصد معاملات برای نهاد ناظر بازار سرمایه نیز آسان‌تر می‌شود. وی توضیح داد: از دیدگاه تجاری حذف معاملات «ددد» با این مخاطره مواجه بود که معامله گران امکان معاملات با حجم و سرعت بالا را شاید پیدا نمی‌کردند، اما طی مذاکراتی که با بورس‌های فعال در کشور(بورس و فرابورس) انجام شد، مقرر شد که نیم ساعت به ساعت معاملات افزوده شود و در صورتی که بازهم این ۳۰ دقیقه افزایش تایم معاملات اقناع کننده نبود ساعت معاملات تا ۱۲۰ دقیقه نیز جای افزایش در آینده را خواهد داشت. سخنگوی سازمان بورس در تشریح مزایای حذف «ددد» گفت: در شرایط کنونی تخصیص سهامی که به صورت «ددد» در بورس و فرابورس معامله می‌شود، حداقل دو ساعت به طول می‌انجامد، اما با حذف «ددد» مهلت دو ساعته تخصیص سهام نیز خاتمه می‌یابد و معامله گران باید از شب قبل و اساسا قبل از صدور دستور خرید نسبت به تصمیم‌گیری درخصوص معامله اقدام کنند و همین مزیت باعث می‌شود که ساعت معاملات نیز قابلیت افزایش را داشته باشد. وی اضافه کرد: حال آنکه در سیستم کنونی اگر ساعات معاملات را افزایش می‌دادیم، فرآیند تخصیص سهام و به روز رسانی معاملات شاید تا نیمه شب نیز ادامه می‌یافت. بالاترین مقام نظارتی بازار سرمایه با بیان اینکه در حال حاضر ۷۰ درصد دفعات معاملات در بورس به معامله گران آنلاین تعلق دارد، گفت: هر چند سهم معامله گران آنلاین از ارزش کنونی معاملات تنها ۳۰‌درصد است، اما آنها از سهم قابل توجهی از دفعات معاملات برخوردارند بر این اساس پیش‌بینی می‌کنیم که حذف معاملات «ددد» به رشد ۱۳ درصدی دفعات معاملات منجر شود و همچنین آنلاین تریدینگ را در بازار سهام گسترش دهد که البته برای توسعه سیستم معاملات آنلاین دو شرکت جدید نیز اعلام آمادگی کرده‌اند. وی در برابر سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه چرا عرضه‌های اولیه از این قاعده مستثنا شده‌اند در حالی که بیشتر تخصیص‌ها به عرضه‌های اولیه مربوط می‌شود، گفت: بعد از اجرای معاملات آنلاین برای عرضه‌های اولیه نیز فکر اساسی خواهیم کرد و به طور قطع تخصیص عرضه‌های اولیه نیز به روال کنونی ادامه نخواهد یافت. صالح‌آبادی در ادامه بیان مزایای حذف معاملات «ددد» به موضوع عدالت اشاره کرد و گفت: در حال حاضر معامله‌گری سهمی را به کارگزار برای خرید سفارش می‌دهد حال آنکه بعد از ساعت معاملات هنگامی که سهم از نوسان مثبت برخوردار شد، کارگزار چون معامله را به صورت «ددد» انجام داده است، این حق را برای خود متصور است که بخشی از سهام را به مشتریان دیگر اختصاص دهد. همچنین حذف معاملات «ددد» به پایان برخی از پرتفولیوگردانی‌های غیر رسمی منجر خواهد شد. وی اظهار کرد: با حذف معاملات «ددد» نهاد ناظر بازار سرمایه هم امکان رصد دقیق‌تر معاملات را خواهد داشت، چرا‌که دیگر سهمی بی‌نام در بورس معامله نمی‌شود و سازمان می‌تواند از بروز برخی تخلفات از جمله استفاده از اطلاعات نهانی جلوگیری کند. افزون بر اینکه دیگر شاهد رفتارهای توده‌ای نخواهیم بود، چرا که اگر فردی دستور خرید سهمی را می‌دهد، حتما در مورد آن تحلیل کرده لذا دستور خرید آن قطعی است، نه بی‌نام. وی تصریح کرد: ما معتقدیم که این رخداد مهم سطح تحلیل را در بازار ارتقا خواهد داد. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد زمان اجرای حذف معاملات «ددد» از معاملات سهام، به موافقت کانون کارگزاران با عملیاتی شدن آن اشاره و اضافه کرد: در صورتی که به لحاظ فنی مشکل خاصی نداشته باشیم از شنبه هفته آینده معاملات «ددد» رسما از بازار سرمایه حذف می‌شود. ضمن آنکه دغدغه‌های بازار و کارگزاران هم در این موضوع دیده شده است. وی اضافه کرد: البته کانون کارگزاران به ما پیشنهاد داده است که همزمان با حذف «ددد» دامنه نوسان هم در بورس و فرابورس افزایش یابد که این موضوع جای تامل دارد، اما فعلا تصمیمی در خصوص افزایش دامنه نوسان در بورس و فرابورس اتخاذ نشده است. به گفته صالح‌آبادی؛ کمیسیون فرعی شورای بورس نیز نظر کارشناسی خود را در خصوص حذف «ددد» از گردونه معاملات سهام اعلام خواهد کرد. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان احتمال حذف حجم مبنا از معاملات بازار سهام را تایید نکرد. بازار چه واکنشی دارد؟ حذف معاملات «ددد» از گردونه معاملات بازار سهام بدون شک تاثیرات زیادی را در کاهش حجم و ارزش معاملات خواهد گذاشت. بدون تردید اظهارات علی صالح‌آبادی درباره رشد دفعات معاملات پس از حذف «ددد» درست است، اما این را هم باید پذیرفت که در بازار کنونی بسیاری افراد از معاملات «ددد» برای خرید و فروش سهام برای خانواده خود استفاده می‌کردند. تا جایی که مثلا یک عضو آشنا به بورس در واقع سهامدار فعال در بورس برای خانواده و آشنایان نزدیک خود سهامی را به صورت «ددد» می‌خرید و بعد از پایان ساعت معاملات به آنها می‌داد. حال آنکه دیگر چنین امکانی وجود ندارد و باید احتمالا بیشتر دستور خرید و فروش‌ها به قبل از معاملات منتقل شود یا اینکه در طول ساعت معاملات یک نفر برای چندین نفر به طور مستقیم دستور خرید و فروش بدهد که البته این کار منجر به درگیری‌ها و مشغله‌های فراوان معامله‌گران کارگزاری‌ها خواهد شد. اما در کنار همه این موارد، این موضوع سیستم معاملات آنلاین را ناچار به توسعه می‌کند که البته خوشبختانه با ورود شرکت‌های نرم‌افزاری جدید به بازار سهام این حوزه هم می‌تواند به رشد و توسعه مطلوب برسد. اما خواسته دیگر بازار پس از حذف معاملات «ددد» که اقدام خوبی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار به شمار می‌رود، افزایش قابل اعتنای دامنه نوسان است؛ اتفاقی که می‌تواند جذابیت معامله در بازار سهام را در بازار کنونی که عمق بیشتری نسبت به قبل داشته بیشتر کند. به هر حال هم‌اکنون در بازاری در حال فعالیت هستیم که بیش از ۴۳۰ هزار میلیارد تومان (بورس و فرابورس) ارزش دارد و وقت رفع برخی محدودیت‌ها است که بیش از ۱۰ سال پیش در بازار ۳۰ هزار میلیارد تومانی وضع شده و شاید از حجم مبنا هم بتوان به عنوان یکی از این محدودیت‌ها یاد کرد. به توسعه رسانه‌ها معتقدیم رییس سازمان بورس و اوراق بهادار اما در آخرین کمیته رسانه بازار سرمایه خبرهای خوبی هم برای اهالی رسانه داشت. علی صالح‌آبادی در پاسخ به چالش‌های موجود میان اهالی رسانه و بخش نظارتی بازار سرمایه تاکید کرد: ما هیچ مخالفتی با توسعه رسانه‌های بورسی نداریم و اساسا رویکرد سازمان بورس حمایت از رسانه‌های فعال در بازار سرمایه است، اما این سازمان به ویژه همکاران بخش نظارت هم دغدغه‌هایی دارند از جمله اینکه خبرها و تحلیل‌ها نباید تاثیرگذاری مستقیم در قیمت سهام داشته باشند، از طرفی حرف رسانه‌ها هم درست است که هر خبری که منتشر می‌شود دارای تاثیرات مثبت و منفی می‌تواند باشد. از این رو تنها راهکار موجود این است که در تعاملی سازنده، بخش‌های نظارتی و رسانه‌ها نقشه راهی برای فعالیت‌های رسانه‌ای تدوین کنند تا این حوزه مهم با محدودیت مواجه نشود. مقام نظارتی بازار سرمایه گفت: سازمان بورس اعتقاد دارد که رسانه‌ها در توسعه بازار موثر بوده‌اند و بیشتر هم می‌توانند موثر باشند. پس اساسا محدودیت رسانه‌ای در بازار سرمایه را برنمی‌تابیم و معتقدیم که رسانه‌ها باید در تمام ابعاد توسعه پیدا کنند، چه روزنامه‌ها، چه خبرگزاری‌ها و رسانه‌های تخصصی. وی حتی پیشنهاد داد: برای آنکه خبرنگاران با شناخت عمیق‌تری درباره شرکت‌ها قلم بزنند و تحلیل کنند کمیته رسانه بازار سرمایه برنامه بازدید اهالی رسانه از شرکت‌های بزرگ بورسی را استارت بزند. این مقام مسوول در سازمان بورس با معتدل خواندن خط مشی این نهاد نظارتی در دوره جدید فعالیت خود گفت: نه تنها در دوره جدید بلکه در دوره‌های قبل هم سعی کردیم چنین خط مشی را در بازار سرمایه نهادینه کنیم و به طور قطع در این دوره هم در جاده اعتدال حرکت خواهیم کرد.