گزارش
شاخص جدید بورس؛ واقعی یا نمایشی؟
شاخص، یک معیار آماری است که تغییر حرکت و جهت اقتصاد یا بازار سهام را نشان می‌دهد که درصورت آن، حاصل جمع ارزش بازار شرکت‌های بورسی بوده و در مخرج آن عدد پایه شاخص قرار دارد. بر این اساس یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد سرمایه‌گذاری در بورس و حتی سرمایه‌گذاری‌های غیر مالی، شاخص‌های بورس به خصوص شاخص کل بورس است.
در هر بورس اوراق بهادار بر اساس کارآیی می‌توان شاخص‌های زیادی تعریف و محاسبه کرد همانطور که در تمام بورس‌های دنیا نیز شاخص‌های زیادی برای گروه‌ها و شرکت‌های مختلف محاسبه می‌شود. به عنوان مثال در بازار سهام آمریکا شاخص داو‌جونز تغییرات ۳۰ شرکت صنعتی، ۲۰ شرکت حمل‌و‌نقل و ۱۵ شرکت خدماتی را نشان می‌دهد یا شاخص نزدک تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می‌دهد.
در بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخص‌های زیادی محاسبه می‌شود که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می‌کند. به این ترتیب هر شاخص دارای روش محاسباتی خاصی است که معمولا بر حسب تغییر از یک ارزش مبنا بیان می‌شود. به عنوان مثال شاخص کل بورس تهران بر مبنای فرمول لاسپیرز با کمی تعدیل و بر پایه ارزش یکصد محاسبه می‌شود.
تاریخ محاسبه شاخص در بورس تهران
این در حالی است که بورس تهران از فروردین ماه ۱۳۶۹ اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود بر مبنای عدد پایه ۱۰۰ و با نام تپیکس (TEPIX) کرد که این شاخص، نماگر تغییرات قیمت کل بازار است و به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شود. این شاخص ۵۲ شرکت که در آن زمان کل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را شامل می‌شدند، در برمی‌گرفت و در صورتی‌که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شود و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها، معیار وزن‌دهی در این شاخص است که این امر منجر به تاثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شود.
در این میان شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص بازده کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی، متاثر می‌شود.
این شاخص کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوه وزن‌دهی و محاسبه آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوه تعدیل آنها است به طوری که شاخص قیمت و بازده نقدی علاوه بر موارد تعدیل شاخص قیمت، در صورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود.
علاوه بر این شاخص، بازده (سود) نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایه شاخص کل قیمت(TEPIX) بر پایه شاخص بورس(قیمت و بازده نقدی) (TEDPIX)، به دست می‌آید.
چرا محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد؟
شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت، شاخص۵۰ شرکت فعالتر، شاخص تالار اصلی و فرعی از شاخص‌هایی بودند که در بورس اوراق بهادار تهران مورد محاسبه قرار می‌گرفتند ولی در راستای اجرای بند ۳ مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ هشتم مرداد ۸۶، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پیشنهاد هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید و در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۷ در ۱۰ ماده و ۳ تبصره دستورالعمل نحوه تغییر شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید تصویب شد.
بر اساس این مصوبه بود که شورای عالی بورس اقدام به انتشار مقررات اجرایی نحوه تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید در بازار سهام کرد و همزمان با راه‌اندازی نرم افزار جدید معاملات موسوم به «جم» در روز 16 آذرماه، شاخص قیمت و دیگر شاخص‌های بورسی تغییراتی نسبت به گذشته پیدا کردند؛ به طوری که شاخص بازده نقدی و قیمت از سال87 به عنوان شاخص کل در بورس معرفی شد و در حال حاضر به جای شاخص قیمت، شاخص کل بورس به همراه شاخص صنعت، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و اخیرا نیز شاخص آزاد شناور و شاخص30 شرکت بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می‌شود.
شاخص قیمت که به عنوان شاخص قدیم بورس مطرح است در گذشته بر اساس تغییرات قیمت سهام بازار محاسبه می‌شد به طوری که تغییرات تمام شرکت‌های بورسی در این شاخص لحاظ می‌شد اما در محاسبه فعلی شاخص قیمت، از قیمت تعدیل شده استفاده می‌شود ...
... به طوری که قیمت سهم پس از تقسیم سود نقدی کاهش پیدا می‌کند که در محاسبه جدید، پایه شاخص به‌اندازه سود تقسیم شده، تعدیل می‌شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد. بنابراین شاخص قیمت تنها بر اساس تغییرات قیمت محاسبه می‌شد ولی شاخص سود نقدی اثر تقسیم سود را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، در محاسبه جدید در صورتی که قیمت سهام یک شرکت بورسی قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه یک‌هزار و ۲۰۰ریال باشد و این شرکت ۲۰۰ریال سود در مجمع تقسیم کند، در روز گشایش نماد تغییرات قیمت نسبت به مبلغ یک‌هزار‌ریال انجام می‌شود تا تاثیری در شاخص به وجود نیاید.
اما در گذشته نحوه محاسبه شاخص به گونه دیگری بود به طوری که اگر سهام یک شرکت بورسی یک‌هزار و 200ریال بود و در مجمع 200ریال سود تقسیم می‌کرد، نماد با قیمت یک‌هزار و 100ریال باز می‌شد که این امر شاخص را منفی می‌کرد. بنابراین در محاسبه جدید، تغییرات شاخص نسبت به مرز یک‌هزار‌ریال برای شرکت یاد شده انجام می‌شود تا تاثیری در شاخص ایجاد نشود.
شاخص 18000 واحدی یا 14000واحدی؟
به این ترتیب با تغییرات ایجاد شده در محاسبه شاخص بورس تهران، در شاخص جدید قیمت سهام یک شرکت قبل از مجمع منهای سود تقسیمی این شرکت محاسبه می‌شود که عمده‌ترین اشکال محاسبه آن در این است که امکان مقایسه شاخص با گذشته از بین رفته و نمی‌توان بر مبنای اعداد سال گذشته به یک نتیجه منطقی در مورد روند حرکت شاخص در سال جاری رسید.
به طوری که شاخص کل بورس در حال حاضر عدد 18هزار واحد را نشان می‌دهد در حالی که شاخص قیمت که به عنوان شاخص قدیم بورس مطرح است در حال حاضر روی عدد 14هزار واحد قرار دارد بنابراین شاخصی که اکنون در محدوده 18000هزار واحد قرار دارد با شاخص سال 83 قابل مقایسه نیست و نمی‌توان گفت که شاخص از 13هزار واحد در سال 83 به 18هزار واحد در سال 89 رسیده است چراکه نحوه محاسبه شاخص تغییر کرده است؛ به طوری که آن زمان شاخص قیمت مورد محاسبه قرار می‌گرفت و اکنون شاخص نقدی و قیمت به عنوان شاخص کل بورس در حال محاسبه و نمایش است.
بر این اساس است که برخی از فعالان بازار سرمایه نسبت به نحوه محاسبه شاخص، افزایش و مقایسه آن اعتراض دارند و معتقدند شاخص‌های قدیمی نیز باید در نرم‌افزار جدید معاملاتی بورس تعریف و برای عموم نمایش داده شود.
ارسال نظر