تولد یک ابزار جدید در بورس تهران
بررسی فقر ابزار و ساختار بورس ۴۱ساله ایران
افت شاخص پایدار می‌شود؟.

فقر ابزار و ساختار در ۴۰سالگی
اوراق رهن ثانویه تا یک ماه آینده قرار است در بازار سهام مورد دادوستد قرار گیرد و دو بانک مسکن و ملی 15میلیارد ریال از دارایی‌های خود را تبدیل به اوراق کرده‌اند
عضو کمیته فقهی سازمان بورس از ورود زود هنگام نوعی خاص از صکوک، به نام صکوک اجاره به بورس خبر می‌دهد
گروه بورس- معصومه طاهرخانی: چهل و اندی از تولد و تاسیس بازار سهام کشور می‌گذرد، اما طی این سال‌ها، فقط دو ابزار سهام عادی و اوراق مشارکت به بازار راه پیدا کرده‌اند. چهل و اندی می‌گذرد، فقط یک بازار با سه تابلوی اصلی یا فرعی، نماد سهام عادی را به نمایش می‌‌گذارند. کارشناسان بر این عقیده‌اند که از میان سه ضلع لازم برای توسعه بورس، یعنی نقدینگی (سرمایه)، ابزارهای معاملاتی و ساختار بازارها، ما فقط سرمایه داریم و بازار، ما با فقر ساختار (بازار- نهاد) و ابزار روبه‌رو است. از این رو سیاست‌گذاران به منظور تعدیل فضای پرریسک بازار، باید هر چه سریع‌تر اقدام به بازسازی بافت و اندام‌واره بازار کنند.
کارشناسان بازار یکی از راهکارهای خروج بورس از رکود فعلی و رکودهای آینده را، تنوع دادن به ابزارهای مالی بازار عنوان می‌کنند. بازار سرمایه به دلیل فقر ابزار مالی و پرریسک‌بودن ابزارهای فعلی، نمی‌تواند به جمع‌آوری و هدفمندکردن نقدینگی موجود در بازار امیدوار باشد.
علاوه بر محدودیت ابزار، نهادهای مالی جدیدی باید تعریف شوند تا ضمن رونق دادن به معاملات بازار، به جلب سرمایه‌گذاران جدید به بازار کمک کنند.
نبود تعادل میان ریسک و بازده
مدیر ریسک بانک اقتصاد نوین یکی از دلایل رکود فعلی بازار را نبود تعادل میان ریسک و بازده بازار سرمایه ایران برشمرد و گفت: بازار سرمایه، نیاز اساسی به ابزارهای مالی دارد و ریشه اصلی این جریان هم به این امر بازمی‌گردد که سرمایه‌گذاران به دنبال تعادل میان ریسک و بازده هستند.
دکتر سعید فلاح‌پور افزود: بنابراین اگر وسیله و ابزاری برای مدیریت ریسک وجود نداشته باشد، طبیعی‌ترین راه این است که سرمایه‌گذار خود را از بازار بیرون می‌کشد.
وی تصریح کرد: در سایر کشورهای دنیا، زمانی که چنین حالتی پیش می‌آید، به دلیل تنوع بالای ابزارهای مالی در آن بازارها، سرمایه‌گذار بلافاصله تصمیم به خروج از بازار نمی‌گیرد، بلکه به سمت سایر ابزارها رفته و همچنان در بازار می‌ماند.اما در ایران به دلیل محدود بودن ابزارها و از طرف دیگر پرریسک بودن ابزارهای فعلی، خروج اندک سرمایه‌گذاران بازار، خیلی سریع اتفاق می‌افتد.
وی تاکید کرد: زمانی که ریسک بازار کم باشد، سرمایه‌گذاران با آرامش بیشتری در بازار فعالیت می‌کنند.
طراحی ابزارهایی برای پوشش درجات مختلف ریسک
فلاح پور بازار را نیازمند ابزارهایی دانست که بتوانند درجات مختلف ریسک را پوشش دهند و ادامه داد: تنوع ابزارهای مالی باعث تشویق و ورود سرمایه‌گذاران با درجات مختلف ریسک‌پذیری به بازار می‌شود.
وی ادامه داد: بازدهی بسیار پایین بورس ما، در حالی که نرخ تورم رسمی کشور حدود 17درصد است، به هیچ وجه سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را راضی نمی‌کند.
وی تحولات سیاسی کشور را بر روند بورس را اثرگذار عنوان کرد و گفت: اثر عوامل خارج از بورس از جمله تحولات سیاسی کشور در مجموع، باعث افزایش هزینه و بهای تمام شده می‌شود.
پتانسیل‌های بالای قانون بازار سرمایه
وی پتانسیل‌های قانون بازار سرمایه برای تعریف ابزارها و نهادهای مالی جدید را بالا دانست و گفت: قانون جدید بازار سرمایه، دست نهادهای متولی تعریف ابزارها و نهادهای جدید از جمله سازمان بورس را بسیار باز گذاشته است.
در نتیجه نهادهای متولی، باید سعی در وارد کردن هرچه بیشتر ابزارها به بازار داشته باشند. وی ادامه داد: با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران بازار رفتارهای جمعی دارند؛ بنابراین باید فرهنگ‌سازی لازم برای آموزش نحوه سرمایه‌گذاری و فعالیت در بورس به آنها داده شود تا دچار رکودهای سنگین که در نتیجه رفتار جمعی سرمایه‌گذاران است، نشویم.
بورس بی‌برنامه!
از سوی دیگر «احمد رضایی»، مدیر اجرایی طرح «فیوچر» (قراردادهای آتی) سازمان بورس کالا، نبود استراتژی مشخص برای آینده بورس را دلیل اصلی سردرگمی سرمایه‌گذاران و رکود بورس عنوان کرد و گفت: متاسفانه ما برای بورس کشور برنامه‌ای مشخص که بتواند در کوتاه، میان و بلندمدت آن را هدایت کند، نداریم. وی ادامه داد: دلیل اصلی راکد ماندن بسیاری از ابزارها را برای ورود به بورس، نبود متولی مشخص بر شمرد و افزود: سه وزارتخانه بازرگانی، صنایع و اقتصاد و دارایی در کنار سازمان بورس به عنوان متولیان اصلی بازار به حساب می‌آیند و باید به کمک رکود فعلی بورس بیایند و آن را رفع کنند.
ضرورت توجه همیشگی متولیان به بورس
وی تصریح کرد: توجه به بورس باید همیشگی باشد نه اینکه موکول به زمان رکود آن شود. رکود فعلی بورس نیز نشات گرفته از بی توجهی مراکز و نهادهای تصمیم‌گیر بازار سرمایه است.
وی وارد کردن ابزارهای مالی برای کمک به رونق و تنوع بازار لازم عنوان کرد و گفت: در کنار ورود این ابزار باید شرایط فعالیت مستمر و همه جانبه شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها و بیمه‌ها نیز در بورس فراهم شود.
سودهای ریسکی
اما «سید عباس موسویان»، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار نظر دیگری را در خصوص ریسک بالای بازار مطرح کرد و گفت: سود اوراق سهام که از دو منبع تغییر قیمت سهام و بازدهی شرکت ناشی می‌شود، کاملا یک سود ریسکی به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: ابزار مالی که در بازار سرمایه ما وجود دارد، سهام با ریسک بالا است، در حالی که امروزه در بازارهای سرمایه دنیا انواع مختلفی از اوراق بهادار با بازدهی‌ها و ریسک‌های متنوع و متفاوت وجود دارند. این تنوع بالای ابزارها باعث جذب افراد با سلایق و دیدگاه‌های متفاوت به بازار می‌شود.
بهره‌گیری از عقود اسلامی
وی استفاده از عقود اسلامی را در بازار سرمایه موثر برشمرد و اضافه کرد: عقود اسلامی به سه دسته کلی اوراق قرض‌الحسنه، ابزارهای مالی با سود ثابت (اوراق اجاره، مرابحه و...) و انواع اوراق مشارکت (مضاربه، مساقات، مزارعه و ...) تقسیم‌بندی می‌شوند.
اوراق قرض‌الحسنه با اهداف خیرخواهانه و صرف شدن برای امور عام‌المنفعه منتشر می‌شوند، از سوی دیگر ابزارهای مالی با سود ثابت که هم بازدهی دارند و هم انتفاعی محسوب می‌شوند؛ برای افراد ریسک گریز، فرصت مناسبی را برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌کنند.
صکوک اجاره در راه بورس
موسویان از ورود نوعی خاص از صکوک، به نام صکوک اجاره برای ورود زود هنگام به بورس خبر داد و افزود: در‌حال‌حاضر تحقیقات و بررسی روی صکوک اجاره در سازمان بورس پیگیری می‌شود و شکل عملیاتی آن با کاربردهای مختلف در حال طراحی شدن است.
وی ادامه داد: جنبه‌های مختلف شرعی، فرهنگی و ... در این ابزار مالی دیده شده است. همچنین صکوک «مرابحه» نیز می‌تواند از سوی بانک مرکزی برای تثبیت حجم نقدینگی، مورد استفاده قرار گیرد.
وی تصریح کرد: این ابزار می‌تواند جایگزین بهتر، مشروع‌تر و فعال‌تر اوراق مشارکت باشد.
تعریف اوراق مشارکت برای بخش خصوصی
وی در ادامه به اوراق استثناء اشاره کرد و گفت: اوراق استثناء می‌تواند برای پروژه‌های بزرگ منتشر شوند. در واقع اوراق استثناء، جایگزینی برای اوراق مشارکت وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی برای بخش خصوصی هستند.
وی تصریح کرد: به این ترتیب با تعریف و عملیاتی شدن این نوع از اوراق، بخش خصوصی هم می‌تواند اقدام به انتشار اوراق مشارکت برای طرح‌ها و برنامه‌های خود کند.
وی انحصار موجود در بازار سرمایه را یکی از دلایل اصلی رکود بورس عنوان کرد و گفت: انحصار زیاد بازار ما باعث شده که سرمایه‌گذاران این بازار، انتخاب‌های زیادی نداشته باشند؛ در حالی که اگر ابزارهای متنوع و مختلفی را تعریف کنیم، خود این امر در گسترش و رونق بازار سرمایه اثرگذار خواهد بود.
به نوشته خبرنگار ما، در همین روزها که بازار با خلاء ابزارهای جدید و آشنایی اندک مدیران از کارشناسان با ادبیات و مهندسی مالی مواجه است، مجموعه سمینارهای کاربردی مالی در تهران برگزار می‌شود که کارشناسان شرکت‌ها جهت حضور در این سمینارها می‌توانند در سایت www.Financialgruop.ir ثبت‌نام کنند.