«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند
دست‌اندازهای توسعه «بورس ایده»
گروه بورس، هدیه لطفی: فرابورس ایران در یازدهم خرداد سال ۹۳ با راهاندازی بازار دارایی فکری، اختراعات و طرح‌های صنعتی را به یک کانال مشخص هدایت کرد تا ضمن ایجاد ارتباط مستقیم بین تولید علم و صنعت، مبتکران بتوانند در فضایی شفاف و رقابتی، دارایی فکری خود را که نشات گرفته از دانش و تفکر آنهاست با قیمت مناسب در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهند. به این ترتیب بازار دارایی فکری همزمان با عرضه اختراع «استارتر هوشمند دیجیتال ضد سرقت خودرو» افتتاح و معامله این اختراع در تیرماه سال ۹۳ پس از احراز شرایط معامله قطعی شد.
عکس: رضا جلالی، دنیای اقتصاد
گروه بورس، هدیه لطفی: فرابورس ایران در یازدهم خرداد سال ۹۳ با راهاندازی بازار دارایی فکری، اختراعات و طرح‌های صنعتی را به یک کانال مشخص هدایت کرد تا ضمن ایجاد ارتباط مستقیم بین تولید علم و صنعت، مبتکران بتوانند در فضایی شفاف و رقابتی، دارایی فکری خود را که نشات گرفته از دانش و تفکر آنهاست با قیمت مناسب در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهند.به این ترتیب بازار دارایی فکری همزمان با عرضه اختراع «استارتر هوشمند دیجیتال ضد سرقت خودرو» افتتاح و معامله این اختراع در تیرماه سال ۹۳ پس از احراز شرایط معامله قطعی شد. پیرو معرفی این بازار به مخترعان و صاحبان ایده، تاکنون درخواست عرضه تعداد ۱۰۷ گواهی ثبت اختراع، یک گواهی ثبت علامت تجاری و ۲ طرح صنعتی از طریق فرابورس به ثبت رسیده که با گذشت بیش از دو سال از راهاندازی بازار مزبور تاکنون دو اختراع در حوزه خودرو‌سازی و آن هم به ارزش ۲۵۰ میلیون تومان فروخته شده است.
اگرچه در حال حاضر ایده‌ها و اختراعات در حوزه صنایع مختلف در فهرست پذیرش آن قرار گرفته‌اند اما معامله در این بازار با کندی همراه است که البته فرابورس درصدد است تا نسبت به تسریع در روند معاملات این بورس راهکار‌های جدیدی را در نظر بگیرد. بر همین اساس کارگروهی متشکل از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سازمان بورس و اوراق بهادار، پارک فناوری پردیس و اداره‌کل مالکیت صنعتی در کنار فرابورس، به دنبال رفع مشکلات مربوط در این رابطه هستند تا بتوانند به توسعه هر چه بیشتر بازار ایده کمک کنند.به گزارش «دنیای اقتصاد» بازار دارایی فکری فرابورس که از آن با عنوان «بورس ایده» نیز یاد می‌شود، برای استفاده از ظرفیت‌های علمی در جهت پاسخگویی به نیاز بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات و در راستای اجرای قانون برنامه پنجم توسعه و در جهت حمایت از حقوق فکری، معنوی و مادی اختراعات و طرح‌های مالکیت صنعتی شکل گرفت. به عبارت دیگر، حضور دارندگان حقوق مالکیت فکری در بازار دارایی‌های فکری می‌تواند ترتیبات لازم جهت تامین منابع مالی لازم برای تجاری‌سازی و عملیاتی‌کردن اختراعات و طرح‌ها را از یکسو فراهم آورده و از سوی دیگر پاسخگوی نیازهای صنایعی باشد که به‌صورت بالقوه به این اختراعات و طرح‌ها نیاز دارند.
بازار دارایی فکری چیست؟
بازار دارایی فکری جایی است که شما ایده‌ها، اختراعات، اندیشه‌ها وافکارتان را برای فروش ارائه می‌کنید و خریدارانی که به ایده شما نیاز دارند این ایده را در یک فضای رقابتی به بهترین قیمت ممکن می‌خرند. البته فروش ایده‌ها مکانیزم‌هایی نیز دارد، گام نخست آن ثبت ایده است و مرحله نهایی تبدیل این ایده به گواهی ثبت اختراع است.گواهی ثبت اختراع نیز یک نوع اوراق بهادار یا به‌عبارت دیگر همان چیزی است که در فرابورس ایران دادوستد می‌شود، این اوراق با قیمت مشخصی روی تابلوی فرابورس نمایش داده می‌شود و صاحبان بنگاه‌های صنعتی، شرکت‌های تجاری و هر کس که به این ایده نیاز داشته باشند ایده شما را در یک فضای رقابتی می‌خرند تا آن را تجاری‌سازی کنند. به این ترتیب هرچه ایده شما جذاب‌تر بوده و متقاضی بیشتری داشته باشد احتمال افزایش قیمت ایده شما بیشتر است، چون این ایده براساس مکانیزم بورس با روش حراج فروخته می‌شود.همچنین اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری را میتوان به‌صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
حق ثبت اختراع: حقی انحصاری است که در قبال اختراع ثبت شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود.
علائم تجاری: نشانه شاخصی است که معرف کالاها یا خدمات معین ایجاد شده توسط شخص یا شرکت خاصی است.
طرح‌های صنعتی: طرح صنعتی جنبه تزئینی یا زیبایی‌شناسی کالا را نشان می‌دهد.
حق انحصاری اثر: عبارت از حقوق اعطا شده به پدیدآورندگان آثار و کارهای ادبی و هنری است.
نبود مراکز شتاب‌دهنده
در راستای تشریح جزئیات و نحوه معاملات در بازار دارایی فکری، امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، اظهار کرد: تشکیل بازار دارایی فکری به‌عنوان یکی از بازارهای نوین مالی به منظور تنوع‌بخشی به ابزارهای مالی جدید و ضرورت نوآوری در این ابزارها و خدمات به‌عنوان اهداف استراتژیک در بازار سرمایه از سال ۱۳۹۱ شکل گرفت و در اواخر سال ۱۳۹۲ با تدوین مقررات بازار دارایی‌های فکری رسما فعالیت خود را در بازار سوم فرابورس آغاز کرد که هر چند اولین معامله در این بازار در تیرماه سال ۱۳۹۳ صورت گرفت و طی این‌سال‌ها شاهد ثبت تعداد زیادی از اختراعات در این بازار بودیم، اما به دلیل فقدان برخی از نهادهای مالی، با مشکل در معاملات این اوراق روبه‌رو شدیم.وی ادامه داد: یکی از مهمترین این نهادها، مراکز شتاب‌دهنده یا همان Accelerators بودند که این مراکز مانند کارگزاران، نقش معامله اختراع را برای مخترع انجام می‌دهند، شتاب دهنده‌ها معمولا شرکت‌های خصوصی هستند که از همان آغاز کار استارت‌آپ را مورد حمایت فکری، فنی و مالی قرار می‌دهند، این مراکز از ابتدا تیم‌های کاری را بر اساس شرایط و قوانین داخلی خود پذیرفته و از آنان حمایت می‌کنند.هامونی در ادامه افزود: در مرحله اول مخترعان با مراکز شتاب‌دهنده ارتباط برقرار کرده و از مشاوره آنها بهره‌مند می‌شوند، سپس تیم‌های تخصصی این مراکز به غربالگری پرداخته و ۱۰ طرح برتر را انتخاب کرده و طی ۲ماه فعالیت، به آموزش و برآورد مالی آن می‌پردازند و سپس ۶ ماه زمان برای نوشتن طرح توجیهی یا همان FS صرف خواهد شد، در واقع FS به‌منظور کشف و بررسی سودآوری و کاربردی شدن یک ایده تهیه می‌شود. به عبارت دیگر قبل از غرق شدن در موضوع می‌خواهیم بدانیم آیا این ایده کسب و کار ارزش صرف زمان، هزینه و منابع ما یا سازمان ما را دارد یا نه؟
وی با بیان اینکه در نهایت پس از طی این مرحله، مراکز شتاب‌دهنده به شراکت با مخترع برآمده و به دنبال سرمایه‌گذار مناسب برای ورود این طرح به بازار می‌گردند، اعلام کرد: تا یک سال گذشته محدودیت مراکز شتاب‌دهنده فعال در کشور از یک طرف و از سوی دیگر عدم رعایت مناسب قانون حق تکثیر (copy right) در ایران، بخش وسیعی از دارایی فکری را از کشور خارج کرده است.هامونی با اشاره به اینکه از هفته گذشته مرکز شتاب‌دهنده در پارک فناوری پردیس فعالیت خود را آغاز کرد، گفت: امید است با راهاندازی این مرکز مشکلات عدیده این موضوع برطرف شود اما در این میان باید به دنبال ایجاد انگیزه برای شرکت‌های تامین سرمایه و همچنین کارگزاری‌ها نیز بود تا از لحاظ مادی، شوق ایجاد سرمایه‌گذاری در این ایده‌ها را داشته باشند.هامونی در ادامه توضیح داد: یک تامین سرمایه یا کارگزار برای آماده‌سازیpatent یا همان حق ثبت اختراع باید ماه‌ها زمان و هزینه صرف کند تا در نهایت سقف کارمزدی اندک دریافت کند. این کارمزد در قبال فعالیت انجام گرفته بسیار ناچیز است و باید بازنگری در این زمینه صورت گیرد تا انگیزه مالی برای فعالیت در این خصوص افزایش یابد.
لزوم راهاندازی بازار دارایی فکری
هامونی در ادامه اظهاراتش به اهداف بورس ایده اشاره کرد و گفت: بورس ایده اهداف منحصر به‌فردی دارد که مهمترین آنها حمایت از دارندگان دانش فنی و امتیاز ثبت اختراعات به‌منظور ارزش‌گذاری دارایی معنوی و همچنین تخفیف ریسک‌‌های قیمتی مرتبط با اوراق بهادار مبتنی بر مالکیت معنوی است. علاوه بر این تسهیل انتقال تکنولوژی، تسهیل قیمتگذاری منطقی اوراق مالکیت معنوی بر مبنای قیمت یک بازار رقابتی و نیز ارتقای شاخص ثبت اختراعات کشور در مراجع بین‌المللی به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه علم و فناوری، در زمره دیگر اهداف راهاندازی این بازار تعریف شده است.به گفته هامونی، حرکت به سمت هدفمند شدن اختراعات، کاربردی کردن پایان‌نامه‌های دانشجویان و تکیه بر نیازهای عینی بازار، ایجاد ارزش افزوده از اختراعات در راهاندازی اقتصاد دانش بنیان و استفاده از اسناد اختراعات ارزش‌گذاری شده در فرابورس به‌عنوان وثیقه در نهادهای بانکی نیز از دیگر اهدافی است که برای بازار دارایی فکری فرابورس در نظر گرفته شده است.
وی در ادامه افزود: همچنین فرصت‌های حاصل از راهاندازی این بازار و تحقق نظام‌مند کردن ساز و کار ثبت اختراع و صدور تاییدیه‌های فنی و تخصصی، ایجاد ساختارهای منسجم و متمرکز ارزشیابی، قیمتگذاری و مشاوره، کشف قیمت دقیق، شفاف و عادلانه، امکان انتشار اطلاعات مربوط به قیمت‌ها، بررسی حجم و ارزش معاملات مربوط به حقوق مالکیت معنوی، افزایش شفافیت در بازار نقل و انتقال اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری، وجود ایده‌ها و اختراعات فراوان که برای نقل و انتقال نیاز به یک بازار منسجم دارند و هدفمند شدن برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های معرفی ایده‌ها و اختراعات در سطح کشور را نیز باید در کنار اهداف یادشده، از دلایل راهاندازی بازار دارایی فکری برشمرد.مدیرعامل فرابورس با اشاره به اینکه در صورت ایجاد پشتیبانی و سرمایه‌گذاری مناسب، ایده‌های نو می‌توانند مبنای ایجاد یک کسب و کار جدید شوند، گفت: با مدیریت سرمایه و هدایت اختراعات و ایده‌ها در راستای تجاری‌سازی آنها، میتوان شاهد پربارتر شدن هرچه بیشتر فضای کسب و کار بود که در این راستا بازار دارایی فکری می‌تواند بستر مناسبی برای تعامل و همکاری صاحبان ایده و بازار سرمایه را فراهم آورد.وی ادامه داد: در بازار دارایی فکری، طراحان، مخترعان و ایده‌پردازان با ارائه طرح‌های خود می‌توانند از کمک سرمایه‌گذاران و مشارکت‌کنندگان منتفع شوند و از سوی دیگر سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند نیازهای خود را از این طریق بر آورده سازند.به گفته هامونی شرکت‌کنندگان در بورس ایده شامل سرمایه‌گذاران نهادی، شخصیت‌های حقوقی یا حقیقی‌های حرفه‌ای هستند که در زمینه‌های مختلفی همچون فناوری اطلاعات، صنعت خودرو، پزشکی، فرش، نساجی، هتلداری، هواپیمایی، بیوتکنولوژی، نانو تکنولوژی و ... فعالیت دارند و بازار دارایی فکری برای آنان مزایای متعددی در حیطه‌های اقتصادی، علمی و اجتماعی در بر خواهد داشت.
بازارهای دارایی فکری بین‌المللی
مدیرعامل فرابورس در ادامه اظهاراتش با اشاره به مهمترین بازار دارایی فکری بین‌المللی و الگو گرفتن از آن برای راهاندازی بازار دارایی فکری فرابورس گفت: «بـورس بین‌المللی دارایی فکری در ایالات متحـده» یا همان «IPXI» به‌عنوان یکی از بازارهای مالی دارایی فکری در زمینه کشف قیمت، انجام معاملات و توزیع اطلاعات برای دارندگان مالکیت معنوی مطرح است. محصول اولیه قابل معامله در این بورس، قراردادهای حق مالکیت (Unit License Right (ULR) Contract) است که این گواهی همچون یک برگ سهام بر اساس ارزش قیمتگذاری شده و پس از پذیرش در بورس، مورد معامله قرار می‌گیرد.
هامونی ادامه داد: فرآیند معامله، با تحلیل طراحی شده از ویژگی‌ها و ارزش دارایی فکری آغاز می‌شود و پس از آن ULR مورد نظر، در IPXI پذیرفته خواهد شد؛ ضمن آنکه قیمت واحدهای گواهی حق مالکیت دارایی فکری نیز از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار مشخص می‌شود، در این بازار خریدار و فروشنده به‌صورت تک به تک برای مبادله دارایی فکری وارد مزایده می‌شوند و این بازار یکی از مهمترین بازارهای مالی محسوب می‌شود که بر مبادلات حق مالکیت فکری تمرکز کرده است. وی در ادامه گفت: بازار IPXI شیوه استانداردسازی به دارایی‌های فکری و معاملات آنها را با اجاره دادن به شرکت‌ها برای خرید و فروش واحدهای حق مالکیت دارایی فکری دگرگون کرد و بر اساس عملکرد آن، هر واحد گواهی «قراردادهای حق مالکیت دارایی فکری» می‌تواند برای یک بار استفاده در تولید یک محصول به شرکت دیگری واگذار شود. به‌عنوان مثال، اگر یک شرکت خودرویی، بخواهد تکنولوژی خریداری شده را در تولید ۵۰ هزار اتومبیل مورد استفاده قرار دهد، باید ۵۰ هزار واحد گواهی حق مالکیت دارایی فکری را به قیمت بازار خریداری کند.
روش‌های نقل و انتقال «ایده»
هامونی در ادامه با اشاره به روش‌های نقل و انتقالات اوراق بهادار در این بازار، اظهار کرد: در حال حاضر نقل و انتقالات انواع اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری شامل انواع اوراق گواهی ثبت اختراع، طرح صنعتی و علائم تجاری است که میتوان این موارد را در ۴ گروه دسته‌‌‌بندی کرد. در نوع اول عرضه اوراق بهادار شرکت‌های سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری است که در این روش ثبت یک شرکت جدید با شخصیت حقوقی «سهامی خاص» و مطابق با «اساسنامه نمونه فرابورس» نزد مرجع ثبت شرکت‌ها صورت می‌گیرد و سپس انتقال مالکیت حق اختراع مورد عرضه به شرکت ثبت شده فوق و در نهایت عرضه سهام شرکت پس از موافقت کمیته عرضه از طریق بازار سوم فرابورس خواهد بود.
وی ادامه داد: نوع دوم بر مبنای عرضه مستقیم و بی‌‌‌واسطه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری است؛ در این مرحله لازم است تا درخواست واگذاری و انتقال قطعی و همیشگی کلیه حقوق ناشی از ثبت دارایی فکری بر اساس دستورالعمل‌های سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار و همچنین دستورالعمل اجرایی معاملات به فرابورس ارائه شده و انجام انتقال قطعی و همیشگی دارایی فکری نیز از طریق بیع یا صلح حق مالی و بر اساس تشریفات لازم برای انتقال قطعی و همیشگی حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد.
هامونی نوع سوم معامله را عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مدت زمان معین عنوان کرد و گفت: در این مرحله لازم است تا درخواست واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق دارایی فکری در مدت زمان معین و بر اساس دستورالعمل‌های لازم ارائه شود و انجام معامله نیز در قالب قرارداد معاوضه یا صلح و بر اساس تشریفات لازم برای واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد. وی درخصوص نوع چهارم عرضه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری نیز گفت: نوع چهارم عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین است.
مدیرعامل فرابورس ایران در پایان ابراز امیدواری کرد با تقویت زیرساخت‌های بازار دارایی فکری برای انجام معاملات بیشتر ایده‌ها، اختراعات، طرح‌های صنعتی و... در این بازار شاهد تقویت هر چه بهتر اقتصاد دانش‌بنیان در کشور باشیم.
ارسال نظر