بازار روغنی‌ها در بوته نقد

عکس: نگار متین‌نیا

گروه بورس کالا -منیژه حیاتی: از زمان آغاز معاملات فرآورده‌های نفتی در بورس کالا، یکی از محصولاتی که با این عنوان قابلیت عرضه در بورس را پیدا کرده اسلاک واکس است که در ۴ شرکت نفت سپاهان، نفت ایرانول، نفت پارس و نفت بهران تولید و در بازار توزیع می‌شود.

اما طی یک سالی که از معاملات این کالا در بورس می‌گذرد، به دلایلی همچون عدم عرضه تمامی کالاهای تولید شده در این چهار شرکت و همچنین نبود فرمول مشخص در قیمت‌گذاری ماده اولیه، بازار آن نتوانسته نظر تمامی مشتریان این کالا را به خود جلب کند. این در حالی است که در حال حاضر بیش از ۱۰۰‌واحد تولیدی پارافین به عنوان خریداران اسلاک واکس در کشور فعالیت می‌کنند که با در نظر گرفتن ثبت تمامی سفارش‌های مربوط به این شرکت‌ها در بورس، قطعا معاملات اسلاک واکس می‌توانست کارنامه بهتری را طی این یکسال به ثبت برساند.

خریداران اسلاک واکس که در قالب بخش تولیدکنندگان پارافین فعالیت می‌کنند، مسائل مختلفی را به عنوان دلایل رونق نیافتن معاملات اسلاک واکس در بورس و حضور نیافتنشان در تالار بورس کالا عنوان می‌کنند که در همین راستا اخیرا طی نامه‌ای خطاب به مدیرعامل شرکت بورس کالا، برخی از مشکلات مربوط به این بازار را مطرح کرده و پیشنهاداتی را ارائه داده‌اند.

شکایات این انجمن در پی گسترده‌تر شدن مشکلات واحدهای تولیدکننده پارافین تا بدان جا ادامه پیدا کرد که در تاریخ بیستم اسفندماه سال ۸۷ جلسه‌ای با حضور مدیران‌عامل شرکت‌های تولید‌کننده اسلاک واکس، نماینده سازمان حمایت از مصرف‌کننده و نماینده انجمن تولیدکنندگان پارافین و تعاونی پارافین برگزار شد که در آن مواردی از جمله ضرورت تعیین فرمولی که قیمت این کالا را براساس نرخ لوبکات (ماده اولیه تولید اسلاک واکس) تعیین کند، بررسی شده و قرار به این شد تا سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان تعیین رابطه قیمتی این کالا (لوبکات) و اسلاک واکس را پیگیری ونتیجه تحقیقات را اعلام کند.

نامه پارافینی‌ها به بورس کالا

یکی از مواردی که در نامه انجمن پارافین به بورس کالا مطرح شده عدم ارائه تمامی اسلاک واکس تولید شده در بورس توسط پالایشگاه‌های روغن‌سازی است.

به گفته رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان پارافین طی این یک سال اخیر پالایشگاه‌های ایرانول و سپاهان تنها به عرضه بخشی از تولیدخود در بورس اقدام کرده‌اند و مابقی آن به همراه تمامی تولیدات پالایشگاه‌های روغن‌سازی نفت پارس و بهران به‌رغم مصوبه هیات‌وزیران به صورت غیراصولی، سلیقه‌ای و خارج از سیستم بورس به فروش رسیده و بعضا اقدام به صادرات آنها کرده‌اند.ذوالفقاری خاطرنشان کرد: قبل از پذیرش اسلاک واکس در بورس کالا به دلیل مشکلاتی که در نرخ‌گذاری و توزیع کالاها وجود داشت و پس از رایزنی‌های بسیار با وزارت صنایع مصوب شد هر ۳‌ماه یک بار کمیته‌ای متشکل از ۳ نماینده‌ از این وزارتخانه، واحدهای پارافین‌سازی و تولیدکنندگان اسلاک واکس تشکیل شده و در آن نرخ پایه قیمت این کالا تعیین شود. علاوه‌بر این قرار بر این شد تا ۹۰درصد از تولید پالایشگاه‌های روغن‌سازی در داخل کشور تحویل واحدهای تولید پارافین شده و ۱۰درصد صادر شود، اما این مصوبه نیز به دلایلی اجرا نشد. وی با بیان اینکه با تداوم این شرایط اعتراضات ادامه پیدا کرد تا جایی که در نهایت هیات‌وزیران در اواخر سال ۸۶ عرضه این کالا را در بورس مصوب کرد، افزود: با این اقدام خریداران امیدوار بودند بورس بتواند به عنوان مجموعه‌ای که ذینفع نیست، با در نظر گرفتن منافع ملی عرضه کالاها را پیگیری کرده و بدین ترتیب توزیع و فروش سلیقه‌ای اسلاک واکس خاتمه پیدا کند، اما برخلاف انتظار این امر نیز طی این مدت برآورده نشد.

فروش به خارجی‌ها با نرخ ارزان‌تر

رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان پارافین و مشتقات آن فروش کالا به خریداران خارجی با نرخ پایین‌تر را مطرح کرد و افزود: نه تنها طی یکسال اخیر شرکتی مثل نفت پارس حتی یک کیلو هم در بورس عرضه نکرده است؛ بلکه شرکت‌های دیگری همچون نفت ایرانول کالای خود را با نرخ‌هایی بالاتر از قیمت‌هایی که به مشتریان خارجی خود عرضه می‌کنند، در بورس بر روی تابلو می‌آورند.

وی با بیان اینکه فروش کالاها با نرخ‌های ارزان‌تر به خارجی‌ها توان رقابت را از تولیدکنندگان داخلی گرفته است، گفت: این شرایط باعث شده تا بسیاری از واحدهای تولید پارافین داخلی در خطر تعطیلی قرار گیرند. ایرج عباسی، دبیر انجمن نیز در این خصوص معتقد است قیمت اسلاک واکسی که در بورس به خریداران داخلی ارائه می‌شود، معمولا ۳۰درصد گران‌تر از کالایی است که به خریداران خارجی ارائه می‌شود. وی در این خصوص خاطرنشان کرد: برای مثال محصول یکی از شرکت‌ها در بشکه‌های دست دوم ۴۷۶دلار (مظروف و FOB بندرعباس) فروش می‌رود، در حالی که همین کالا به صورت فله درب کارخانه ۴۳۵‌تومان به خریداران داخلی پیشنهاد می‌شود. دبیر انجمن تولید پارافین خاطرنشان کرد: طی این مدت با نگرش به کاهش قیمت جهانی، به‌رغم عدم وجود تقاضا برای خرید اسلاک واکس در بورس با شگفتی هر چه تمام در بعضی اوقات شاهد افزایش قیمت کالا بودیم در صورتی که همان‌طور که انتظار می‌رود افزایش تقاضا منجر به افزایش قیمت کالا ‌شود؛ بدیهی است که در صورت عدم تقاضا جهت هر کالایی باید شاهد کاهش نرخ آن نیز باشیم، ولی این امر در بورس میسر نگردید و در تابلو هیچ کاهشی مشاهده نشد و اتفاق نیافتاد. به عقیده وی این روش قیمت‌گذاری علاوه‌بر مصرف‌کننده داخلی، به صادرات نیز لطمه وارد می‌کند.

وی با بیان اینکه جلوگیری از قاچاق کالا به خارج از کشور، بهانه خوبی برای عرضه کالا در بازار داخل با نرخ گران‌تر نیست، افزود: بهتر است این‌گونه اقدامات را بر عهده واحدها و سازمان‌هایی که مسوولیت مبارزه با قاچاق را دارد، بگذاریم یا حتی بهتر است عوارض صادراتی برای آن وضع گردد.

کیفیت متفاوت کالاهای داخلی و خارجی

ذوالفقاری، رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان پارافین یکی دیگر از مشکلات بازار اسلاک واکس را قیمت‌گذاری کالاها بدون در نظر گرفتن کیفیت آنها دانست و افزود: کیفیت محصولاتی که در بازار ایران عرضه می‌شود یکسان نیست و با استانداردهای جهانی و همچنین آنالیز ارائه شده به بورس مغایرت دارد.وی خاطرنشان ساخت: طی این مدت یکی از شرکت‌های تولیدکننده اسلاک واکس به صورت کارمزدی اقدام به فعالیت کرد به این صورت که اسلاک در اختیار بعضی از شرکت‌های تولیدکننده پارافین قرار داده و پارافین دریافت کرد و نهایتا اقدام به عرضه این کالادر بورس کرد. این کالا بارها در بورس عرضه شد، اما خریدار نداشت. در نهایت این کالا به پاکستان صادرشد. وی افزود: در قرارداد شرکت تولیدکننده اسلاک واکس و واحد تولیدی پارافین، اسلاک واکس با نرخ ۳۵۰تومان در نظر گرفته شده بود، حال آنکه عرضه‌کننده همین کالا را در بازار داخل ۴۹۰تومان به خریداران پیشنهاد می‌کرد. سوال ما این است که چرا یک کالا در یک زمان با دو نرخ متفاوت در نظرگرفته می‌شود.

بورس نظارت کند

دبیر انجمن تولیدکنندگان پارافین در ادامه افزود: متاسفانه طی این مدت بورس بر این موارد نظارت خوبی نداشته که نشان از عدم تفویض قدرت و اختیار لازم به بورس است که علت این مساله و عدم اختیار لازم بورس نیز برای ما مبهم است. به گفته وی بورس باید این امر را بررسی کند که چرا کالایی که در بورس فروخته نمی‌شود در بازار خارج از بورس فروش می‌رود و چرا شرکت‌ها همان شرایط بازار خارج از بورس را که باعث می‌شود خریداران رغبت به خرید داشته باشند را در بورس اجرا نمی‌کنند.وی خاطرنشان ساخت: از آنجایی که شرکت نفت متعهد به تامین مواد اولیه کارخانه‌های تولیدکننده پارافین بوده و پس از آن میلیاردها تومان صرف سرمایه‌گذاری و هزینه راه‌اندازی کارخانه‌ها شده، لذا به منظور صیانت از سرمایه ملی در امر تولید و توسعه اشتغالزایی و همچنین جلوگیری از ورشکستگی و تلف شدن سرمایه واحدها، اقدامات جدی باید صورت گیرد.

تناقض در قیمت‌گذاری مواد اولیه و محصول نهایی

عباسی درخصوص نحوه قیمت‌گذاری اسلاک واکس در بورس و نرخ‌گذاری لوبکات (ماده اولیه تولید اسلاک) توسط شرکت پخش فرآورده‌های نفتی گفت: در حال حاضر به‌رغم نرخ‌گذاری اسلاک واکس در بورس، نرخ لوبکات در کارگروهی مرکب از وزارتخانه‌های صنایع و نفت قیمت‌گذاری شده و نرخ‌ آنها ۵درصد پایین‌تر از FOB خلیج‌فارس تعیین می‌شود، این درحالی است که این محصول به هیچ وجه نرخ جهانی عرضهFOB خلیج فارس ندارد. ضمن اینکه کیفیت محصولات ما در مقایسه با کالاهای دیگر کشورها متفاوت است و نمی‌توان با استناد به این مساله تعیین قیمت کرد.

چند پیشنهاد

ذوالفقاری، رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان پارافین درخصوص راهکارهای موجود برای این مشکلات گفت: بورس باید به طور هفتگی یا ماهانه، از نظر کمی عرضه شرکت‌ها را بررسی کند و پالایشگاه‌ها را موظف کند تا کل تولید اسلاک واکس به صورت هفتگی و به تفکیک عرضه کنند. وی خاطرنشان ساخت: همان‌طور که قیمت‌گذاری کالاها باید براساس نرخ جهانی باشد باید کیفیت آنها نیز مشابه باشد نه مشابه داخلی و در صورت عدم برابری کیفیت با مشابه خارجی به نسبتی که کیفیت پایین‌تر است، قیمت آن هم پایین‌تر باشد.باید با در نظر گرفتن نرخ لوبکات و هزینه تولید و سود شرکت‌ها، فرمولی برای قیمت پایه اسلاک واکس تعیین شود. دبیر انجمن پارافین نیز معتقد است بورس در مقابل کارمزدی که می‌گیرد، سرویس مناسبی باید به مشتری‌ها ارائه دهد که یکی از آنها مطلع‌بودن کارشناسان بورس به قیمت‌های جهانی است. در حال حاضر از یک طرف بورس تسلیم شرکت‌ها و در طرف دیگر خریداران تسلیم بورس هستند که ادامه این روند به تعطیلی واحدها و اجحاف قیمت‌ها به مشتریان منجر خواهد شد.وی گفت: یکی دیگر از پیشنهادات خریداران اسلاک‌واکس این است که اولویت خرید برای تولیدکنندگان پارافین که دارای پروانه بهره‌برداری هستند در نظر گرفته شود. به گفته وی این پیشنهاد نیز به مدیرعامل شرکت بورس ارائه شده است.