«صندوقی» برای پررنگ‌تر کردن «بازارگردانی»

گروه بورس- هدیه لطفی: شرایط بازار سرمایه در روزهای اخیر، نیاز هرچه بیشتر به نهادها و ابزار جدید را آشکار ساخت؛ نهادهایی که در کنار ارکان اصلی به فعالیت پرداخته و به حمایت از بورس در شرایط بحرانی بپردازند و نه تنها به روان‌تر کردن جریان معاملات کمک کنند، بلکه نقشی در بهبود شرایط داشته باشند. گرچه شاید در شرایط اخیر ورود صندوق توسعه بازار سرمایه کمی به بهبود روند منفی بورس کمک کرد، اما چنانچه نهاد بازارگردانی در بورس فعال بود می‌توانست کمک مطلوب‌تر و سریع‌تری به بازگشت جریان مثبت به بازار داشته باشد، در واقع وجود یک نهاد مالی تحت عنوان بازارگردان به‌عنوان یکی از ارکان مهم فعال در هر بازار سرمایه‌ ضروری است.

بازارگردانان نقش اثرگذاری در کمک به کشف قیمت و نقدشوندگی سهام، به خصوص در شرایط غیرمتعارف و تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای خریداران یا فروشندگان ایفا می‌کنند. در سال‌های اخیر با وجود مقررات مربوطه، نقش و حضور فعالیت بازارگردانی در بازار سرمایه ما چندان ملموس نبوده‌است.

به این ترتیب صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی با هدف‌ کمک و تشویق برای فعال کردن حوزه یاد شده راه‌اندازی شده است. ضمنا پیش‌بینی‌های لازم در طراحی این نهاد با این رویکرد است که سرمایه‌گذاران و ارکان آن همزمان با ایفای نقش و تعهدات خود از منافع حاصل از فعالیت در این صنعت بهره‌مند شوند و به‌هیچ عنوان نقش بازارگردانی با نقش حمایت یا اصطلاحا بازارسازی جایگزین نشود.

در گزارش زیر و در گفت‌وگو‌ با رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس، کلیات و ساز‌وکار صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی به طور کامل تشریح شده که جزئیات این موضوع را در ادامه می‌خوانیم:

امتیازات طراحی صندوق

رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس هدف از راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی را جمع‌آوری وجوه از اشخاص حقیقی یا حقوقی به عنوان موسسین دانست و گفت: صدور واحدهای سرمایه‌گذاری جدید با هدف سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مشخص شده در امیدنامه و ایجاد تعهدات بازارگردانی مطابق امیدنامه برای اوراق بهادار یاد شده از دیگر اهداف این صندوق است.

بهنام چاوشی در ادامه با اشاره به امتیازات طراحی صندوق مزبورگفت: افزایش اختیارات مجمع برای صدور و مذاکره برای جذب سرمایه‌گذار جدید، به حداقل رساندن کارمزد و هزینه‌های معاملات سهام پرتفوی صندوق، انعطاف مدیر سرمایه‌گذاری در تصمیم خرید و فروش سهام، کاهش محدودیت‌های اعطای اعتباردهی و تسهیلات به صندوق از نگاه اساسنامه صندوق و همچنین در اختیار قراردادن ایستگاه معاملاتی برای انجام خدمات مذکور از جمله مزایای این صندوق است.

چاوشی در ادامه اظهاراتش اعطای مجوز معامله گری و بازارگردانی را از جمله مصوبات در نظر گرفته شده برای صندوق‌ها دانست و گفت: این صندوق‌ها طبق مقررات عضو اتاق پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه خواهند شد.

شرایط تاسیس صندوق

رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس در ادامه اظهاراتش به شرایط تاسیس صندوق بازارگردانی اشاره کرد و گفت: در بدو تاسیس حداقل دو شخص وجه مربوط به حداقل واحدهای سرمایه‌گذاری لازم برای مجوز را سرمایه‌گذاری می‌کنند و به این ترتیب صندوق ملزم به عرضه عمومی واحدهای سرمایه‌گذاری نیست؛ بنا به گفته چاوشی حداقل سرمایه صندوق ۵۰ میلیارد ریال یا ۰۰۱/۰ مجموع ارزش بازار کل سهام شرکت‌های موضوع فعالیت بازارگردانی است (هر کدام بیشتر باشد).

در زمان تاسیس نام و مشخصات سهام یا حق‌تقدم سهام موضوع بازارگردانی صندوق، در امیدنامه صندوق عنوان می‌شود و محدودیت خاصی برای تعداد یا صنعت منتخب در نظر گرفته نشده ‌است.

وی ارکان این نوع صندوق را مدیر صندوق، متولی و حسابرس برشمرد و گفت: برخلاف سایر صندوق‌هایی که سقف سرمایه‌گذاری برای هر شخص وجود دارد در این صندوق محدودیتی برای سرمایه‌گذاری هر شخص وجود ندارد و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق شامل ممتاز و عادی است که دارندگان واحدهای ممتاز حق حضور در مجمع و تمام اختیارات صندوق را طبق اساسنامه دارند و واحدهای مذکور غیر قابل ابطال و تنها قابل انتقال است.

بنا به گفته چاوشی واحدهای سرمایه‌گذاری عادی تنها با اعطای اختیارات مجمع به مدیر صندوق در حدود مشخص برای سرمایه‌گذاران قبلی یا جدید صادر می‌شوند و قابل ابطال هستند.

رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس، موسسان صندوق بازارگردانی را دارندگان واحدهای ممتاز دانست که می‌توانند از بین سهامداران عمده یا هر شخص دیگری طبق رویه فعلی صندوق‌ها انتخاب شوند که بنا به گفته این مقام مسوول واحدهای ممتاز برای موسسین دست کم ۷۰ درصد حداقل واحدهای صندوق در زمان تاسیس باید باشد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: امکان صدور واحدهای سرمایه‌گذاری از طریق پرداخت غیرنقدی (حداکثر تا ۵۰درصد آورده از سهام موضوع بازارگردانی) خارج از ساعات معاملاتی و بدون هزینه‌های معاملاتی تنها برای دارندگان واحدهای ممتاز در زمان تاسیس یا صدور واحدهای جدید در طول فعالیت صندوق فراهم است.

دارندگان واحدهای ممتاز صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی که موضوع بازارگردانی صندوق نیز سهام مشخص شده تحت تملک آنهاست، با تایید مدیر صندوق می‌توانند با رعایت اساسنامه صندوق، در خارج از ساعات معاملات و تنها با لحاظ کردن مالیات نقل و انتقال سهام و بدون پرداخت کارمزد معاملات دیگر در چارچوبی که اساسنامه صندوق مشخص می‌کند، نسبت به انتقال سهام مربوط به صندوق اقدام کنند.

کارمزدها چگونه است؟

چاوشی در خصوص کارمزدهای مصوب برای این صندوق نیز گفت: سقف کارمزدهای سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه از معاملات صندوق‌های یاد شده ۲۰درصد سقف کارمزد معاملات معمول اوراق بهادار در نظر گرفته ‌شده است.

تعهدات و شرایط بازارگردانی

رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس در ادامه اظهاراتش به تعهدات و شرایط بازارگردانی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی اشاره کرد و گفت: این صندوق ملزم به رعایت دستورالعمل بازارگردانی اوراق بهادار نیست و تعهدات و وظایف آن در امیدنامه صندوق عنوان شده ‌است. صندوق متعهد است که خرید و فروش اوراق بهادار موضوع بازارگردانی را به‌گونه‌ای انجام دهد که همواره ‌سفارش‌های خرید و فروش اوراق با رعایت شرایط مقررشده وارد سامانه معاملات مربوطه شود.

وی در ادامه توضیح داد: تفاوت بین کمترین قیمت خرید در سفارش‌های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش‌های فروش صندوق، باید حداکثر برابر دامنه مظنه تعریف شده در امیدنامه باشد، به‌گونه‌ای که حجم سفارش‌های خرید و فروش وارده برابر حداقل سفارش انباشته باشد و در صورتی‌که در اثر انجام معامله، حجم سفارش خرید یا فروش کمتر از حداقل سفارش انباشته شود یا تساوی میان آنها از بین برود، صندوق موظف است سفارش‌های یاد شده را ترمیم کند.

چاوشی در ادامه افزود: از سوی دیگر نباید صف خرید یا فروش اوراق مستمرا بیش از یک‌ساعت معاملاتی تداوم یابد و درصورت نبود اوراق در کد صندوق و عدم امکان خرید اوراق در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت، صندوق ملزم به رعایت این موضوع نیست ولی موظف است سفارش خرید را در سامانه معاملاتی حفظ کند.

وی ادامه داد: در صورت تقاضای صندوق مبنی بر توقف نماد معاملاتی ورقه بهادار مربوطه‌، بورس یا فرابورس می‌تواند دلایل صندوق را بررسی و در صورت توافق و تطابق با مقررات مربوطه، نماد معاملاتی ورقه بهادار را متوقف کند. افزون بر این بورس یا فرابورس می‌تواند در راستای کمک تعادل عرضه و تقاضای بازار حسب درخواست صندوق در زمان بازگشایی، دامنه نوسان قیمت نماد معاملاتی ورقه بهادار مذکور را تا ۲ برابر دامنه نوسان عادی افزایش دهد. چاوشی در ادامه توقف نماد معاملاتی ورقه بهادار مورد نظر را یکی از موارد عدم الزام به رعایت تعهدات بازارگردانی صندوق دانست و گفت: هرگاه حجم معاملات صندوق روی هر ورقه بهادار در یک روز معاملاتی، برابر یا بیش از حداقل معاملات روزانه آن ورقه بهادار شود، تعهد صندوق در خصوص ورقه بهادار مذکور در آن روز معاملاتی، ایفا شده تلقی می‌شود و بنابراین دیگر صندوق تعهدی به انجام وظایف بازارگردانی در آن ندارد. وی ادامه داد: همچنین در صورتی که قیمت ورقه بهادار در ۵ جلسه معاملاتی متوالی بیش از ۳ برابر دامنه مجاز نوسان، در یک جهت تغییر کند و در عین حال عرضه و تقاضای ورقه بهادار به تعادل نرسیده باشد نیز مشمول عدم الزام به انجام وظیفه بازارگردانی خواهد شد. وی افزود: نصاب‌های محدود‌کننده‌ای در سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌های مزبور وجود ندارد ولی مدیر سرمایه‌گذاری صندوق صرفا مجاز به سرمایه‌گذاری در سهام و حق‌تقدم سهام اعلام شده برای موضوع بازارگردانی است و می‌تواند برای مدیریت نقدینگی در اوراق بهادار با درآمدثابت نیز سرمایه‌گذاری کند. رئیس اداره امور نهادهای مالی در پایان با اشاره به تجربه چندساله صندوق‌های سرمایه‌گذاری و این‌که گروه‌های مختلف فعال در بازار سرمایه متقاضی راه‌اندازی این نوع صندوق هستند گفت: بدیهی است با شروع به کار این ابزار جدید در بازار سرمایه ما و کسب تجربه بازارگردانی در این قالب، در حمایت از شکل‌گیری و راه‌اندازی نهادهای مالی برای توسعه بازار سرمایه، اصلاحات لازم قابل طرح و اعمال خواهد بود.