گفت و شنود
کارگزاران؛ از دیروز تا امروز
گروه بورس- هدیه لطفی: کارگزاران به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را در بازار بورس بر عهده دارند و بدون وجود آنها در حقیقت انتقال مالکیت بین سهامداران میسر نیست. کارگزاران طی تشریفات و آزمون‌های متعدد و خاصی انتخاب می‌شوند و مجوز تاسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت می‌کنند. بنابراین در کار خود صلاحیت، مهارت و دانش لازم را دارا هستند.
برخی از کارگزاران از زمان تاسیس و راه‌اندازی بورس تهران، آغاز به فعالیت کرده و همچنان مشغول به کار در این زمینه هستند.
در همین راستا به سراغ یکی از قدیمی‌ترین کارگزاران بورس تهران رفتیم تا در گفت‌وگویی جالب روند تغییرات و چگونگی انجام معاملات از سال‌های اولیه فعالیت بورس تهران تاکنون را بررسی کنیم.
ارسلان محتشم‌امیری فعالیت در بازار سرمایه را از سال ۱۳۵۵ آغاز کرد و از سال ۱۳۷۲ با تاسیس شرکت کارگزاری بانک سپه، مسیر حرفه‌ای خود را دنبال کرد. وی در حال حاضر نیز به عنوان نایب رییس هیات مدیره و قائم‌مقام مدیرعامل در کارگزاری بانک اقتصاد نوین به فعالیت مشغول است.
در گفت‌وگوی زیر که با این کارگزار پرسابقه بورس صورت گرفته، سیر تاریخی معاملات در این سال‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته است.
فعالیت بازار سهام و روند معاملات در اوایل راه‌اندازی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران چگونه بوده است؟
در سال‌های اولیه آغاز به کار بورس تهران فعالیت چندانی در آن مشاهده نمی‌شد.
در این دوران تنها سهام شرکت‌های ایران‌خودرو، داروپخش، سرمایهگذاری ملی، نفت بهران و برخی از بانک‌ها و شرکت‌های نساجی در بورس معامله می‌شد.
همچنین ۴ نوع اوراق قرضه در بازار بورس خرید و فروش می‌شد که شامل اوراق قرضه گسترش مالکیت واحدهای تولیدی و صنعتی، اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه عباس‌آباد و اوراق قرضه کشاورزی بودند که در واقع دولت املاک، کارخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی را از مالکین اصلی خریداری و در قبال آن به این افراد اوراق قرضه اعطا می‌کرد.
وضعیت بورس در دوران پس از انقلاب چگونه بود؟
در سال‌های اولیه بعد از انقلاب، مشکلات زیادی در حوزه فعالیت بورس ایجاد شد. در این زمان شرکت‌های بورسی به ۴ گروه الف، ب، ج و د تقسیم‌بندی شدند.
کارخانجات و شرکت‌های بزرگ بورسی از جمله ایران‌خودرو به مصادره دولت درآمدند و بدین ترتیب در دسته «الف» جای گرفتند.
در دسته‌بندی «ب» اموال خاندان سلطنتی و وابستگان آنها قرار داشت.
در دسته «ج» نیز شرکت‌های زیان‌ده و آنهایی که درصد بدهی‌های بالایی داشتند، جای گرفتند.
دسته «د» هم متعلق به شرکت‌های خیلی کوچک بود. همچنین در این زمان چند شرکت بخش خصوصی و برخی از بانک‌ها به بورس پیوستند. در واقع فعالیت بورس در سال‌های ۵۹-۵۸ بسیار محدود بود و سال‌های ۶۱-۶۰ دوران تعطیلی آن بود و در سال ۶۲، فعالیت بورس تنها مختص به روزهای زوج بود؛ به طوری که فعالان بازار سرمایه در روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه به تالار بورس می‌رفتند و مابقی فعالیت در روزهای فرد از طریق دفاتر شرکت‌‌ها انجام می‌شد.
در این دفاتر دستور فروش از فروشنده دریافت می‌شد و خریدار با پر کردن فرم‌های مخصوص، خرید خود را به ثبت می‌رساند، درست مانند محضرهای ثبت اسناد.
همچنین در این دفاتر یک لیست از شرکت‌های ممنوع‌المعامله وجود داشت که کارگزار با چک کردن این فهرست، مجوز خرید و فروش را صادر می‌کرد و بعضا با به روز نبودن این لیست، سهام شرکت‌های ممنوع‌المعامله نیز دادوستد می‌شد.
فعالیت بازار سهام در دوره‌های بعدی چگونه بود؟
با گذشت زمان، رونق فعالیت بورس بیشتر و بیشتر شد. به طوری که در زمان دبیرکلی آقای رجایی سلماسی تنها ۲۵ تا ۳۰ کارگزار فعالیت داشتند، اما در دوره میرمطهری، نظم و انضباط بورس بیشتر شد و حجم معاملات و تعداد شرکت‌های بورسی رشد قابل توجهی یافت. همچنین تعداد کارگزاران فعال بورس نیز به ۶۰ کارگزار افزایش پیدا کرد.
در زمان دکتر عبده نیز تعداد کارگزاران همچنان روند افزایش را تا ۷۵ عدد طی کرد؛ و در دوره فعالیت آقای صالح‌آبادی به ۸۵ کارگزار افزایش یافت.
فرآیند اطلاع‌رسانی در گذشته بازار سرمایه چگونه بود؟
اطلاع‌رسانی در دوره‌های اولیه بسیار کم و محدود بود، به طوری که در برخی اوقات، اطلاع درستی از وضعیت شرکت در دسترس نبود.
بگذارید مثالی جالب برایتان بزنم؛ در دوره فعالیت رجایی (اوایل دهه ۷۰)، شرکت ارج اطلاعات مالی خود را پس از گذشت ۲ سال، بروز‌رسانی نکرده بود و معاملات تنها براساس اطلاعات سال‌های مالی قبل صورت می‌گرفت!
این روند اطلاع‌رسانی در سال‌های بعد بهتر شد و به سه ماه تقلیل یافت و در حال حاضر نیز این اطلاع‌رسانی به روز شده و از طریق سایت اطلاع‌رسانی کدال هر اتفاقی اعم از پیش‌بینی سود، مجامع، تغییر هیات مدیره در دسترس سهامداران قرار می‌گیرد.
روابط کارگزاران در گذشته بهتر بود یا در حال حاضر؟
کارگزاران در گذشته روابط و برخوردهای فیزیکی بیشتری داشتند، همه کارگزاران در یک سالن می‌نشستند و به کار می‌پرداختند و بدین ترتیب هر روز چهره به چهره با هم برخورد داشتند و شناخت دقیقی از هم کسب می‌کردند.
در دوره میرمطهری هم که فعالیت کارگزاران به صورت کامپیوتری شد، همچنان هفته‌ای یک بار جلساتی برای کارگزاران به منظور تبادل نظر و اطلاعات برگزار می‌شد که در حال حاضر این جلسات به سالی یکبار یا هر ۶ ماه یک بار موکول شده و بر این اساس برخی از کارگزاران حتی نام یکدیگر را نمی‌دانند.
البته برای رفع این مشکل، پیشنهاد شده که جلسات مزبور هر ۲ یا ۳ ماه یکبار برگزار شود.
رقابت کارگزاران چه تفاوتی کرده است؟
در حال حاضر به دلیل حجم بالای معاملات و افزایش تعداد کارگزاران، رقابت بیشتر شده است.
همچنین ورود ابزارهای معاملاتی جدید، اوراق مشارکت، صکوک، آتی و بورس کالا نیز مزید بر علت شده و بالطبع آن فضای رقابتی نیز افزایش یافته است.
رفتار سرمایهگذاران نسبت به گذشته چه تفاوت بارزی کرده است؟
در گذشته به دلیل نبود اطلاعات و شناخت کافی، ریسک سرمایهگذاران بیشتر بود، اما در حال حاضر باوجود صندوق‌ها و تحلیل‌های فاندامنتال، ریسک‌پذیری کمتر شده و سرمایهگذاران با شناخت دقیق قدم به دنیای سرمایهگذاری در بورس می‌گذارند.
همچنین اکنون سرمایهگذاران مدت زمان بیشتری سهام را نگهداری کرده و سریع اقدام به فروش آن نمی‌کنند در حالی که در گذشته به دلیل ابهامات، افق سرمایهگذاری بسیار کوتاه‌مدت بود.
روش‌های جذب مشتری در گذشته و حال چه تفاوتی کرده است؟
در آن زمان بانک‌ها تسهیلات نمی‌دادند و در نتیجه با کمبود بودجه مواجه می‌شدیم، اما در حال حاضر این رویه تغییر کرده و حتی کارگزاری‌ها در برخی مواقع پول خرید سهام مشتری‌هایشان را تحت عنوان اعتبار تامین می‌کنند.
در این راستا گاهی اوقات کارگزاری پول خرید سهام سرمایهگذاران که گردش مالی بالایی دارند و از درصد اطمینان بالایی برخوردارند را پرداخت می‌کند و در قبال آن از آنها سفته یا رسیدی دریافت می‌کند تا بدین ترتیب این سرمایه‌گذار با رفع مشکل مالی، در وقت مناسب پول خود را پرداخت کند. این در حالی است که در گذشته به طور کلی نظیر این روش‌های بازاریابی و جذب مشتری وجود نداشت.
یک خاطره از دوران گذشته فعالیت خود بیان کنید.
در سال ۶۸-۶۷ بانک صنعت و معدن حدود ۵۰۰ هزار سهم سیمان فارس و خوزستان را عرضه کرد که این سهام را برای صندوق بازنشستگی صنعت نفت خریداری کردم. اما بنا به دلایلی این معامله باطل شد و چون خیلی از ابطال آن ناراحت بودم، حضوری به نزد دبیرکل بورس آن زمان (رجایی سلماسی) رفتم و گفتم: «برای انجام این معامله تلاش خیلی زیادی انجام داده و با تمام توان بازاریابی کرده‌ام.»
وی نیز با مشورت هیات مدیره بورس تصمیم گرفتند که این سهام دوباره عرضه شود و تنها من مجاز به خرید آن باشم! ارزش معامله مزبور رقمی حدود یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون ریال بود که برای آن زمان پول چشمگیری محسوب می‌شد. این معامله که با فراز و نشیب زیاد و با مساعدت مدیریت وقت بورس انجام شد، در کارنامه کاری من به عنوان شیرین‌ترین و جالب‌ترین دادوستد نقش بسته است.
ارسال نظر