الزامات بانک مرکزی برای کاهش ریسک بانک‌ها

عکس: نگار متین‌نیا

گروه بازار پول- با توجه به ریسک‌هایی که بانک‌های دولتی و خصوصی از شرایط رکود اقتصادی و افزایش مطالبات معوق متحمل می‌شوند، ایجاد راهکاری برای جلوگیری از این ریسک یا کنترل آن لازم است. در آخرین آمار اعلام شده میزان مطالبات معوق از ۳۸ به ۴۸ هزار میلیارد تومان رسیده و این مساله در شرایط رکود اقتصاد جهانی و تاثیر آن بر کشور باعث شده تا بانک مرکزی در بخشنامه‌ای تکمیلی، مجموعه رهنمودهایی را برای مدیریت موثر ریسک تطبیق به موسسات پولی کشور ارائه دهد. این نامه با توجه به ایرادات موجود در واحد تطبیق، تدوین و ابلاغ شده است. بخشنامه فوق پیرو بخشنامه ۲۳۷۶۵/۸۸ مورخ ۷ اردیبهشت ماه سال جاری به همه بانک‌ها ابلاغ شده است.

تعریفی از ریسک تطبیق

ریسک تطبیق به معنای احتمال شمول جریمه، مجازات‌های قانونی، تنبیهات نظارتی، مواجهه با زیان‌های حائز اهمیت یا آسیب وارد شدن به حسن شهرت موسسات اعتباری به دلیل عدم رعایت قوانین، مقررات و استانداردها است.

در بخشنامه بانک مرکزی، اهداف این‌گونه تعریف شده که در تبیین مواد ۳۹ و ۳۲ بسته‌های سیاستی - نظارتی سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ و به منظور حفظ ثبات و امنیت عملیات بانکی و پیشگیری از مواجهه با مخاطراتی که به موجب آنها موسسات اعتباری، مشمول جریمه مجازات‌های قانونی یا تنبیهات نظارتی شوند، یا با زیان‌های حائز اهمیت مواجه شوند یا به حسن شهرت آنها آسیب وارد شود، حداقل الزامات تدوین می‌شود.

در ادامه نامه بانک مرکزی آمده است: هیات مدیره باید به اهمیت نقش زیربنایی مدیریت ریسک تطبیق برای مدیریت موثر دیگر ریسک‌هایی که موسسه با آن مواجه است، آگاهی داشته و پس از ایجاد واحد سازمانی مربوط و به منظور مدیریت موثر این ریسک به تمامی ‌کارکنان ضرورت همکاری با واحد تطبیق را از طریق بخشنامه ابلاغ کند. مسوولیت نهایی مدیریت ریسک‌های تطبیق در رابطه با فعالیت‌های موسسه اعتباری با هیات مدیره آن است. همچنین به منظور شناسایی و ارزیابی ریسک تطبیق موسسه اعتباری موظف است برنامه سالانه خود را که باید مبتنی بر ریسک باشد را تدوین کند و در هر سال ریسک‌های تطبیقی را که با آن مواجه شده مورد ارزیابی قرار دهند. بانک مرکزی در ماده سوم، وظایف هیات مدیره را در ۹ بند برشمرده است.

طراحی سیستم مدیریت ریسک

بانک مرکزی به موسسات اعتباری پیشنهاد داده که با توجه به ساختار سازمانی، گستره و حجم فعالیت‌ها، لازم است سیستمی ‌را برای مدیریت ریسک تطبیق طراحی کنند. مدیریت ریسک تطبیق شامل شناسایی، ارزیابی، اندازه‌گیری ریسک و واکنش مناسب نسبت به آن، پایش و نظارت مستمر بر آن است که از طریق برنامه‌های مدیریت ریسک تطبیق، رویه‌های مدیریت ریسک تطبیق و برنامه‌های مستمر آموزشی تطبیق صورت می‌گیرد.

چگونگی گزارش دهی واحد تطبیق

براساس ماده ۹ این بخشنامه در خصوص گزارش دهی واحد تطبیق آمده است که کارکنان این واحد باید از حمایت‌های کافی برای انجام موثر وظایف خود برخوردار باشند به گونه‌ای که بدون نگرانی از پیامدهای نامطلوب یافته‌ها بر موقعیت سازمانی‌شان آنها را به مدیریت ارشد گزارش کنند و رونوشت گزارش را برای هیات مدیره یا کمیته منصوب از سوی وی ارسال کنند. گزارش سالانه واحد تطبیق درباره نقض عمدی یا سهولت قوانین / مقررات / استانداردها باید به اطلاع روسای واحد‌های اجرایی نیز رسانیده شود. در عین حال عدم رعایت قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های مهمی ‌که به موجب آنها برعلیه بانک اقامه دعوی صورت گرفته و نتایج آن، باید در گزارش سالانه به اطلاع عموم رسانیده شود. موارد مهم نقض قوانین مقررات و استاندارد‌ها که منجر به مجازات‌های قانونی و تنبیهات نظارتی، زیان‌های حائز اهمیت و آسیب وارد شدن به حسن شهرت موسسه اعتباری شده است باید سریعا به هیات مدیره یا کمیته منصوب از سوی وی گزارش شود.

ارتباط متقابل موسسه اعتباری با بانک مرکزی

موسسه اعتباری موظف است مقررات داخلی خود را در زمینه سیاست‌ها و رویه‌های مدیریت ریسک تطبیق و برنامه‌های مدیریت ریسک تطبیق و ارزیابی‌اش در مورد این ریسک را به اطلاع اداره نظارت بر بانک‌های بانک مرکزی برساند. همچنین این اطلاع‌رسانی شامل هر مورد نقض حائز اهمیت قوانین، مقررات و استانداردها نیز است. موسسات اعتباری در خصوص انتصاب، عزل یا تغییر افراد به عنوان مسوول واحد تطبیق ،مشخصات وی یا علت برکناری را به اداره نظارت بر بانک‌های بانک مرکزی اطلاع دهند.

همچنین لازم به ذکر است که موضوعاتی همچون اثر بخشی سیستم مدیریت ریسک، کارکرد هیات مدیره، مناسب بودن و اثر بخشی عملکرد سیستم نظارتی و اثر بخشی کارکرد مدیر ریسک تطبیق موسسه اعتباری در بازرسی‌های دوره‌ای ناظران بانک مرکزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.