ابزار سرمایه‌گذاری غیر حرفه ای‌ها

بهرام آکسته مدیر سبدگردانی و مدیریت دارایی‌های شرکت تامین سرمایه نوین صندوق‌های سرمایه‌گذاری یکی از مهم‌ترین سازوکارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هستند که با ایفای نقش واسطه‌گری مالی، منابع اشخاص غیر‌حرفه‌ای را در بازارهای پولی و مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند و از این رهگذر، مزایای متعددی برای بازار سرمایه و سرمایه‌گذار فراهم می‌آورند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری از جمله نهادهای مالی هستند که با فروش پیوسته واحد سرمایه‌گذاری (یونیت) خود به عموم مردم، وجوهی را تحصیل و آنها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام، اوراق مشارکت و ابزارهای کوتاه‌مدت بازار پول با توجه به هدف صندوق به‌طور حرفه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کنند و خریداران واحدهای سرمایه‌گذاری به نسبت سهم خود، بخشی از مالکیت سبد اوراق بهادار صندوق را به‌دست می‌آورند. با سرمایه‌گذاری در صندوق، سرمایه‌گذار به‌صورت غیر‌مستقیم در گستره وسیعی از اوراق بهادار مختلف مالکیت می‌یابد، اوراق بهاداری که یا محدود به بخش خاصی از بازار مالی است یا متعلق به چندین بخش بازار است، بنابراین ریسک سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد. هرچند ممکن است سرمایه‌گذار بدون سرمایه‌گذاری در صندوق تعداد متنوعی اوراق بهادار را در سبد سرمایه‌گذاری خود بگنجاند اما میزان تنوع به دلیل مقدار کم سرمایه یک نفر، محدود است. ولی بدون توجه به میزان سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار می‌تواند با سرمایه‌گذاری در یک صندوق سرمایه‌گذاری، به‌طور موثری از مزایای تنوع با صرف هزینه اندکی برخوردار شود. غیر از کاهش خطر ناشی از تنوع سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها، سرمایه‌گذار از مزیت کاهش هزینه‌های عقد قرارداد و پردازش اطلاعات نیز برخوردار است. وی با سرمایه‌گذاری در صندوق در واقع مشاوران مالی خبره‌ای را به خدمت می‌گیرد که اگر مستقیم می‌خواست از خدمات آنان برخوردار شود، مستلزم صرف هزینه بسیار سنگینی ‌بود. مفهومی که صنعت صندوق‌های سرمایه‌گذاری را زیر و رو کرد و به سرمایه‌گذاران بسیار نفع رساند، مفهوم «خانواده صندوق‌های سرمایه‌گذاری» یا گروه صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران خود صندوق‌های متعدد با اهداف سرمایه‌گذاری مختلف ارائه می‌دهند. در موارد بسیار، سرمایه‌گذار می‌تواند با هزینه ناچیز یا حتی بدون هزینه و صرفا با تلفن یا فاکس، سرمایه خود را از یک صندوق بیرون بکشد و در صندوق دیگری که تحت اداره همان شرکت است سرمایه‌گذاری کند. خط مشی‌های مربوط به کارمزد و دیگر هزینه‌های همه صندوق‌های مجموعه ممکن است یکسان باشد، اما این امکان هم وجود دارد که مدیر صندوق برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت نظارت خود، ساختار کارمزدی متفاوت طراحی کند. در آغاز این صندوق‌ها به‌عنوان راهی برای سرمایه‌گذاری افراد کم درآمد در بازارهای سرمایه بود تا آنها هم بتوانند گوشه‌هایی از بازار‌های بزرگ مالی را در اختیار بگیرند. صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری برای چنین افرادی بهتر بود، چرا‌که آنها مجبور نبودند همه اوقات فراغت خود را صرف تفسیر وضعیت مالی و چگونگی داد‌و‌ستد کنند. شاید هم گذراندن وقت برای ورق زدن صفحه‌های مالی روزنامه‌ها، وب‌سایت‌ها یا مجلات با مبلغ سرمایه‌گذاری اندک چندان کار عاقلانه‌ای نباشد و خرید از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک راهی بهتر برای سرمایه‌گذاری باز ‌کند. مجموعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذار حق انتخاب می‌دهند که از صندوق‌های بازار پول گرفته تا صندوق‌های سهام چندین کشور و تا صندوق‌های اختصاصی صنایع، هرکجا که علاقه‌مند باشند، سرمایه‌گذاری کنند. بد نیست گفته شود که مفهوم خانواده صندوق‌ها حاکی از استراتژی نیرومند این صنعت برای تبدیل و دگرگونی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به نهادهای مالی چند محصولی است. با ایجاد ساختار متنوع برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نشان داده شده که صندوق‌های سرمایه‌گذاری قادر هستند به انبوه نیازهای مالی خانوارها و سرمایه‌گذاران نهادی جواب دهند.

یکی از مشکلاتی که اکثر شرکت‌های پذیرفته شده به‌طور اعم و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بسته به‌طور اخص با آن مواجه هستند، کمبود نقدینگی است. افزایش سرمایه‌های مکرر و دست و پاگیر سال‌های اخیر نیز خود موید این مدعا است. ماهیت سرمایه باز صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، مشکلات موجود سهامداران شرکت‌های سرمایه‌گذاری درخصوص پیچیدگی‌های افزایش سرمایه را حل می‌کند. استراتژی اصلی بازارهای مالی، گسترش زمینه تقابل دارندگان مازاد سرمایه و متقاضیان سرمایه است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک از جمله نهادهای مالی موثر جهت فراهم کردن مقدمات مناسب در مشارکت سرمایه‌گذاران بالقوه در فرآیند سرمایه‌گذاری و تامین مالی شرکت‌ها بوده است. با ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به‌دلیل وجود مدیریتی متخصص و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری از پیش تعیین شده، سرمایه‌گذاران توانسته‌اند با پرداخت هزینه مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، باتوجه به توان ریسک‌پذیری خود، انگیزه ورود به جرگه سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه را پیدا کنند. بدیهی است برای توسعه هر چه بیشتر این فرآیند نیاز است نقاط مثبت موجود در فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک تقویت شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری متمایل به استفاده از مزایای موجود در صندوق‌های مذکور شوند. با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خود به خرید و فروش سهام و دیگر اوراق موجود در بازار پول و سرمایه مشغول هستند و حجم معاملات‌شان نیز بالاست، در نتیجه در پس این معاملات، در دوره‌های مختلف و با گرفتن موقعیت‌های مختلف خرید یا فروش در بازار، می‌توانند حجم زیادی از منابع مالی را به بازار تزریق یا از بازار جمع کنند و به این طریق در کنترل جریان نقدینگی در بازار موثر باشند. همچنین این صندوق‌ها انواع و اقسام مختلف و متنوعی دارند که هر نوع آن با توجه به ویژگی‌هایی که دارد می‌تواند برای قشر خاصی از افراد جامعه جذاب باشد. بنابراین این صندوق‌ها به‌عنوان یک منبع خوب جذب سرمایه‌گذار برای بازار سرمایه تلقی می‌شوند. همچنین لزوما به سرمایه زیادی هم برای شروع کار سرمایه‌گذاری و کسب سود احتیاجی ندارند. از طرف دیگر با توجه به اینکه یکسری از صندوق‌ها از منابع مالی جمع‌آوری شده از سرمایه‌گذاران در راستای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف عمرانی، پژوهشی و... استفاده می‌کنند، از این منظر، در کمک به آبادانی کشور و ساخت و بهبود بازار داخلی موثرند و در انتها مشارکت این صندوق‌ها با بانک‌های مختلف از سال ۸۸ به بعد موجب تحکیم رابطه بین بازار پول و بازار سرمایه شد که نتیجه آن پوشش‌دهی مناسب بازارهای داخلی نسبت به هم در شرایط نوسانی اقتصادی- سیاسی و به‌وجود آوردن محیطی ایمن‌تر برای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران شد.