پنج شکست بانک مرکزی
شهروندان ترکیه تلاش می‌کنند راهی برای ادامه زندگی در شرایط سخت کنونی پیدا کنند. سال‌جاری میلادی، لیر در برابر دلار تا نیمی از ارزش خود را از دست داد و تنها در یک ماه ارزش آن ۳۰درصد کاهش یافت. آنهایی که دلار یا طلا ندارند، برای اینکه بتوانند به زندگی ادامه دهند، مجبورند از مصرف مواد غذایی گران از جمله گوشت صرف‌نظر کنند یا در صف‌های فروش نان ارزان که با یارانه دولت در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد، بایستند. همزمان با کاهش ارزش لیر، نرخ تورم به بالاتر از ۲۱درصد رسیده، اما اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، در واکنش به این وضعیت بر لزوم کاستن از نرخ‌های بهره تاکید کرده است تا تورم مهار شود.
بانک مرکزی ترکیه از ماه سپتامبر بارها نرخ‌های بهره را پایین آورده و همزمان ارزش لیر سقوط کرده است. اردوغان این رویکرد را «جنگ اقتصادی برای استقلال» توصیف کرده که برای بالا بردن صادرات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد فرصت‌های شغلی ضروری است. اما بسیاری از مردم برای سازگار‌شدن با واقعیت‌های جدید اقتصادی دچار مشکل شدهاند. سدا میگوید: «هر روز قیمت همه‌چیز تغییر می‌کند. نمی‌توانیم برای خرید خانه وام بگیریم؛ زیرا نمی‌‌‌دانیم وضعیت لیر به چه شکل خواهد شد. سردرگم هستیم. همسرم در بازار ارزهای دیجیتالی سرمایه‌گذاری کرده و معتقد است، نباید به لیر اتکا کرد و آینده به ارزهای دیجیتالی تعلق دارد.»
اخیرا اردوغان در سخنانی به این موضوع اشاره کرد که قبلا توانسته نرخ تورم ترکیه را به ۴درصد کاهش دهد و به‌زودی بار دیگر نرخ تورم را به آن رقم کاهش خواهد داد. اما اکثر اقتصاددان‌ها معتقدند، سیاستهای او اشتباه است و سال آینده نرخ تورم در این کشور به ۳۰درصد افزایش خواهد یافت. بسیاری از شخصیت‌های مالی ترکیه با نظر اقتصاددان‌ها موافق هستند. در دو سال و نیم اخیر، رئیس بانک مرکزی بارها تغییر کرده و وزیر دارایی ابتدای ماه جاری استعفا کرد. جیسون تووی، اقتصاددان ارشد اقتصادهای نوظهور در موسسه کپیتال‌اکونومیکس میگوید: «دیگر هیچ شخص معقول و توانمندی در بانک مرکزی باقی نمانده؛ زیرا آنها یا برکنار شدهاند یا استعفا داده‌‌‌اند. وزیر دارایی آخرین فرد معقول و توانمند در وزارت دارایی بود که استعفا داد و فردی جای او را گرفته که دیدگاه‌‌‌های اردوغان را تایید می‌کند.»
اردوغان با تاکید بر اینکه «مدل اقتصادی جدید» او در نهایت اثر خواهد گذاشت، چندی پیش خطاب به مردم گفت: «ما به اثرات آنچه انجام می‌دهیم، آگاهیم و می‌‌‌دانیم چطور برنامه‌‌‌ها را اجرا کنیم. از مقصد هم اطلاع داریم.» او بارها از مردم خواسته پول‌هایشان را که در خانه نگه می‌دارند، در بانک‌ها سپرده کنند. به‌رغم اجرای اصلاحات اقتصادی با هدف کاستن از هزینه نیروی کار و توسعه صادرات، حداقل دستمزدها بالا خواهد رفت. همزمان با کاهش ارزش لیر، مردم در حال فروختن طلا هستند و خریداران عموما قطعات کوچک یک‌گرمی و ۲گرمی طلا می‌‌‌خرند.
یکی از معامله‌‌‌گران ارز و طلا میگوید: «طلا را از ویترین مغازه برداشته‌ایم؛ زیرا هر روز عده زیادی از مردم از ما درباره آخرین قیمت‌ها سوال می‌کنند، اما چیزی نمی‌خرند. اگر کسی پول کافی داشته باشد و بخواهد طلا بخرد، به معامله‌‌‌گران بازار بزرگ استانبول تلفن می‌کنیم و فروش به شکل خصوصی انجام می‌شود.» اکثر مشتری‌ها دلار را ترجیح می‌دهند و جذابیت دلار به حدی رسیده که برخی مردم در حال تغییر شیوه‌های سنتی ازدواج هستند؛ به این معنا که به جای طلا، ارز خارجی، به‌ویژه دلار، به عروس می‌دهند.
در یک‌ماه اخیر، بانک مرکزی برای جلوگیری از سقوط ارزش لیر پنج‌بار در بازار ارز مداخله کرده؛ اما این اقدام بی‌تاثیر بوده است. یکی از اقتصاددان‌های دانشگاه کوچ که قبلا در بانک مرکزی آمریکا مشغول به کار بوده میگوید: «احتمالا دخالت‌های بانک مرکزی در بازار ارز ادامه پیدا خواهد کرد؛ اما این نوع اقدامات، نه درست است و نه موثر. در ترکیه آشوب مالی حاصل سیاستهای انبساطی بانک مرکزی است. بنابراین تا وقتی بانک مرکزی سیاستهای خود را تغییر ندهد، تقاضا برای دلار بالا باقی خواهد ماند.» سیاستهای دولت بیشترین تاثیر را بر توان مالی خانواده‌های طبقه متوسط گذاشته است. تاثیر وعده‌های دولت درباره رونق اقتصادی در آینده، هر روز کمتر می‌شود و انتظار می‌رود وضعیت سخت کنونی بر دیدگاه رای‌دهندگان در انتخابات سال ۲۰۲۳ تاثیر بگذارد. برخی معتقدند در آن انتخابات خیلی چیزها تغییر خواهد کرد.
