دلایل احتیاط بانک‌های اروپایی

بلومبرگ

کمتر از دو سال پیش بود که بانک «بی‌ان‌پی پاریباس» به علت داد و ستد مالی با ایران از سوی آمریکا به پرداخت جریمه بی‌سابقه ۹ میلیارد دلاری محکوم شد و به همین دلیل، بسیاری از بزرگ‌ترین بانک‌های اروپایی همچنان از بیم گرفتار شدن در تحریم‌های تجاری باقی‌ مانده، تمایلی به نزدیک شدن به ایران ندارند. نگرانی بانک‌های بزرگ اروپایی از ورود به داد و ستدهای مالی با ایران، شرکت‌های مطرحی مانند ایرباس و پژو را نیز برای سرمایه‌گذاری در بازار این کشور با مشکل مواجه کرده است.

از این رو دولت فرانسه با درک مشکل این شرکت‌ها، مذاکراتی را با دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا آغاز کرده است تا این اطمینان را به دست آورد که بانک‌های اروپایی می‌توانند بدون نگرانی از تبعات حقوقی آن به داد و ستد با ایران بپردازند. در این میان، یکی از مسائلی که علاوه بر محدودیت‌های تجاری باقی‌مانده از دوران تحریم به بی‌اعتمادی بانک‌های اروپایی دامن زده است، موضع سیاسی دولت آمریکا در درازمدت است. بانک‌های اروپایی می‌خواهند پیش از آنکه مجددا وارد تجارت با ایران شوند، از تغییر نکردن موضع سیاسی آمریکا مطمئن شده و با «حداکثر اطمینان» وارد بازار ایران شوند. بانک «سوسیته ژنرال» فرانسه، «دویچه بانک» آلمان، بانک «آی‌ان‌جی» هلند و بانک «پی‌ال‌سی استاندارد» انگلیس از جمله بانک‌های بزرگ اروپایی هستند که می‌گویند هنوز آمادگی لازم برای ورود به بازار ایران را ندارند. آمریکا، روسیه و کشورهای اروپایی در ماه ژانویه مجموعه‌ای از تحریم‌های اقتصادی ایران را در ازای موافقت این کشور با محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود لغو کردند. اما هنوز محدودیت‌های مهمی درزمینه برنامه‌‌ موشکی ایران وجود دارد.ضمن اینکه مشکلی که این کشور در دسترسی به دلار با آن مواجه است، بیشتر بانک‌های اروپایی را از داد و ستد با آن دور نگه داشته است.

مقامات ایران از آمریکا خواسته‌اند به بانک‌های اروپایی تضمین دهد که داد و ستد مالی با ایران عواقب نگران‌کننده‌ای برای آنها به همراه ندارد و دستورالعمل‌هایی در این زمینه صادر کند که بانک‌های اروپایی تشویق به همکاری بیشتر با ایران شوند. با این حال، با توجه به جریمه‌های هنگفتی که آمریکا طی سال‌های اخیر برای معامله با ایران در نظر گرفته است، بانک‌های بزرگ اروپایی فعلا ترجیح می‌دهند پیش از آنکه رئیس‌جمهور بعدی آمریکا مشخص شود، وارد بازار ایران نشوند. نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد بیش از نیمی از شرکت‌های بین‌المللی علاقه‌مند به تجارت با ایران، به دلیل ترس از جریمه‌های احتمالی دولت آمریکا، از ورود به بازار ایران امتناع می‌کنند و تمایل ندارند در معرض ریسک قرار بگیرند. نگرانی آنها تا حدی است که مدیران این شرکت‌ها درباره مذاکره با بانک‌های بزرگ درباره اجرای طرح‌هایشان در ایران نیز تردید دارند. مهم‌ترین ابهام سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار ایران چیست؟ بلومبرگ با انتشار یک پژوهش خبری به این سوال پاسخ داده است. بررسی نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بیش از نیمی از شرکت‌های بین‌المللی علاقه‌مند به تجارت با ایران، به دلیل ترس از تحریم‌های همچنان پابرجای دولت آمریکا، از ورود به بازار ایران امتناع می‌کنند.

هیات‌های تجاری مختلفی در رفت و آمد به ایران هستند تا ارزیابی دقیقی از بازار ۸۰ میلیون نفری کشور به‌دست آورند. با این حال، نوعی تردید و ابهام در مذاکرات دوجانبه سرمایه‌گذاران خارجی با طرف ایرانی مشاهده می‌شود. به گفته فعالان اقتصادی ایران، از بعد داخلی هیات‌های خارجی که در پسابرجام به ایران سفر کرده‌اند، روشن شدن چارچوب و قواعد مبارزه با فساد اداری را به منزله یک رفع ابهام بزرگ در انتقال سرمایه به داخل کشور عنوان کرده‌اند. در واقع برای آنها بیش از آنکه تسهیلات و امتیازهای اعطا شده از سوی دولتمردان ایران جذابیت داشته باشد، تضمین قراردادها و شفاف بودن مسیر سرمایه‌گذاری از اهمیت برخوردار است. یکی از اشتباهات رایج در ایران اعطای امتیاز و تسهیلات به سرمایه‌گذاران به جای تضمین قراردادها در چارچوب ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری است؛ به‌طوری که این امر نه‌تنها به جذب سرمایه‌گذاری کمکی نمی‌کند، بلکه باعث ایجاد فساد و سوءاستفاده از امتیازات و تسهیلات اعطایی می‌شود. علاوه بر این، از بعد خارجی، دغدغه سرمایه‌گذاران خارجی و نگرانی آنها از جریمه شدن از سوی دولت آمریکا در صورت همکاری با ایران است. براساس گزارشی که موسسه حقوقی «کلاید اند کو» منتشر کرده ۵۸ مدیر از ۱۰۰ مدیر شرکت‌های بین‌المللی مستقر در انگلیس گفته‌اند، مطمئن نیستند که بدانند چه اقدامات احتیاطی برای حفاظت از سرمایه‌هایشان و جریمه نشدن از سوی رگولاتورها باید اتخاذ کنند.

این مدیران بنگاه‌های اقتصادی همچنین درباره قرار دادن خود در معرض ریسک تحریم‌های مرتبط بامساله هسته‌ای، در صورت نقض توافق که «به احتمال فراوان» منجر به از دست رفتن پول آنها خواهد شد، تردید دارند. این تحقیق همچنین نشان‌دهنده چالش‌هایی است که ایران برای منتفع شدن از نتایج توافق هسته‌ای سال گذشته، باید بر آنها فائق آید. به دنبال توافق هسته‌ای، تحریم‌های هسته‌ای از جمله در زمینه ممنوعیت استفاده از سیستم سوئیفت برای معاملات مالی بین‌المللی لغو شد. اما برخی از تحریم‌ها شامل ممنوعیت تجارت شرکت‌ها و اتباع آمریکایی با ایران و محدودیت‌هایی در زمینه معاملات دلاری مرتبط با ایران همچنان پابرجا است. براساس این تحقیق، حدود ۳۰‌درصد از این مدیران گفته‌اند، برای گفت‌وگو با دیگر بانک‌ها درباره طرح‌های ورود به بازار ایران راحت نیستند. هرچند شرکت‌های اروپایی در صف نخست رقابت برای ورود به بازار ۸۰ میلیون نفری ایران هستند، اما بانک‌های بزرگ اروپایی تمایلی به تامین مالی فعالیت‌های مرتبط با ایران ندارند، زیرا همتایان آنها طی سال‌های گذشته به دلیل همکاری با ایران متحمل جریمه‌هایی سنگین شده‌اند. دو سال قبل بانک «بی‌ان‌پی پاریباس» فرانسه مجبور شد به دلیل معامله با ایران ۹ میلیارد دلار به آمریکا جریمه پرداخت کند. «کامرزبانک» آلمان نیز در سال ۲۰۱۵ به دلیل ادعای نقض تحریم‌های آمریکا علیه کشورهایی از جمله ایران به پرداخت ۴۵/ ۱ میلیارد دلار جریمه متهم شد. بانک «کردیت» سوئیس نیز در سال ۲۰۰۹ به دلیل معامله با ایران مبلغ ۵۳۶ میلیون دلار جریمه شد. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا تصدیق کرده است که بانک‌ها تمایلی به پذیرش ریسک ندارند و از آنها خواسته است در زمان تردید به دنبال دستورالعمل‌ها باشند.