طرح خانه نشینی زنان آیا اجرایی می‌شود؟
سال‌های دور از خانه!
فعالان اقتصادی در حالی از وجود ناملایمتی‌ها در جامعه در برابر کار زنان گلایه دارند و در عین حال بر نقش بانوان در توسعه اقتصادی کشور تاکید می‌کنند که طی هفته‌های گذشته، اظهارات مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در مورد اشتغال زنان موجب افزایش نگرانی‌ها شده است.
در آخرین روزهای مرداد ماه رحمت‌الله حافظی، در اظهارنظری ادعا کرد که بسیاری از زنان شاغل حاضرند در ازای دریافت حقوق پایه در خانه بنشینند و به تربیت فرزندان شان بپردازند.
اما نگاهی به آمارها و تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که از دهه ۱۹۷۰، از هر سه فرصت شغلی جدید، دو فرصت نصیب زنان و تنها یک فرصت نصیب مردان شده است. نتایج بررسی‌های کارشناسانه حاکی از آن است که اشتغال هرچه بیشتر زنان، نه تنها باعث افزایش تولید ناخالص داخلی کشورها شده است، بلکه در مقایسه با تاثیر اشتغال مردان بر GDP، افزایش بیشتر و سریع‌تر بهره‌وری نیروی کار و سرمایه را نیز به دنبال داشته است. این بررسی‌های کارشناسانه ما را به این نتیجه‌گیری جالب می‌رساند که؛ طی پانزده سال اخیر، تاثیر اشتغال روزافزون زنان در اقتصادهای توسعه یافته بر رشد اقتصاد جهانی، بیش از تاثیر رشد اقتصادی چین بر اقتصاد جهانی، طی همین دوره بوده است.
خانه‌نشینی زنان پایه منطقی ندارد
نگاه جنسیتی متوقف شود! این همان موضوعی است که رییس شورای بانوان اتاق بازرگانی تهران بر آن تاکید می‌کند.
سیده فاطمه مقیمی، که خردادماه امسال سنت‌شکنی کرد و نام خود را به عنوان نخستین نامزد هیات رییسه اتاق ایران به ثبت رساند و فقط با اختلاف چند رای، بازی رقابت را به حریف مرد خود باخت، ضمن انتقاد از نگاه‌های جنسیتی به بازار کار کشور به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: یکی از شناخته شده‌ترین محورهای توسعه میزان حضور زنان در فضای کسب‌وکار است، بنابراین توصیه به خانه‌نشینی زنان از هیچ پایه عقلانی و علمی برخوردار نیست.
او معتقد است: دیگر وقت آن رسیده که چشم‌ها را بشوییم و از تفکیک جنسیتی در عرصه‌های مختلف جامعه سخن نگوییم.
مقیمی که یکی از دغدغه‌های اصلی کار زنان را در جامعه محقق نشدن بسترسازی برای ارتقای سطح مشارکت زنان عنوان می‌کند معتقد است که در زیرمجموعه بحث جهاد اقتصادی باید به این مقوله نیز پرداخت.
این در حالی است که براساس سند برنامه چهارم توسعه که حدود یک سال از سررسید آن می‌گذرد باید میزان مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی به 25 درصد می‌رسید حال آنکه فقط رقم 1/16 درصد محقق شده است.
رییس شورای بانوان اتاق بازرگانی تهران این وضعیت را در مورد زنان بسیار بدتر ارزیابی می‌کند و می‌گوید: هنوز راه‌های مشارکت زنان در عرصه اقتصادی کشور هموار نشده است.
به گفته وی رتبه ایران در شاخص رشد توسعه انسانی براساس استاندارد و شاخص توسعه بین‌الملل باید یک به دو باشد حال آنکه در ایران این نسبت یک به 4 است.
مقیمی با این توضیحات مهم‌ترین مانع اشتغال زنان در جامعه را موانع فرهنگی می‌داند و توضیح می‌دهد؛ در حال حاضر زنان از جایگاه علمی مناسبی در جامعه برخوردارند، با سعی و کوشش و کمی صبر موانع قانونی را نیز می‌توان نادیده گرفت، اما مشکلات فرهنگی که منجر به بی‌اعتمادی به زنان و در نتیجه دشواری تاخیر سرمایه برای شروع به کار می‌شود، هنوز از دوش این گروه از نیروی کار جامعه برداشته نشده است.
با وجود تمام این اوصاف در سال‌های اخیر زنان کشورهای آسیایی سهم بسزایی در موفقیت صنایع صادراتی داشته‌اند، به طوری که زنان در 60 تا 80 درصد مشاغل بخش‌های صادراتی این کشورها، به ویژه بخش نساجی و پوشاک، نقش بنیادی دارند.
تعداد زنان مدیر، 15 درصد تعداد مردان مدیر کشور
در ایران نیز طی سال‌های اخیر مشارکت اقتصادی زنان با وجود همه موانع رشد چشمگیری داشته و به اعتقاد یکی دیگر از بانوان عضو اتاق بازرگانی ایران، جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.
پروا سلطانی، عضو اتاق بازرگانی و شورای بانوان تهران، اظهارات مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی را بیشتر شبیه شوخی می‌داند و می‌گوید: اگر زنان از دایره بازار کار کنار بروند، ضرر بزرگی به اقتصاد کشور وارد خواهد آمد.
او این استدلال خود را بر پایه آمار وضعیت اشتغال در کشور عنوان می‌کند. به گفته سلطانی در حال حاضر ۱۵ درصد از مشاغل مدیریتی، ۶۰ درصد از صندلی‌های دانشگاه‌ها و ۳۵ درصد از نیروی کار کشور به زنان
تعلق دارد.
با این حساب حتی اگر به نیروی کار جامعه نگاه کنیم، ۳۵ درصد رقم قابل توجهی را تشکیل خواهد داد که نبودش زیان آور و جبران نشدنی است.
سلطانی می‌گوید: اگر این 35 درصد نیروی کار به حقوق تامین اجتماعی اکتفا و از بازار کار کناره‌گیری کنند، جای خالی آنها به راحتی از‌سوی مردان اشغال نخواهد شد؛ چرا که بسیاری از مشاغل نه‌تنها زنانه هستند، بلکه برخی فقط به توانمندی‌های زنانه نیاز دارند.
این عضو کانون زنان بازرگان از سوی دیگر به اظهارات اخیر وزیر کار مبنی بر اینکه بسیاری از زنان جامعه در حال حاضر جویای کار هستند، اشاره کرد و گفت: شاید طرح خانه‌نشینی و دریافت حقوق پایه برای این گروه از زنان قابل اجرا و مطلوب باشد.
سلطانی با این توضیحات انگیزه اشتغال بیش از نیمی از زنان را کمال‌گرایی و تجربه اندوزی عنوان کرد و افزود: کار زنان در بخش تولید و بهره‌وری نقش زیادی دارد و به‌طور قطع بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی (GDP) به زنان تعلق دارد.
البته گزارش‌های جهانی نیز نشان می‌دهد حتی در اقتصادهای توسعه یافته، هنوز هم سهم زنان از تولید ناخالص داخلی در سطح کمتر از ۴۰ درصد قرار دارد. اما اگر ارزش واقعی کار زنان در خانه را محاسبه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که زنان، بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی کشورهای توسعه یافته را به وجود می‌آورند.
عضو اتاق بازرگانی تهران در عین حال به مشکلات پیش روی زنان شاغل به ویژه زنان کارآفرین اشاره کرد و پیشنهاد داد تا مسوولان به جای تشویق بانوان به خانه‌نشینی، این موانع را در جهت افزایش حضور زنان در بازار کار رفع کنند.
تبعیض در اعطای مشوق‌ها و ترفیع‌های شغلی، قوانین دست و پاگیر و مشکلات فرهنگی از جمله مسائلی هستند که این فعال اقتصادی از آنها به‌عنوان موانع اشتغال زنان نام برد.
نارسایی‌های فرهنگی، مانع کار زنان
در این مورد فاطمه اخوان نسب، عضو اتاق بازرگانی اتاق اصفهان نیز معتقد است که نارسایی‌های فرهنگی بیش از هر عامل دیگری بر اشتغال زنان در کشور تاثیر می‌گذارد.
او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: بررسی قوانین موجود اعم از قانون اساسی و سایر قوانین نشان می‌دهد که زنان ایران مشکل اساسی از لحاظ قانونی ندارند، اما عوامل اقتصادی فرهنگی و سنتی خاصی در قالب قوانین نانوشته مانع مشارکت کامل زنان در روند توسعه و استفاده از مزایای توسعه‌اند.
اخوان نسب با تاکید بر اینکه اشتغال زنان یکی از عوامل تحقق توسعه پایدار و همه جانبه تلقی می‌شود، در عین حال می‌گوید: نقش‌آفرینی زنان در اقتصاد جهانی صرفا به حضور آنها در محیط کار و سهم آنها از کل نیروی کار کشورها محدود نمی‌شود، بلکه زنان علاوه بر اشتغال رسمی در خانه نیز مشغول به کار هستند و به اصطلاح خانه‌داری می‌کنند که این کارها دامنه‌ای دور و دراز دارد؛ از مدیریت خانه گرفته تا آشپزی و نظافت آن و هزاران کار دیگری که به ازای آن هیچ دستمزدی نمی‌گیرند، کارهایی که به رغم اثرگذاری و پیامد‌های مثبت در آمار و ارقام رسمی وارد نمی‌شود.
به اعتقاد این فعال اقتصادی با این همه زنان کلید رشد و ترقی کشورهای در حال توسعه و تنها راه برون رفت از فقر و فساد را در دستان خود دارند.
تجارت، زنانه و مردانه ندارد
نگاه‌های نامناسب جامعه به توانمندی‌های زنان موضوعی است که اغلب فعالان اقتصادی به آن به عنوان مهم‌ترین مانع پیش روی اشتغال زنان اشاره می‌کنند.
فاطمه دانشور، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در این مورد به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به طور عمدی موانعی بر سر راه فعالیت زنان وجود دارد که فرهنگی است و به نگاه خانواده‌ها به فعالیت اقتصادی دختران و زنان مربوط می‌شود. او با این توضیحات یکی از ویژگی‌های شاخص هر فردی را که می‌خواهد فعالیت اقتصادی انجام دهد قدرت ریسک و قدرت خطر کردن او عنوان و تاکید کرد: در جامعه ما نتایج ناخوشایند فعالیت اقتصادی زنان، مورد نکوهش و سرزنش قرار می‌گیرد، ولی این نتایج در خصوص مردان، مورد دلجویی و کمک کردن سایر افراد می‌شود.
او که معتقد است زنان در حوزه کسب و کار سهم کمی دارند، می‌گوید: زنان برای گرفتن سهم بیشتر در بازار کسب وکار باید به دنبال توانمند شدن خود بروند و دولت و نهادهایی نظیر اتاق بازرگانی باید به ایجاد بستر توانمندسازی دختران و زنان کمک کنند.
عضو اتاق بازرگانی تهران البته در مورد آمار رو به افزایش ورود دختران به دانشگاه‌ها نیز نظر متفاوتی دارد و در تحلیلی اقتصادی نسبت به این موضوع می‌گوید: افزایش سهم زنان در دانشگاه‌ها بیانگر این نکته است که پسران بیشتر سراغ کسب وکار رفته‌اند و دختران، تحصیل را انتخاب کرده‌اند این آمار ۶۰ درصد حضور دانشگاه‌ها اصلا به معنای هوش بیشتر دختران نیست، بلکه به معنای این است که پسران حضور در بازارهای کسب‌وکار را به حضور در دانشگاه ترجیح داده‌اند و آن را انتخاب کرده‌اند.
با این اوصاف دانشور می‌گوید: دختران هم می‌توانند وارد بازار کسب‌وکار شوند فقط باید ویژگی‌های فردی لازم را در آنان تقویت کرد، چرا که مانع قابل توجه دیگری از نظر اقتصادی، بازرگانی در مسیر زنان وجود نداشته و اگر هم پیش‌تر وجود داشته در حال رفع شدن است.
این عضو شورای بانوان اتاق بازرگانی تهران در این مورد ممنوعیت حضور زنان در خطوط تولید صنعتی یا اسکله‌ها یا ممنوعیت انتخاب رشته در برخی رشته‌ها مثل معدن را به عنوان ممنوعیت‌های تجاری که در گذشته پیش روی زنان بوده نام برد و بار دیگر تاکید کرد که این مشکلات در حال رفع شدن است، اما باز به همان علت فرهنگی، هنوز زنان برای حضور در عرصه‌های اقتصادی با مشکل مواجه‌اند. بنا به باور دانشور در اقتصاد و تجارت، تقابل زنانه و مردانه نمی‌تواند وجود داشته باشد.
در پایان، ذکر این نکته هم خالی از فایده نیست که اظهارات مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی و توصیه این مسوول به ترغیب زنان به خانه نشینی در حالی صورت گرفته که تحقق برنامه‌های اقتصادی دولت بدون طراحی زمینه‌های حضور موثر زنان در بازار کار جامعه امکان‌پذیر نیست. همچنان که وزیر کار نیز چند روز پیش از ضرورت طرح‌های اشتغالزایی برای زنان یاد کرد و وعده داد که به زودی هزار و 800 شغل برای این گروه از نیروی کار جامعه فراهم خواهد شد.
ارسال نظر