سه‌روند جدید در مدیریت فوتبال
امروزه در تمامی کشورهای پیشرو در حوزه ورزش مانند انگلستان باشگاههای فوتبال به شرکت‌های تجاری بزرگ با درآمد صدها‌میلیون یورویی تبدیل شده‌‌‌اند. به طوری که تمام باشگاهها به عنوان یک بنگاه اقتصادی درآمدزا عمل کرده و به جز رقابت ورزشی در مستطیل سبز به رقابت اقتصادی در خارج از زمین فوتبال می‌پردازند و در بورس فعال هستند. به بیان ساده‌‌‌تر کارآیی و رقابت مالی و ورزشی به طور همزمان دنبال می‌شود و این دو روی هم تاثیر مستقیمی دارند. به طوری که موفقیت در میدان مسابقه درآمدهای تجاری باشگاه را افزایش می‌دهد و این درآمدها نیز در جهت تامین شرایط و امکانات و تجهیزات و... لازم باشگاه هزینه شده و بر موفقیت ورزشی آن تاثیر می‌‌‌گذارد.
تجارت فوتبال در ۲۰ سال گذشته رشد چشمگیری داشته است و باشگاههای فوتبال به شرکت‌های بزرگی تبدیل شده‌‌‌اند که در تلاش برای سودآوری و موفقیت در زمین باید کارآیی خود را به طور مستمر بهبود ببخشند. بر اساس گزارش Deloitte، ۳۰ باشگاه برتر فوتبال اروپا درآمدی معادل۶/ ۶ بیلیون یورو ایجاد می‌کنند (Deloitte, ۲۰۱۶). در واقع باید بیان کرد که یکی از دلایل اقتصادی بودن صنعت فوتبال و باشگاههای فوتبال در سراسر جهان توان این رشته در جذب حداکثر توجه رسانه‌‌‌ها و ورزش دوستان به خود است.
فوتبال به عنوان یک صنعت بسیار پرطرفدار با جذابیت‌‌‌ها و پتانسیل‌‌‌های بالای درآمدزایی شناخته می‌شود که ارتباط تنگاتنگی با علم اقتصاد دارد. با این حال وقتی متخصصان این دو حوزه با هم همکاری می‌کنند باشگاههای فوتبالی با درآمدهای بسیار بالا را تشکیل می‌دهند. به نظر اینجانب دلیل موفقیت و درآمدزایی باشگاههای اروپایی، همکاری بسیار خوب متخصصان مدیریت ورزشی در کنار اقتصاددانان آشنا به عرصه ورزش هست یعنی در ساختار باشگاهها امور فنی و مدیریتی ورزشی را مدیران ورزشی اداره می‌کنند و امور درآمدزایی و بازاریابی را اقتصاددانان مدیریت می‌کنند. چیزی که متاسفانه در کشور ما خبری از این قبیل همکاری‌‌‌ها نیست.
باید توجه داشت که از سال ۱۹۹۰ فوتبال وارد روند تحول صنعتی شده است. درآمد تجاری یکی از اقلام درآمدی است که در ۱۰ سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. همزمان با تغییر شرایط اجتماعی-اقتصادی و سهامداران جدید درگیر در فوتبال، درآمدهای تجاری باشگاهها نیز متنوع و افزایش یافته است. پلتفرم‌‌‌های دیجیتال یکی از جدیدترین حوزه‌‌‌های درآمدهای تجاری در سال‌های اخیر هستند، از جمله قراردادهای حمایت مالی، مشارکت برند، انجمن‌‌‌های تجاری، تبلیغات، تصویر و پروژه‌‌‌های روابط عمومی. مجموع درآمدهای تجاری در فصل فوتبال ۲۰۱۵-۲۰۱۴ پنج لیگ بزرگ اروپا۴/ ۳میلیارد یورو تعیین شده است. بریتانیا با ۲/ ۱میلیارد یورو در رتبه اول و پس از آن آلمان با ۶۷۳میلیارد یورو قرار دارد.
به نظر اینجانب افزایش ارزش اقتصادی صنعت و باشگاههای فوتبال وظیفه جدیدی را بر عهده فدراسیون فوتبال قرار داده و به منبع مالی مهم باشگاههای ورزشی تبدیل شده است. وقتی فوتبال به عنوان صنعت در نظر گرفته می‌شود، سازمان‌های فوتبال (باشگاهها )، تجارت فوتبال، رسانه‌‌‌های فوتبال، محصولات فوتبال، فناوری فوتبال، بازاریابی فوتبال و فدراسیون فوتبال در تولید و مصرف کالاها و خدمات در فوتبال دیده میشوند.
امروزه فوتبال در میان مهم‌ترین بخش‌‌‌های اقتصادی که با اعداد و ارقام بزرگ هم از نظر اقتصادی و هم از نظر تجاری بیان می‌شود، جایگاه اول را به خود اختصاص داده است. فوتبال یک پدیده جهانی است که در اروپا متولد شده و هنوز هم به عنوان موفقیت ورزشی و اقتصادی تحت سلطه باشگاههای اروپایی است. این توسعه منجر به رشد ارزش مالی از نظر اقتصادی شده، هم رشد وجوه و هم ارائه عرضه عمومی وجود ساختار مالی شفاف و سالم در سطح باشگاهها و فدراسیون‌‌‌ها را بیش از پیش مهم کرده است. به همین دلیل هم باشگاههای فوتبالی و هم فدراسیون‌‌‌ها مجبور شده‌‌‌اند بودجه خود را بر اساس قوانین اقتصادی برنامه‌‌‌ریزی کنند. زیرا زیرمجموعه‌‌‌ای از علوم ورزشی است که بر اساس طرح‌‌‌ها و پروژه‌‌‌های خاص ورودی و خروجی تولید می‌کند و بر اساس تجربیات اقتصاد فوتبال که به‌میلیون‌‌‌ها دلار بیان می‌شود، تصمیمات ریشه‌‌‌ای می‌گیرد.
اقتصاد فوتبال، باشگاهها، فوتبالیست‌‌‌ها، هواداران تنها بخشی از این صنعت هستند. علاوه بر این، درآمد حاصل از متغیرهایی مانند فروش بلیت و محصول، حامیان مالی، پخش زنده و شرط‌بندی نشان می‌دهد که فوتبال مقوله حرفه‌‌‌ای است. با این حال نباید فراموش کرد که عملکرد در فوتبال با موفقیت اقتصادی مرتبط است. در طول نیم قرن گذشته، لیگ فوتبال آمریکا (NLF) سه برابر ارزشمندتر شده است. به‌رغم ۱۸میلیون دنبال‌کننده رئال مادرید، دالاس کابوی با تنها۵/ ۱میلیون دنبال‌کننده، باارزش‌ترین تیم جهان است و نزدیک‌ترین دنبال‌کننده بیش از ۷۵۰میلیون دلار از مادرید ارزش بیشتری دارد. این واقعیت که فوتبال حرفه‌‌‌ای یک بازی است که با مسائل متعدد فراتر از بازی مرتبط است، فوتبال را تبدیل به یک حوزه تجاری حرفه‌‌‌ای کرده است که اقشار مختلف به آن علاقه‌‌‌مند هستند. که در آن خریداران، تماشاگران، هواداران و ورزشگاه‌‌‌ها برای خرید محصول به مجتمع‌های تجاری تبدیل میشوند و محصولات باشگاهها به فروش می‌رسد و از امکانات ارتباطی جدید در آن استفاده می‌شود.
در فوتبالی که در ۲۵ سال گذشته به یک صنعت نمایش جهانی تبدیل شده است درآمدهای آن بسیار متنوع هستند که بخشی در روز مسابقه و بخشی در خارج از این محیط به دست می‌‌‌آید، درآمد روز مسابقه به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع، از اقلام درآمدی حاصل می‌شود که طرفداران ورزش به‌طور مستقیم بر آنها تاثیر می‌‌‌گذارند. بنابر آمار منتشر شده، در مقایسه با ۵ لیگ بزرگ اروپا، لیگ برتر انگلستان از نظر درآمد روز بازی در رتبه اول قرار دارد. درآمدهای پخش زنده در فوتبال انگلستان بر اساس قانون ۵۰-۲۵-۲۵ بین باشگاههای لیگ برتر توزیع می‌شود. در این مدل، فدراسیون ابتدا ۵۰درصد از کل درآمدها را معادل تمام باشگاهها می‌‌‌داند. سپس نیمی از ۵۰درصد باقیمانده بر اساس عملکرد ورزشی و نیمی دیگر بر اساس شماره بازی‌‌‌های پخش هفتگی بسته به محبوبیت باشگاهها توزیع می‌شود.
در ترکیه درآمدهای حاصل از پخش زنده به شرح زیر به تیم‌های سوپرلیگ اسپور توتو اختصاص می‌یابد. ۳۵درصد از کل درآمد انتشارات به طور مساوی بین ۱۸ باشگاه به عنوان سهم مشارکت توزیع می‌شود. ۴۵درصد از درآمد باقیمانده به عملکرد (امتیاز)، ۱۱درصد به اعداد قهرمانی و ۹درصد به شش تیم اول تعلق می‌گیرد. در واقع باید بیان کرد که این آمارها و این قوانین نشان از اهمیت موضوع و لزوم مدیریت دقیق و تخصصی این رشته ورزشی دارد. در واقع، این رشته ورزشی در چند دهه گذشته از یک پدیده محلی (local) به یک صنعت در عرصه جهانی (Global) تبدیل شده است. جهانی‌‌‌شدن ورزش و تبدیل شدن به فرهنگ مصرف با تلویزیون آغاز شد. به لطف فعالیت‌های ورزشی، درآمد شبکه‌‌‌های تلویزیونی که مدت طولانی‌‌‌تری تماشا میشوند، افزایش چشمگیری داشته است. به موازات این تحولات، فوتبال به ابزاری تبدیل شده است که می‌توان آن را در هر جهت به بازار عرضه کرد و در قالب یک فعالیت تماشایی به ورزش‌دوستان عرضه کرد. فرانسه به عنوان میزبان یورو ۲۰۱۶، یکی از بارزترین نمونه‌های این تغییر پیشگام در اروپاست.
