دکتر محمد آرام

مدیرعامل تامین سرمایه امین: شرکت‌های تامین مالی با توجه به نیازها و وظایفی که به عهده می‌گیرند و حتی تاثیر موقعیت جغرافیایی و اهداف اساسی، ممکن است در قالب‌های حقوقی متفاوتی ایجاد شوند که به طور معمول در قالب شرکت‌های سهامی یا تضامنی بوده است. اما در هرقالبی که باشد، این موضوع بر تخصصی بودن وظایف و کارکردهای آن اثری ندارد و همواره کارگروه‌های تخصصی برای هرکدام از خدماتی که ارائه می‌کنند، در آن‌ها تشکیل شده است.

آرایش شرکت‌های تامین سرمایه

تفاوت‌های اساسی که بین مدل‌های ساختاری بانک‌های تجاری و بانک‌های سرمایه‌گذاری (شرکت‌های تامین سرمایه) وجود دارد، ناشی از شرایط اقتصادی، سابقه بانک‌ها و مقررات حاکم است. به‌طور کلی چهار مدل برای موسسات تامین سرمایه وجود دارد که یک به یک به آن می‌پردازیم. نخستین مدل، مدل بانک‌های همه‌جانبه یا فراگیر (Universal Banking) است که الگوی غالب در کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌باشد و فعالیت‌های مربوط به هر دو نوع بانکداری سرمایه‌گذاری و تجاری را انجام می‌دهد و البته این دو بخش، از نظر حسابداری و تبادل اطلاعات با هم مرتبطند ولی این بانک‌ها هر دو فعالیت را در قالب یک مجوز انجام می‌دهند.

دومین مدل، مدل تفکیکی (Separate Banking) است که وظایف بانک‌ سرمایه‌گذاری و بانک‌ تجاری به‌طور کامل تفکیک شده و در آمریکا و ژاپن با استقبال بیشتری همراه بوده است و جداسازی این دو نوع فعالیت بانکداری در آمریکا طبق قانون گلاس- استیگال در فاصله سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۳ به تصویب رسید. انگلیس نیز قبل از تحول دهه هفتاد قرن بیستم در نظام بانکداری آن کشور، از همین الگو استفاده می‌کرد.

سومین مدل، مدل هلدینگی(Holding Banking) است که در آن بانک تجاری و بانک سرمایه‌گذاری در همه زمینه‌ها از قبیل نیروها، اطلاعات و خطوط تجاری جداگانه فعالیت می‌کنند و شرکتی با عنوان هلدینگ، با تعریف رابطه معین آن‌ها را کنترل می‌کند.چهارمین مدل، مدل شرکت‌های معین یا وابسته(Subsidiary Banking) است که مطابق آن بانک تجاری پس از تاسیس، یک واحد قانونی و مجزا را با عنوان بانک سرمایه‌گذاری، کنترل می‌کند تا چالش‌ها و تضادهای بین دوگونه بانک را به کمترین حد ممکن برساند.

در ایران شرکت‌های تامین سرمایه بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذر ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، با پیشنهاد سازمان بورس و اوراق بهادار و تصویب شورای عالی بورس در قالب شرکت سهامی خاص و به صورت مدل تفکیکی زیرمجموعه بانک‌های تجاری و شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری با سرمایه اولیه حداقل هزار میلیارد ریال تشکیل می‌شود.

تجربه موسسات تامین سرمایه نشان می‌دهد که روند حرکتی آنان به سمتی بوده است که همه امور از بسیار ساده تا پیچیده را به عنوان خدمات خود ارائه کنند و با استفاده از قابلیت‌های درونی خود خطوط محصول و دامنه عملیاتی خود را گسترش داده و به تعمیق و گسترش روابط با مشتریان خود بپردازند و در نتیجه این تحول به نهادهای مالی با خدمات کامل تبدیل شوند. منطق این توسعه این است که موسسات تامین سرمایه قابلیت‌های ویژه‌ای در چهار زمینه مشاوره، اجرا، پذیره نویسی و توزیع اوراق بهادار دارند و می‌توانند با استفاده از توانمندی‌های بالقوه خود فراتر از فعالیت‌های سنتی عمل کنند و بخش‌های متعددی در زمینه مدیریت سرمایه‌گذاری، ادغام و تملیک و خرید و فروش اوراق بهادار داشته باشند. ارائه خدمات کامل و در همه زمینه‌ها، شرکت‌های تامین سرمایه را به بازیگرانی با نفوذ و اثرگذار در بازار سرمایه بدل کرده است که ورود جدی آن‌ها به هر حوزه، آن حوزه را به خط یا خطوط تجاری جداگانه و سودآور تبدیل می‌کند.به این ترتیب پذیره‌نویسی و توزیع اوراق بهادار که موسسات تامین سرمایه با آن شناخته می‌شوند، در واقع یکی از خطوط تجاری این نهادها هستند. از سوی دیگر بانک‌های سرمایه‌گذاری با تمرکز بر بخش‌هایی از بازار مانند شرکت‌های با فناوری بالا، شرکت‌های اینترنتی یا رادیو و تلویزیون و اجرای خدمات مربوط به آن‌ها، بسیار تخصصی عمل می‌کنند که این موضوع هم تنوع‌سازی آن‌ها را محدود کرده و هم ریسک بازار را بالا برده است.نکته قابل توجه دانش ویژه‌ای است که موسسات تامین سرمایه از تجارب پذیره‌نویسی دارند و این دانش و تخصص زمانی که با آگاهی بسیار دقیق این نهادها از ارزش بازار همراه می‌شود، چه از نظر مدیریت سرمایه‌گذاری بلندمدت و چه در معاملات کوتاه مدت، شرکت‌ها را در موقعیت مناسبی قرار می‌دهد. نکته دیگر هزینه پایین خدمات و روابط نزدیک و سطح بالای شرکت تامین سرمایه با مشتریانش است که به عنوان دو مزیت قابل توجه برای ایجاد تمایل در شرکت‌ها به استفاده از خدمات تامین سرمایه است.