مبادی غیر‌رسمی هست، کاری از دست ما بر نمی‌آید

عکس: نگار متین‌نیا

سارا صفاری: برخی منتقدان عملکرد گمرک، بر این باور هستند که بخشنامه‌های گمرکی، به صورت یکسان در همه گمرکات اجرا نمی‌شوند و شاید این خود یکی از دلایل نامطلوب بودن عملیات گمرکی باشد؟ ببینید، بعضی از بخشنامه‌های ما طوری بوده که یادآور این ضرب المثل است؛ «هر کس از ظن خود شد یار من» و هر کسی برداشت خود را دارد، ما گفتیم بخشنامه‌ها باید طوری باشد که کسی نتواند از آن برداشت خاص داشته باشد. نکته دیگر بحث استاندارد‌سازی فرآیند‌ها در گمرک است؛ یعنی وقتی به رویه صادرات، واردات، ورود و خروج موقت، کاپوتاژ و سایر موارد اشاره می‌کنید باید در تمام گمرکات مان به یک شکل عمل کنیم، ولی متاسفانه الان مغایرت‌هایی را در برخی موارد می‌بینیم و برخی گمرکات به سلیقه خود کارهایی انجام می‌دهند؛ بنابراین یکی از پروژه‌های گمرک نوین، استاندارد‌سازی فرآیندها است به نحوی که در تمام گمرکات یک فرآیند به یک رویه و یک شکل وجود داشته باشد.

یکی از مسائلی که گمرک با آن مواجه است، رویه‌های غلط است که در سال گذشته با عنوان ۱۳۰ گلوگاه فساد از سوی همین سازمان مطرح شد، برای اصلاح رویه‌ها با توجه به اصلاح قانون گمرکی برنامه‌ریزی شده است؟

بخشی از این اصلاحات در قانون امور گمرکی دیده شده که در مجلس به تصویب رسیده، زیرا قانون قبلی ما مربوط به سال ۱۳۵۰ بوده؛ یعنی حدود ۴۰ سال پیش و در این مدت پدیده‌هایی در تجارت اتفاق افتاده که در آن قانون پیش‌بینی نشده بود، بنابراین یکی از راه‌های جلوگیری از تخلفات و مشکلات فساد چه در گمرک و چه سایر جاها به روز کردن قوانین و مقررات مربوط به آنها است. ما در حال آماده‌سازی یک آیین‌نامه اجرایی قوی برای قانون امور گمرکی که در مجلس تصویب شد هستیم. بر همین اساس در داخل گمرک کارگروهی را تشکیل دادیم که این کارگروه قرار است پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی مربوط به قانون امور گمرکی را تهیه کند. در تهیه این پیش‌نویس، دقیقا استانداردها و رویه‌های بین‌المللی که از سوی سازمان جهانی گمرک برای کم کردن تخلفات گمرکی، افزایش شفافیت یا موارد موجود در کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو یا کنوانسیون ساده‌سازی یا هماهنگ‌سازی رویه‌های گمرکی، شکل گرفته است را رعایت می‌کنیم.

کار دیگری که در گمرک می‌کنیم بحث ساماندهی صدور بخشنامه در گمرک است؛ یعنی اینکه بخشنامه‌ها را به چهار گروه طبقه‌بندی کردیم. یک سری بخشنامه‌ها، مصوبات دولت است که ما فقط به گمرکات ابلاغ می‌کنیم که از حساسیت برخوردار نیست، اما زمانی ما بخشنامه می‌کنیم و رویه جدیدی را به گمرک ابلاغ می‌کنیم که برای این منظور در کمیته‌ای این بخشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. ثانیا پیگیری می‌کنیم که این بخشنامه‌ها به شکل واحد در گمرکات مختلف اجرا شود.

در بخش واردات، وجود مبادی غیر‌رسمی به اندازه‌ای است که اساسا آمار واقعی واردات به کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد که رقم ۲۰ میلیارد دلار قاچاق سالانه از جمله این موارد است اصلا برخی معتقدند که در سنجش میزان مبادلات کشور نمی‌توان به آمار گمرک استناد قطعی کرد شما این موضوع را قبول دارید؟

اولا گمرک در مبادی‌ای که به عنوان مبادی رسمی کشور توسط هیات وزیران تصویب می‌شود حضور دارد و مستقر هست؛ بنابراین آمار و اطلاعاتی که ما ارائه می‌کنیم آمار و اطلاعات مربوط به واردات و صادرات از این مبادی رسمی است. حالا اگر واردات یا صادراتی از مبادی غیر‌رسمی صورت می‌گیرد، چون ما حضور نداریم قطعا هیچ آمار و اطلاعاتی نه راجع به آنها داریم و نه اعلام می‌کنیم.

* پس گمرک اساسا دنبال نظارت بیشتر و فعال شدن در آن مبادی نیست؟

ببینید، گمرک اصلا آنها را رسمی نمی‌داند که وارد این حیطه شود.

* بالاخره مبادی ورودی غیر‌رسمی عملا وجود دارد، نمی‌توان با فعال‌سازی گمرکات به آن مبادی ماهیت رسمی بخشید؟

این جزو اختیارات ما نیست، ببینید، اینکه ما هم از تعدد مبادی غیر‌رسمی شاکی هستیم در آن شکی نیست، اما اینکه ما برای مستقر شدن در این نواحی پیش قدم شویم اصلا چنین چیزی را نداریم.

* پس از سونامی ژاپن و نشت مواد رادیو اکتیویته که احتمال آلودگی مواد غذایی را تشدید کرد برخی شرکای اصلی تجاری ژاپن، واردات از آن کشور را به حالت تعلیق درآوردند، گمرک ایران موضوع واردات مواد غذایی از ژاپن را چگونه دنبال می‌کند؟

تا کنون بخشنامه‌ای به طور مشخص به گمرک ارائه نشده است، ولی موسسه استاندارد بخشنامه‌ای را به تمام آزمایشگاه‌های خود در سراسر کشور فرستاده، منوط به اینکه کالاهایی که از مبدا ژاپن وارد کشور می‌شوند و نیاز به مجوز دارند مثل مواد غذایی که نیاز به مجوز بهداشت دارد، کالاهای صنعتی که نیاز به مجوز استاندارد دارد یا کالاهای خاص که نیاز به مجوز انرژی اتمی دارد را برای کنترل اینکه آیا اشعه در آن هست یا نه مورد بررسی قرار دهند. آقای برزگری، رییس موسسه استاندارد در جلسه‌ای که هفته گذشته با ایشان داشتیم گفتند کنترل کردیم، اما هیچ گونه موردی که آغشته به اشعه یا مشکل‌ساز باشد را ندیدیم.

*یعنی کنترل‌ها بیشتر شده؟

بله.

* آیا گمرک به غیر‌از بخشنامه‌های ابلاغی، سختگیری‌هایی در خصوص ورود کالا به کشور داشته؟

ببینید، گمرک متخصص تشخیص بحث‌های استاندارد، وجود یا عدم وجود اشعه نیست. گمرک با ۱۶ سازمان در بخش تشریفات ترخیص، همکار است. سازمان‌هایی از قبیل موسسه استاندارد، وزارت بهداشت، جهاد کشاورزی، نیروی انتظامی، سازمان انرژی اتمی و ... در این طور موارد چون ما متخصص تشخیص نیستیم تنها کاری که از دستمان بر می‌آید این است که این نوع کالا‌ها را برای مبادی ذی‌ربط بفرستیم تا نتیجه بررسی را این سازمان‌ها و موسسات به ما اعلام کنند. اگر اعلام کنند مشکل دارد قطعا ما از ورود کالا جلوگیری می‌کنیم، ولی اگر هیچ اعلامی صورت نگرفت یا تایید کردند ما قطعا به تاییدیه‌ای که این سازمان‌ها می‌دهند اعتماد داریم و کار را انجام می‌دهیم.

بخش نخست این گفت‌وگو روز شنبه همین هفته منتشر شد.