«دنیای‌اقتصاد» به بررسی موضوع تامین انرژی پایدار در سایه چالش‌های زیست‌محیطی پرداخت
محیطزیست در برابر امنیت انرژی؟
به باور کارشناسان، دلیل استمرار مشکلات ناشی از انتشار بیرویه گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای آن است که متاسفانه طی چند دهه‌اخیر، قسمت اعظم زیست‌‌‌‌‌‌بوم جهانی ازبین رفته یا در مرز نابودی قرارگرفته‌است و حتی اگر قرار باشد خود را با شرایط جدید نیز هماهنگ کند به زمان زیادی نیاز دارد که پیش از تحقق این امر، تعداد زیادی از گونه‌‌‌‌‌‌های گیاهی و جانوری منقرض، بسیاری از تالاب‌‌‌‌‌‌ها خشک و بخش زیادی از جنگل‌‌‌‌‌‌ها نابود خواهد شد. در همین ارتباط، سازمان جهانی هواشناسی سازمان ملل‌متحد در گزارشی تاکید کرد که حوزه انرژی بهطور فزاینده‌ای در‌برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌‌‌‌‌‌پذیر است تا آنجا که بیش از ۶۰۰میلیارد بشکه معادل ذخایر نفت و گاز قابل استحصال جهان با طیف وسیعی از مخاطرات گسترده ناشی از توفان‌‌‌‌‌‌ها و سیل‌‌‌‌‌‌های چندباره، بالا آمدن سطح آب دریاها و افزایش دما روبه‌‌‌‌‌‌روست؛ موضوعی که می‌توان آن را پاشنه آشیل امنیت انرژی جهان قلمداد کرد.
افزایش متوسط دمای زمین
مجمع بین‌المللی تغییرات آب‌وهوایی در تحقیقی که در سال۲۰۱۳ انجام داد، اعلام کرد بر اساس شبیه‌‌‌‌‌‌سازی‌‌‌‌‌‌ها، تغییر دمای جهانی سطح زمین تا پایان قرن ۲۱ نسبت به سال۱۸۵۰، تا ۱.۵درجه افزایش می‌‌‌‌‌‌یابد. بر اساس این گزارش، «شانا» نوشت نخستین موضوعی که بعد از شنیدن کلمه تغییرات اقلیمی، به ذهن متبادر می‌شود تاثیرات آن بر آب و هوا، خشکسالی، کاهش منابع آبی، بادی و بسیاری از موارد پیرامون محیطزیست انسانی است، حال‌‌‌‌‌‌آنکه با استناد به گزارش‌های بین‌المللی، تغییرات اقلیمی تاثیر بسزایی بر کاهش منابع و ذخایر نفت و گاز دارد. موسسه وریسک مپلرکافت در تحقیقات خود به این موضوع پرداخته و با ترکیب شاخص‌های قرارگرفتن در معرض تغییرات اقلیمی ساحلی و فراساحلی خود با داده‌های مربوط به تاسیسات نفت و گاز از موسسه وود مکنزی، دارایی‌های فیزیکی نفت و گاز موجود در مناطق مختلف جهان را که تا اواسط قرن حاضر، بیشتر در معرض آثار مخرب تغییرات اقلیمی قرار دارند، مشخص و معرفی کرده‌است. این داده‌ها نشان می‌دهد عملیات نفت و گاز خشکی در معرض طیف وسیعی از اثرات فیزیکی تغییرات اقلیمی از جمله افزایش سطح دریا، توفان، موج گرما، سیل و سایر رویدادهای شدید اقلیمی قرار دارد.
ریسک در کمین ذخایر سوخت‌های فسیلی
بنا به گزارش موسسه وریسک مپلرکافت، در مجموع، ۱۰.۵درصد از ذخایر نفت و گاز قابل‌استحصال جهان در مناطقی قرار دارد که طبق شاخص‌های قرارگرفتن در معرض تغییرات اقلیمی، به‌عنوان «ریسک شدید» رتبه‌‌‌‌‌‌بندی می‌شوند و ۲۹.۵درصد آنها دارای «ریسک بالا» هستند. رقم این ذخایر، معادل ۶۱۷میلیارد بشکه نفت‌خام است؛ موضوعی که حکایت از آن دارد که اخیرا تهدیدهای اقلیمی مرتبط با عرضه نفت و گاز بیشتر شده‌است. نمونه آن، یخ‌‌‌‌‌‌زدگی تگزاس در فوریه۲۰۲۱ بود که تولید نفت و گاز ایالات‌متحده را به کمترین حد خود کاهش داد، یا توفان آیدا سبب ثبت ۵۵ مورد نشت در خلیج‌مکزیک شد و اختلال تاریخی در عرضه نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی این منطقه‌ایجاد کرد، یا گرمای بی‌‌‌‌‌‌سابقه در روسیه، ذوب یخ‌‌‌‌‌‌های دائمی را تسریع کرد.
روندی که به ۴۰درصد از ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها در مناطق شمالی که به‌‌‌‌‌‌شدت به تولید نفت و گاز وابسته هستند، آسیب رساند. این نوع رویدادهای جوی وقتی مکرر و شدیدتر می‌شوند، شوک‌‌‌‌‌‌های بزرگ‌‌‌‌‌‌تری را در صنعت نفت و گاز ایجاد می‌کنند. شناسایی و افشای این مخاطره‌‌‌‌‌‌ها مطابق توصیه‌های «کارگروه افشای مالی مرتبط با اقلیم»، تحت شرایط کنونی ضرورت راهبردی برای شرکت‌های انرژی است، البته چنانچه این شرکت‌ها بخواهند تهدیدها را کاهش داده و به نگرانی‌های سرمایه‌گذاران در مورد گذار به آینده کم‌‌‌‌‌‌کربن پاسخ دهند.
مناطق پرمخاطره جهان در زمینه امنیت انرژی
منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نه‌‌‌‌‌‌تنها بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز جهان را در خود جای داده‌است، بلکه بالاترین نسبت ذخایر در معرض مخاطره تغییرات اقلیمی را نیز شامل می‌شود. در شرایطی که شرکت‌های بزرگ نفتی برای کاهش تولید خود تحت‌‌‌‌‌‌فشار قرار دارند، راهبرد اقتصادی بلندمدت عربستان‌سعودی به‌عنوان مثال، مبتنی بر مدیریت هزینه‌ها و کاهش شدت کربن در فرآیند تولید نفت این کشور است. صرف‌نظر از عدم‌‌‌‌‌‌قطعیت در مورد میزان تقاضای جهانی نفت و گاز در دهه‌های آینده، قرارگرفتن عربستان در معرض شدیدترین تنش‌های گرمایی، کمبود آب به‌علاوه توفان‌‌‌‌‌‌های گردوغبار، پاشنه آشیل موفقیت این راهبرد شناخته می‌شود.
آفریقا دومین ذخایر نفت و گاز تحت‌‌‌‌‌‌تاثیر تهدید تغییرات اقلیمی را در جهان دارد، اگرچه این منطقه مقدار نسبتا کمی از ذخایر قابل استحصال جهان را به خود اختصاص داده‌است. در نیجریه، ۷۲درصد ذخایر در معرض خطر اقلیمی زیاد یا شدید قرار دارد. این کشور با افزایش دما و الگوهای نوسانی بارندگی روبه‌‌‌‌‌‌روست که هم خشکسالی و هم سیل را به‌همراه خواهد داشت. این وضع نه‌‌‌‌‌‌تنها تولید هیدروکربن در این کشور را به‌خطر می‌‌‌‌‌‌اندازد، بلکه کشاورزی را نیز محدود می‌کند و در نتیجه، اقتصاد نیجریه حتی بیشتر از خطر وابستگی به ذخایر نفت و گاز، در معرض تهدید قرار می‌گیرد. واضح است شرکت‌هایی که دارای ذخایر نفت و گاز در مکان‌های پرمخاطره هستند، با رویدادهای مخرب‌‌‌‌‌‌تر، هزینه‌های بالقوه بالاتر برای استخراج و نیاز به سرمایه‌گذاری در اقدام‌های کاهش آثار مخرب اقلیمی روبه‌رو خواهند بود.
این نوع شرکت‌ها در نهایت چاره‌‌‌‌‌‌ای ندارند جز آنکه تولید خود را متوقف یا اقدام به ایمن‌‌‌‌‌‌سازی تاسیسات خود در مقابل توفان‌‌‌‌‌‌هاکنند، یا زیرساخت‌های ساحلی قابل‌اطمینان برای مواجهه با توفان‌‌‌‌‌‌های احتمالی و افزایش سطح دریا ایجاد کنند. خطرات حوادث و نشت در مکان‌های حساس از نظر محیط‌‌‌‌‌‌زیستی نیز می‌تواند افزایش یابد، زیرا خطوط لوله بعضا در معرض رویدادهای شدید اقلیمی قرار داشته که ممکن است در بسیاری موارد، برای مقاومت در‌برابر چنین حوادثی طراحی نشده باشند.
راهبرد جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی
در شرایط کنونی، صنایع مرتبط با نفت و گاز به‌‌‌‌‌‌شدت در معرض تاثیرات فیزیکی پدیده تغییرات اقلیمی و نظارتی سختگیرتر درباره انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌ای قرار دارند. برای حفظ سرمایه‌گذاران، شرکت‌های انرژی باید اثبات کنند اهداف خالص انتشار کربن‌صفر آنها، از طریق سیاست‌های شرکت، سرمایه‌گذاری‌ها و اقدام‌های عملی، بهطور واقعی پشتیبانی می‌شوند. خالص انتشار صفر کربن زمانی حاصل می‌شود که انتشار جهانی کربن حاصل از فعالیت‌های انسانی از طریق حذف دی‌‌‌‌‌‌اکسیدکربن طی یک دوره مشخص متعادل شود که آن‌هم در صورت روی‌آوردن به اشکال پاک تولید انرژی، مانند انرژی خورشیدی، بادی و برق‌‌‌‌‌‌‌آبی، همچنین بهبود کارآیی انرژی حاصل می‌شود، موضوعی که دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی بر آن تاکید کرده و معتقد است در صورتی جهان به هدف خالص انتشار صفر کربن تا سال۲۰۵۰ دست خواهد یافت که تولید و عرضه برق کم‌‌‌‌‌‌کربن طی هشت سال‌آینده دو‌برابر شود. در همین حال در رویداد انرژی خاورمیانه به میزبانی ابوظبی که مهرماه سال‌جاری برگزار شد، ۲۰ شرکت نفت و گاز برای مقابله با تغییرات اقلیمی، در ابتکار کاهش انتشار کربن اعلام مشارکت کردند. در جریان این نشست اعلام شد صنعت نفت و گاز برای تضمین امنیت انرژی جهان، سالانه و تا سال۲۰۴۵، به ۱۴تریلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز خواهد داشت.
