صنعت آشامیدنی در بازه ۱۰ساله عملکرد قابلتوجهی از خود نشان نداد
ناخوشیهای صنعت آشامیدنی
در میان انواع نوشیدنی‌‌‌های سرد رایج در کشور، نوشابه جایگاه نخست را در اختیار دارد. طبق اسناد موجود، فردی به نام «میرزای تونی» اولین کارخانه نوشابه‌‌‌سازی را در ایران احداث کرد. این کارخانه بعدها به دلیل ورشکستگی با سرمایه‌گذاری برادران ساهاکیان، از سرمایه‌‌‌داران معروف تبریز، مجددا شروع به کار کرد. این کارخانه را می‌‌‌توان بزرگ‌ترین کارخانه تولید نوشابه‌‌‌های غیرالکلی دانست. بعد از آن، شرکت زمزم پا به این عرصه گذاشت و فراز و فرودهای بسیاری را از سر گذراند. امروزه نوآوری‌‌‌های صنایع نوشیدنی موجب رشد و توسعه چشمگیر نوشیدنی‌‌‌های غیرالکلی شده است. کارخانههای تولید، فرآوری و بسته‌‌‌بندی نوشیدنی‌‌‌ها حلقه تکمیل‌‌‌کننده این صنعت پرطرفدار هستند. بی‌‌‌تردید داشتن تجهیزات مناسب، نقش مهمی در موفقیت کارخانههای تولید نوشیدنی ایفا می‌کند. بنابراین به‌‌‌روز بودن این تجهیزات کلید موفقیت و افزایش کیفیت محصولات خواهد بود. در حال حاضر صنایع نوشیدنی متنوعی در کشور فعالیت دارند که بخش قابلتوجهی از نیاز داخلی را تامین می‌‌‌کنند. با این تفاسیر، امروزه این صنعت با گذر از چالش‌‌‌های فراوان به نقطه‌‌‌ای رسیده است که دست‌‌‌کم می‌‌‌تواند ظرفیت مناسبی برای توسعه تولید، فروش و صادرات داشته باشد. البته قسمتی از ماجرای به‌صرفه بودن صنعت نوشیدنی‌‌‌ها در ایران، ناشی از پایین بودن قیمت مواد اولیه در کشور است؛ چرا که نهاده آب، با قیمت بسیار ارزان‌‌‌تری به‌نسبت بسیاری از کشورها، به‌خصوص نسبت به کشورهای در حال توسعه، مورد استفاده قرار گرفته؛ حال آنکه ایران از دیرباز تاکنون با کم‌‌‌آبی و سختی‌‌‌های مربوط به آب مواجه بوده است. علاوه بر این مسائل، همچنان صنایع غذایی و به تبع آن صنعت آشامیدنی، جای پیشرفت زیادی دارد؛ به‌خصوص اگر بتواند با محیط و پتانسیل‌‌‌های باستانی کشور سازگاری داشته باشد.
نوسان در فروش
بررسی آمار و ارقام مربوط به فروش 10ساله صنعت نوشیدنی‌‌‌ها تا حدی روند پرنوسانی را نشان داد. در ابتدای بازه مورد بررسی، فروش آشامیدنی‌‌‌ها افزایش قابلتوجهی داشت. در سال 1394 نسبت به سال 1393، میزان فروش صنعت به اندازه 44درصد افزایش یافت؛ اما پس از این جهش نسبی، رشد صنعت مذکور از منظر درآمدی اوضاع چندان خوبی نداشت و به طور متوالی در سال‌های 1394، 1395 و 1396 میزان رشد فروش شرکت‌های فعال بورسی، به عددی بالاتر از 9درصد نرسید. این در حالی است که میزان رشد فروش نوشیدنی‌‌‌ها به‌یکباره نسبت به سال‌های قبل، در سال 1397 رقم بالاتری را ثبت کرد. از همین‌رو، فروش صنعت در سال 1397 به میزان 30درصد رشد داشت. با این تفسیر همچنان نمی‌‌‌توان مدعی شد که اوضاع بر وفق مراد است؛ چرا که با توجه به تورم موجود در بازارهای مختلف، رشد درآمد و فروش به‌شدت تحت‌تاثیر افزایش تدریجی شاخص قیمت‌ها قرار دارد. از سوی دیگر، رشد درآمد روند متوازنی نداشته است؛ به‌طوری که در سال 1398 رشد فروش به رقم 95درصد و در سال 1399 به 58درصد رسید و این میزان از فروش، نسبت به سال گذشته خود، بسیار کمتر بود. همچنین نرخ رشد فروش در سال 1400 رقم 68درصد را نشان داد و در سال 1401 به 31درصد رسید. بنابراین همواره نوسان نسبی بر روند فروش صنعت آشامیدنی‌‌‌ها حاکم بوده است.
یک شرکت مهم
«غنوش» از بنگاه‌‌‌های اقتصادی مهم فعال در صنعت نوشیدنی است. نماد «غدیس» نیز با توجه به تنوع زیاد محصولات فروش مناسبی داشته و هرساله محصولاتی نظیر کنسانتره مرکبات، آبمیوه، اسانس میوه‌‌‌ها و همچنین اسانس روغن و پالپ را به بازار عرضه کرده است. بخش اعظم رشد فروش صنعت نوشیدنی نیز به همین مساله مربوط می‌شود؛ به‌خصوص آنکه در سال‌های 1400 و 1401 به ترتیب به میزان 4/ 80درصد و 8/ 108درصد رشد فروش داشته است. به این ترتیب، سهم زیادی از رشد درآمد صنعت آشامیدنی‌‌‌ها متعلق به این شرکت است. هرچند افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در این رشد درآمدی نقش داشته است. در سال 1401 رشد فروش به میزان زیادی شکسته شد و به حدود 5/ 12درصد رسید. با وجود این، «غنوش» در نوسانات روند درآمد صنعت نوشیدنی‌‌‌ها نقش قابلتوجهی داشته است. البته باید توجه کرد، چه آنجایی که رشد فروش بالا رفته و چه آنجایی که رشد فروش شکسته شده، نقش «غنوش» کمرنگ نبوده است.
رشد نرخ فروش
واکاوی آمار مربوط به نرخ فروش نشان می‌دهد که ارقام فزاینده‌‌‌ای در این زمینه وجود دارد. در بررسی هر شرکت، نرخ فروش پرفروش‌‌‌ترین محصول لحاظ شده است. از این جهت، اختلاف نرخ فروش بازه زمانی آخر سال 1401 تا آخر تیرماه 1402 بررسی شد. این اختلاف نرخ در سهام «غبهنوش» در بازه زمانی یادشده 68درصد بوده است. به عبارت دیگر، برای انواع ماءالشعیر که مهم‌ترین محصول نماد «غبهنوش» است، نرخ فروش از آخر سال 1401 تا آخر تیرماه 1402، به میزان 68درصد رشد داشت. این میزان نرخ یادشده، بیشترین افزایش در قیمت فروش در میان همه نمادهای آشامیدنی بود. از سوی دیگر، رشد نرخ فروش در مدت زمان تحت بررسی، برای نماد «غدیس» به میزان 53درصد ثبت شد. کمترین رشد این شاخص هم مربوط به نماد «غنوش» است که برای محصولات مرتبط با کنسانتره مرکبات محاسبه شده است.
اوضاع نابسامان تولید
بررسی وضعیت تولید نیز اوضاع چندان مناسبی را نشان نمی‌دهد. در چارچوب تولید، روند هر نماد به‌طور جداگانه بررسی شد. به‌طور مثال در سال 1397 تولید شرکت «غبهنوش» به میزان 23درصد کاهش یافت. در سال 1398 نیز کاهش 2/ 3درصدی ثبت شد. اما در سال‌های 1399 و 1400 به طور متوالی تولید این صنعت به ترتیب به رقم 5/ 30درصد و 1/ 16درصد افزایش داشت. با وجود این، مجددا رشد تولید برای سال 1401 منفی شد. از این جهت می‌‌‌توان گفت که نماد «غبهنوش» از نکته نظر تولید در بازه 10ساله منتهی به 1401 اوضاع نابسامانی را پشت سر گذاشت. پیش از سال 1398 نیز رشد تولید برای شرکت مذکور منفی بوده یا زیر 3درصد گزارش شده است. با این حال نماد «غدیس» به طور نسبی، وضع بهتری داشت. هرچند رشد تولید برای این نماد، پیش از سال 1397 وضع خوبی نداشت و در سال‌های 1394 و 1396 به ترتیب منفی 5/ 12 و 3/ 14درصد بوده است.
اطمینان نسبی به سودآوری
شاید بهترین بخش از عملکرد آشامیدنی‌‌‌ها، مربوط به حاشیه سود باشد. در این راستا، میانگین حاشیه سود ناخالص برای نمادهای «غبهنوش» و «غدیس»، در دوره 10سال منتهی به 1401 به میزان 31درصد است. میانگین حاشیه سود عملیاتی نیز در این بازه 14درصد بود. اما حاشیه سود خالص چنگی به دل نمی‌‌‌زد و در بازه زمانی مذکور به‌طور میانگین تنها 5درصد نشان داده شده است. در بازه زمانی مذکور، میانگین حاشیه سود ناخالص نماد «غنوش» نیز 29درصد گزارش شد. به‌رغم آنکه میانگین حاشیه سود عملیاتی 10درصد بود، برخلاف نمادهای «غبهنوش» و «غدیس» که میانگین حاشیه سود خالص آنها پایین بود، این شاخص برای نماد «غنوش» به میزان 59درصد محاسبه شده است. این رقم حاکی از آن است که روی‌هم‌رفته «غنوش» از لحاظ سوددهی نیز عملکرد بهتری داشته است. بر این اساس، در مجموع می‌‌‌توان گفت صنعت آشامیدنی‌‌‌ها از منظر سوددهی نسبت به سایر معیارهای ارزیابی اوضاع مطلوب‌‌‌تری از خود نشان داده است. این مورد شاید مهم‌ترین نکته مثبت برای صنعت مذکور برای جلب توجه سرمایه‌گذاران باشد.
