تفاوت تجارت در ایران و ترکیه
صادرات ترکیه در فصل ۸۷ گروه کالایی مربوط به «خودرو و قطعات آن» در سال۲۰۲۲ نزدیک به ۲۶میلیارد دلار بوده؛ درحالی‌که صادرات صنعت خودرو و قطعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی ایران در سال۱۴۰۱ فقط ۱۵۵میلیون دلار است. نکته حائزاهمیت این است که با وجود صادرات بالای ترکیه در این گروه کالایی، در همین مدت ۱/ ۱۷میلیارد دلار نیز واردات خودرو و قطعات داشته‌است. بیشترین صادرات کالایی در هر دو کشور ترکیه و ایران مربوط به قسمت «فلزات معمولی و مصنوعات آنها» به ترتیب با ارزش ۳۶میلیارد دلار و ۸/ ۹میلیارد دلار بوده که ارزش صادرات ترکیه در این گروه کالاها ۷/ ۳برابر ایران است. نکته قابل‌توجه در رابطه با صادرات فلزات و مصنوعات آنها این است که معادن مرتبط با استخراج مواد خام فلزی در ایران بیشتر از ترکیه است و ارزش بالای صادرات ترکیه در این زمینه می‌تواند ناشی از صادرات محصولات فلزی با ارزش‌افزوده بالاتر باشد.
در سال۱۴۰۱ ارزش کل صادرات ایران برای گروه‌های کالایی موردبررسی حدود ۷/ ۳۳میلیارد دلار و ارزش صادرات ترکیه در گروه کالاهای متناظر نیز حدود ۲۲۳میلیارد دلار یعنی بیش از ۶برابر ایران است. کل واردات ترکیه و ایران در گروه‌های کالایی موردبررسی نیز به ترتیب برای بازه زمانی ۲۰۲۲ و ۱۴۰۱برابر با ۴۳۲میلیارد دلار و ۵۵میلیارد دلار است. محصولات کشاورزی غذایی در فصول یک الی ۲۳ قرار می‌گیرند. مجموع صادرات ایران در این فصول‌برابر با ۲/ ۵میلیارد دلار و برای ترکیه ۱/ ۲۵میلیارد دلار یعنی ۸/ ۴برابر ایران است. نکته جالب این است که حتی در فصولی مانند ۸ که ایران دارای توانمندی بالای صادراتی برای محصولاتی مانند پسته و خرما، مجموع صادرات ترکیه به‌مراتب بیشتر از ایران است.
مقایسه صادرات بالای ترکیه در گروه کالایی گوناگون با ایران، در کنار حجم بالای واردات این محصولات در ترکیه نشان‌دهنده توان رقابت‌پذیری بالای این کشور است که ضمن واردات گسترده محصولات، همچنان بازارهای صادراتی آن در وضعیت مناسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری نسبت به ایران هستند. نوسانات بالا و غیرواقعی‌بودن نرخ ارز، اعمال ممنوعیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و محدودیت‌های صادراتی همراه با عدم‌امکان تامین نهاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مورد‌نیاز برای تولید کالاهایی با سطح کیفیت مناسب برای عرضه به بازارهای جهانی به علت محدودیت یا ممنوعیت واردات و عدم‌جذب سرمایه‌گذاری خارجی از جمله دلایلی هستند که موجب عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماندگی ایران در حوزه صادرات کالایی نسبت به ترکیه شده‌است.
