چک‌های برگشت‌خورده و شاخصی برای ارزیابی آن‌ها

تعداد چک‌های مبادله‌ای کل چک‌هایی را نشان می‌دهد که در یک بازه زمانی مشخص کشیده شده است. چک‌های مبادله‌ای از دو بخش «وصولی» و «برگشتی» تشکیل شده‌اند. چک‌های وصولی همان چک‌هایی هستند که در موعد مقرر وصول شده‌اند اما چک‌های برگشتی به دلایل مختلف مثل عدم موجودی کافی یا مواردی از این قبیل برگشت خورده‌اند.

نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای نشان می‌دهد که چه بخشی از چک‌های کشیده‌شده در یک بازه زمانی مشخص برگشت خورده است. این نسبت به تفکیک «تعداد» و «مبلغ» ارائه شده و واحد آن درصد است. گزارش پیش‌رو، نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای را در تیر 1402 و در استان‌های کشور بررسی کرده است.

کردستان، استانی با بالاترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی

در تیر 1402، نسبت «تعداد» چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در کل کشور به 8.8 درصد رسیده است. البته این نسبت تنها مربوط به کل کشور است و هر استان عملکرد متفاوتی را از خود به جای گذاشته است.

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که بالاترین نرخ «تعداد» چک‌های برگشتی در ابتدای تابستان امسال به نام کردستان بوده و رقم آن برابر با 11.8 درصد ارائه شده است. به جز کردستان، 7 استان دیگر نیز این نسبت را در سطوح بالاتر از 10 درصد تجربه کرده‌اند.

در سمت دیگر ماجرا، پایین‌ترین نسبت «تعداد» چک‌های برگشتی به مبادله‌ای به نام گیلان رقم خورده است. به عبارت دیگر، در تیر امسال و در این استان، از هر 1000 چک مبادله‌ای 62 چک برگشت خورده است.

البته این مشاهده بیان نمی‌کند که وضعیت برگشت‌خوردگی چک‌ها در گیلان الزاما بهتر از سایر استان‌ها است. در ادامه این گزارش، نسبت «مبلغ» چک‌های برگشتی ارائه شده که نشان می‌دهد اگر چه نسبت «تعدادی» گیلان از سایر استان‌ها کمتر است اما نسبت «مبلغی» آن از 4 استان کشور بالاتر است.

تهران؛ پایتخت وصول چک‌ها

در اولین ماه از تابستان 1402، تهران نه تنها پایتخت ایران،‌ بلکه پایتخت چک‌های وصول‌شده نیز بوده است.

بررسی‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که در تیر امسال، نسبت «مبلغ» چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در کل کشور 12.7 درصد بوده است. این رقم در تهران 10.8 درصد ثبت شده که کمترین رقم در میان سایر استان‌ها و مناطق آزاد است.

بعد از آن، همسایه غربی پایتخت یعنی استان البرز قرار گرفته که نسبت «مبلغ» چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در آن معادل با 10.8 درصد است. برای فهم بهتر این رقم می‌توان در قالب مثالی بیان کرد که در تیر امسال، به ازای هر 100 میلیون تومان چکی که در البرز امضا شده، 10 میلیون و 800 هزار تومان برگشت خورده است.

این نسبت در استان گیلان برابر با 12.7 درصد رقم خورده است. این استان پایین‌ترین نسبت «تعدادی» چک‌های برگشتی را دارد اما نسبت «مبلغی» آن از چهار استان کشور بالاتر است.

برگشت‌خوردگی بیش از یک‌پنجم چک‌ها در خراسان شمالی

مقایسه استان‌ها از منظر نسبت «مبلغ» چک‌های برگشتی به مبادله‌ای نشان می‌دهد که در تیر 1402 بالاترین سطح این نسبت برابر با 23.6 درصد بوده و در استان خراسان شمالی ثبت شده است. برای درک بهتر این رقم می‌توان به مثال قبل رجوع کرد؛ بر این اساس، در خراسان شمالی به ازای هر 100 میلیون تومان چکی که امضا شده، 23 میلیون و 600 هزار تومان برگشت خورده است.

خراسان شمالی و کردستان تنها استان‌هایی هستند که نسبت «مبلغ» چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در آن‌ها در ابتدای تابستان امسال بالای 20 درصد بوده است.