آیا سهامداران شیرینی قندی‌‌‌ها را خواهند چشید؟
احتیاط سرمایه‌گذاران در مواجهه با قندی‌‌‌ها
در ایران به دلیل مازاد تقاضای شکر، واردات شکر به صورت گسترده انجام می‌شود و در حال حاضر سهم بخش خصوصی از واردات به‌شدت افزایش یافته است؛ به طوری که دولت تقریبا سهمی از واردات این محصول ندارد. قیمت شکر تقریبا براساس 9 تا 10برابر نرخ چغندر و نرخ جهانی شکر تعیین می‌شود. نرخ چغندر نیز حدود 25درصد نرخ مصوب گندم است. با توجه به اتمام ماه مبارک رمضان و افزایش نرخ جهانی شکر و همچنین شروع کشت بهاره چغندر و تعیین نرخ جدید برای این محصول، احتمالا نرخ شکر از 22هزار تومان عبور خواهد کرد که در صورت شفافیت و قطعیت بیشتر در این خصوص، سهامداران این صنعت از سود بالایی بهره خواهند برد. با این حال، عمده تحلیلگران تا تعیین‌تکلیف نرخ چغندر و شکر، در این صنعت دست به عصا حرکت کرده و با احتیاط عمل می‌کنند.
نگاهی به قندی‌‌‌ها
صنعت قند و شکر یکی از صنایع بسیار کوچک بازار به شمار می‌رود و ارزش بازار آن حدود 227هزار میلیارد تومان است. نسبت قیمت به سود این صنعت نیز حدود 20واحد است که بالا بودن این نسبت، عمدتا به دلیل اثر اندک ریسک قیمت‌های جهانی بر این صنعت نسبت به بازار است. در بورس ایران، 21نماد این صنعت در تابلوی معاملات حضور دارند؛ شرکت‌هایی که تولید شکر خود را با استفاده از چغندرقند انجام می‌دهند. این در حالی است که 80درصد تولیدکنندگان شکر جهان که در بیش از 120کشور دنیا در حال فعالیت هستند، شکر خود را از نیشکر تولید می‌کنند و به فروش می‌‌‌رسانند. در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شکر جهان برزیل و هند هستند، بزرگ‌ترین صادرکننده شکر نیز کشور برزیل است. چین هم بزرگ‌ترین واردکننده شکر است. ایران نیز یکی از هفت‌تولیدکننده شکر جهان است که شکر تولیدی خود را از چغندرقند تهیه می‌کند و تنها 9کارخانه در ایران اقدام به تولید شکر از نیشکر کرده‌‌‌اند.
مواد اولیه شرکت‌های تولیدکننده قند و شکر، چغندرقند است و از آنجا که امکان صادرات و تجارت برای این محصول وجود ندارد، فصلی بودن تولید چغندر باعث شده است تا کل فروش شرکت، طی دو تا سه‌ماه تولید شود. کشت بهاره چغندر از اول اسفندماه تا پایان اردیبهشت‌‌‌ماه به طول میانجامد؛ برداشت این محصول نیز در بازه اول شهریور تا اول آذر انجام می‌شود. محبوبیت چغندر بهاره به دلیل عیار بالای آن است که بین 16 تا 20درصد است. کشت پاییزه نیز از اول شهریور آغاز می‌شود و تا اوایل آذر ادامه دارد. برداشت این نوع چغندر نیز از اول فروردین تا اول خرداد به طول میانجامد. عیار این نوع محصول، 14 تا 16درصد است.
نحوه قیمت‌گذاری
قیمت چغندر و مواد اولیه در شورای قیمت‌گذاری و به طور دستوری تعیین می‌شود. در حال حاضر نرخ چغندر به اندازه 25درصد نرخ مصوب گندم است. نرخ مصوب گندم برای سال 1401، حدود 7هزار و 500تومان به ازای هر کیلوگرم بود که انتظار می‌رود، نرخ هرکیلو چغندر بهاره نیز حدود هزار و 870تومان به‌ازای هر کیلوگرم باشد. با توجه به اینکه به طور کلی نرخ شکر بین 9 تا 10برابر چغندر قند اعلام می‌شود، انتظار می‌رود که با توجه به نرخ اعلامی چغندر و افزایش نرخ جهانی شکر، نرخ شکر تولیدی به بیش از 17هزار تومان برسد. علاوه بر این کارخانه‌‌‌ها مکلف هستند با دریافت هر تن چغندر قند، دو کیلوگرم شکر با نرخ 2هزار و 200تومان را به فروش برسانند.
بررسی روند تولید شکر در کشور
نگاهی به روند تولید قند و شکر در ایران نشان می‌دهد که میزان تولید این محصول از اوایل انقلاب تاکنون به دلیل افزایش تقاضا و مصرف، روندی صعودی داشته و در سال 96 به 2میلیون تن رسیده است. آمار‌‌‌ها نشان می‌دهد که تقاضا در ایران، حدود 2 تا 5/ 2میلیون تن و تولید سالانه نیز در حدود یک‌میلیون و 600هزار تن است. این امر نشان می‌دهد که کشور به واردات شکر نیاز دارد. با توجه به حذف ارز ترجیحی از پایان سال 99 برای واردات شکر، نرخ محصولات وارداتی براساس هزینه و بهای تمام‌‌‌شده و با سازوکار عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
پیش‌بینی مصرف
کارشناسان بر این عقیده هستند که میزان مصرف و تقاضا برای محصول شکر، با شیب ملایمی رو به افزایش است و انتظار می‌رود، در سال 2023 میزان مصرف به بیش از 210هزار تن و در سال 2024 به 220هزار تن نزدیک شود. در این صورت می‌‌‌توان انتظار داشت که همچنان روند تولید شکر در جهان نیز رو به افزایش باشد.
واردات شکر
آمار واردات شکر نیز نشان می‌دهد که واردات بخش دولتی در حال حذف شدن است و عموما بخش خصوصی اقدام به واردات شدید شکر از خارج از کشور می‌کند. بنابراین شرکت‌ها با توجه به عدم‌تامین نیازهای داخلی، به دلیل تولید کمتر از مصرف، در فکر صادرات و توسعه بازار به کشورهای دیگر نیستند و عمدتا شکر خام وارداتی نیز از سوی دولت به شکر سفید تبدیل می‌شود، بنابراین نیاز به بزرگ شدن این صنعت در کشور احساس نشده است.
بررسی روند تعیین نرخ چغندر و شکر در ایران
روند تعیین نرخ چغندر نشان می‌دهد که نرخ کشت بهاره و پاییزه چغندر با همبستگی بالایی، رشد بالایی را تجربه کرده و طی سال‌های اخیر شیب این رشد تندتر شده است. علاوه بر این نگاهی به روند نرخ شکر در کشور نشان می‌دهد که در اوایل دهه 90 شیب رشد قیمت شکر بسیار کندتر شده است. دلیل این امر نیز کاهش نرخ تورم در دوران برجام بوده است. پس از سال 97 همزمان با جهش ارزی در کشور رشد نرخ شکر نیز سریع‌‌‌تر شده و هم‌‌‌پای تورم حرکت کرده است؛ به طوری که در سال 99 نیز رشد قیمت شکر بیش از تورم بوده است. انتظار می‌رود دوباره رشد نرخ شکر با تورم منطبق شود. عمده تحلیلگران نیز رشد نرخ شکر را با توجه به نرخ چغندر هزار و 700تومانی، تورم و نرخ جهانی شکر در نظر می‌‌‌گیرند و تعدیل می‌کنند.
قندی‌‌‌ها در قاب صورت‌های مالی
با انتشار گزارش اسفندماه شرکت‌های قندی، تقریبا دسترسی به عملکرد سالانه این شرکت‌ها امکان‌‌‌پذیر است. با توجه به اینکه در میان شرکت‌های بورسی سه نماد «قهکمت»، «قصفها» و «قجام» بیشترین سهم از تولید قند در کشور را دارند، بنابراین عملکرد سالانه این شرکت‌ها می‌‌‌تواند تا حدودی اطلاعات بااهمیتی را در اختیار تحلیلگران قراردهد.
«قهکمت»، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده شکر در بازار سرمایه، در سال 1401 موفق به تولید 138هزار تن شکر شده که نسبت به سال قبل از آن، با رشد 20درصدی همراه بوده است. همچنین نرخ محصولات این شرکت، حدود 44درصد رشد کرده که مطابق با تورم اعلامی در کشور است. با این تفاسیر، رشد فروش ریالی این شرکت، حدود 73درصد بوده است که رشد قابل‌توجهی به شمار می‌‌‌آید.
«قصفها» نیز با افت مقدار فروش مواجه بوده؛ به‌طوری که فروش این شرکت از 121هزار تن در سال 1400 به 114هزار تن در سال 1401 رسیده است. رشد نرخ فروش نیز حدود 45درصد بوده و در مجموع فروش ریالی شرکت را با رشد 37درصدی مواجه کرده است. مجموع فروش این دو شرکت با سهم بالا در این صنعت، حدود 3هزار میلیارد تومان بوده است.
ارزش‌گذاری نسبی صنعت
نگاهی به مفروضات و متغیرهای اثرگذار بر صنعت قند و شکر نشان می‌دهد که برخی از شرکت‌های این صنعت تا حدودی از سایر شرکت‌ها به لحاظ بازدهی قیمتی جا مانده و با رشد همراه نشده‌‌‌اند. علاوه بر این احتمالا گزارش زمستان شرکت‌ها می‌‌‌تواند موجب بهبود P/ E در این صنعت شود و فرصت خرید ایجاد کند. علاوه بر این، تحلیلگران بر این عقیده هستند که پس از ماه رمضان باید منتظر عبور قیمت شکر از نرخ 18هزار تومان بود؛ چرا که نرخ جهانی شکر رو به افزایش بوده و دولت مجبور است با توجه به نرخ واردات با نرخ جهانی به افزایش نرخ محصولات شرکت‌های داخلی نیز کمک کند. همچنین با شروع کشت بهاره و تعیین نرخ مجدد برای چغندر انتظار می‌رود نرخ شکر از 22هزار تومان عبور کند تا شرکت‌های این صنعت بتوانند حاشیه سود بالایی را تجربه کنند. علاوه بر این زمزمه‌‌‌هایی نیز از افزایش نرخ بیشتر شکر شنیده شده است. در صورت شفافیت در این خصوص، سهامداران قندی می‌‌‌توانند در سال جدید سال شیرینی را تجربه کنند.
