گزارش خردادماه شاپرک بررسی شد
کاهش سریالی کارتهای بانکی
اهمیت شاپرک و گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن
تراکنشهای بانکی به کمک ابزارهای پرداخت یکی از مهم‌‌‌ترین امور روزمره انسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها محسوب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. به کمک ابزارهای پرداخت اعتبار از شخصی به شخص دیگر منتقل شده و عملیات انتقال اعتبار بدون دخالت فیزیکی اسکناس‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها صورت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیرد. به همین منظور سامانه شبکه الکترونیک پرداخت کارتی (به اختصار: شاپرک) پدید آمده تا با یکپارچه‌‌‌سازی ارائه‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهندگان خدمات پرداخت کارتی، سرعت و امنیت انتقال اعتبار را افزایش دهد. از آنجا که تقریبا تمامی بانک‌ها و موسسات مالی موجود در ایران به این شبکه متصل بوده و خدمات خود را بر بستر آن ارائه می‌دهند، بررسی گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های این شبکه می‌‌‌تواند اطلاعات خوبی را از عملکرد بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف شبکه پرداختی کشور ارائه دهد. در ادامه عملکرد بانک‌ها در خرداد سال‌‌‌جاری بر اساس گزارش منتشر شده از شاپرک بررسی خواهد شد.
عملکرد بانک‌ها در بازاریابی خدمات شاپرکی
از سهم بانک‌ها در تعداد و مبلغ کل تراکنشهای شبکه بانکی می‌‌‌توان عملکرد آنان را در کیفیت ارائه خدمات کارتی و بازاریابی سنجید. بر این اساس، هر بانکی که سهم بیشتری را از این شاخص به دست آورده باشد نشان می‌دهد که عملکرد بهتری در این حوزه داشته است. در بررسی این شاخص سه حوزه کارتخوانهای فروشگاهی، ابزار پذیرش اینترنتی و ابزار پذیرش موبایلی مورد بررسی قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند. به‌‌‌طور کلی، بانک سپه با سهم ۳۷/ ۱۷ درصدی از نظر تعداد تراکنشها در رتبه اول قرار دارد، اما از لحاظ مبلغ تراکنشها، بانک ملت با سهم ۳۸/ ۱۶ درصدی در جایگاه نخست قرار گرفته است. از نظر تعداد تراکنشها پس از بانک سپه، بانک ملت با ۱۷ درصد و سپس بانک ملی با سهم ۸۸/ ۱۲درصدی در جایگاههای بعدی قرار دارند.
در حوزه مبلغ تراکنشها هم پس از بانک ملت، بانک ملی با سهم ۲۱/ ۱۲ درصدی و بانک صادرات با سهم ۸/ ۱۰درصدی در جایگاههای بعدی قرار دارند. بر اساس آمارهای گزارش شاپرک، سه بانک سپه، ملت و ملی ایران به ترتیب بیشترین سهم را از تعداد تراکنشهای کارتخوانهای سطح کشور داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در حوزه ابزار پذیرش اینترنتی مانند اینترنت بانک‌ها، سه بانک ملی، ملت و کشاورزی پیشتازی کرده و سهم بیشتری را در تعداد تراکنشها به خود اختصاص داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
در تراکنشهای مربوط به ابزار موبایلی که ازجمله مهم‌‌‌ترین آنها می‌‌‌توان به کدهای USSD و موبایل بانک‌ها اشاره کرد؛ سه بانک ملت، آینده و قرض‌‌‌‌‌‌‌‌‌الحسنه رسالت بیشترین سهم تراکنشها را داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در بخش سهم بانک‌ها از ارزش تراکنشها، نیز در حوزه کارت‌‌‌خوان‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها سه بانک ملت، ملی ایران و صادرات موفق‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از دیگران عمل کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در موضوع مبلغ ابزار پذیرش اینترنتی سه بانک ملت، سامان و آینده پیشتاز بوده و در حوزه ابزار پذیرش موبایلی هم سه بانک ملت، آینده و قرض‌‌‌‌‌‌‌‌‌الحسنه رسالت بهتر از دیگران عمل کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
بررسی میزان تمرکز خدمات
با اندازه‌‌‌گیری شاخص هرفیندال - هیرشمن می‌‌‌توان میزان تمرکز در بازار هر حوزه را بررسی کرد. به عبارت دیگر با کمک این شاخص هم می‌‌‌توان متوجه شد که در بازار کدام حوزه رقابت بیشتری وجود دارد و کدام بانک‌ها توان انحصار بالاتر و کدام بانک‌ها توان انحصار پایین‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری دارند. هرچه میزان عدد شاخص کمتر باشد، توان انحصار کمتر و در نتیجه بازار رقابتی‌‌‌تر و هرچه عدد شاخص بیشتر باشد، میزان انحصار در آن بازار بیشتر و توان انحصاری بانک نیز بالاتر است.در خرداد ماه ۱۴۰۲، شاخص هرفیندال - هیرشمن در بازار بانک‌های پذیرنده تراکنشها برای ابزار پذیرش موبایلی عدد ۳۹۳۶ به‌‌‌دست آمده است که همچنان نشان‌دهنده تمرکز بالا در بازار ابزار پذیرش موبایلی است؛ به این معنا که در بازار ابزار پذیرش موبایلی تعداد بسیار کمی از بانک‌ها سهم قابل توجهی از پذیرش تراکنشهای بازار را در اختیار گرفته‌‌‌اند.
برای این شاخص در بازار ابزار پذیرش اینترنتی ۱۲۸۲ حاصل شده است که این رقم مبین وجود تمرکز ملایم در بازار این ابزار بین بانک‌های پذیرنده است. لذا سایر بانک‌های پذیرنده در بازار این ابزار نسبت به بازار ابزار پذیرش موبایلی سهم بالاتر و قابل توجهی از بازار را در اختیار دارند. مقدار این شاخص در بازار ابزار پذیرش کارت‌خوان فروشگاهی ۹۷۳ حاصل شده است که این رقم نشان از وجود تمرکز رقابتی در بازار این ابزار بین بانک‌های پذیرنده دارد.
تعداد کارتهای فعال در سامانه شاپرک
در سامانه شاپرک، به‌‌‌طور کلی سه دسته کارت بانکی وجود دارد. دسته اول کارت برداشت، دسته دوم کارت اعتباری و دسته سوم کارت پیشپرداخته مانند بنکارت و کارتهای هدیه قرار دارند. در خرداد سال‌‌‌جاری به‌‌‌طور کلی حدود ۱/ ۱۴۴ میلیون کارت بانکی فعال وجود داشته است که نسبت به اردیبهشت ماه ۱۸/ ۱ درصد کاهش داشته است. از این ۱۴۴ میلیون کارت فعال، ۱۳۶ میلیون آن کارت برداشت، ۵۷۳ هزار عدد آن کارت اعتباری و تقریبا ۱/ ۷میلیون آن نیز کارتهای پیشپرداخته بوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. با توجه به آمار اردیبهشت سال‌‌‌جاری، تعداد کارتهای برداشت حدود ۱۴/ ۰ درصد و تعداد کارتهای پیشپرداخته حدود ۳۷/ ۱۷ درصد کاهش داشته ولی تعداد کارتهای اعتباری هم حدود ۶۳/ ۸ درصد افزایش داشته است.
با توجه به آمار گزارش اقتصادی شاپرک، بیشترین میزان کارتهای تراکنشدار مربوط به بانک ملی ایران با سهم ۹۸/ ۲۰ درصدی بوده است. پس از این بانک، بانک سپه با سهم ۲۹/ ۱۱ درصدی و بانک ملت با سهم ۰۲/ ۱۱ درصدی قرار دارند. باتوجه به این آمار، بیشترین میزان کارتهای برداشت تراکنشدار مربوط به بانک ملی ایران با سهم حدودا ۲۱ درصدی بوده است. پس از آن نیز بانک سپه با ۴۷/ ۱۱ درصد و بانک ملت با ۱۱درصد قرار دارند. در بخش کارتهای فعال اعتباری، بانک ملی ایران با ۳۵/ ۹۱ درصد رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. باقی بانک‌ها در این حوزه نقش چندان موثری نداشتند. در بحث عرضه کارتهای پیشپرداخته نیز بانک ملی با صدور ۷۴/ ۱۵ درصد از این کارت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، در جایگاه اول قرار دارد. پس از بانک ملی نیز بانک ملت با ۵۳/ ۱۲ و بانک پارسیان با سهم ۰۷/ ۹ درصدی در جایگاههای بعدی قرار دارند. با توجه به آمارهای بالا بیشترین سهم از تعداد کارتهای بانکی تراکنشدار در هر سه نوع کارت برداشت، کارت اعتباری و کارت هدیه و بنکارت متعلق به بانک ملی ایران بوده است.
