وحید صدوقی ، مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار ایران (۱۳۸۵-تاکنون):
با آمادگی کامل به دهه سوم می‌رویم
دو دهه از راه‌اندازی شبکه تلفن همراه در ایران می‌گذرد و اکنون در حال ورود به دهه سوم زندگی همراهی هستیم. شما نزدیک یک دهه است که مدیرعامل این شرکت هستید. به نظر شما اتفاقات شاخص در این دو دهه کدام بوده‌اند؟
یکی از نقاط بارز این دو دهه، شروع بهنگام ارائه خدمات نسل دوم در ایران بود که به همت آقای مهندس غرضی در سال ۷۳ شبکه تلفن همراه در کشور راه‌اندازی شد. ما جزو سه کشور منطقه بودیم که این خدمت را ارائه کردیم و حرکت خیلی خوبی بود که با توجه به فضای کشور در آن مقطع، این سرویس راه‌اندازی شد؛ ولی در ادامه با توجه به ساختار دولتی و توقعاتی که در مردم ایجاد شد- که به هر صورت این نه یک نیاز مبرم اولیه بلکه یک کالای لوکس بود- خیلی استقبال نشد و حتی فکر می‌کنم ثبت‌نام اول از پیش‌بینی اولیه کمتر بود.
بله، پنج هزار ظرفیت ایجاد شده بود که 1600 نفر ثبت‌نام کردند.
دقیقا، یعنی مشخص بود در ابتدا آن‌قدر سرویس نو بود که مردم اصلا با آن آشنا نشده بودند و به همین خاطر تقاضا کمتر از پیش‌بینی ظرفیت واگذاری در سری اول بود؛ ولی به سرعت تقاضا به شکل بهمن ایجاد شد و سازمان دیگر آن حجم تقاضا را پاسخگو نبود. در یک دوره 10ساله اول این خدمات در قالب شرکت مخابرات ایران ارائه شد. ساختار مخابرات، گسترده بود و در زمان مهندس غرضی توسعه پیدا کرد و در قالب شرکت‌های مخابرات استانی و خود مخابرات ایران متولی توسعه به صورت متمرکز برای این سرویس بود. آن ساختار پاسخگوی حجم گسترده نیاز مردم نبود و به همین خاطر سال‌های اول با کندی مواجه بودیم. در دوره‌های بعدی ساختار اصلاح و ابتدای دهه دوم شرکت ارتباطات سیار ایران ایجاد شد. شرکت ارتباط سیار در آبان 83 ایجاد و با اصلاح ساختاری که انجام گرفت توانست بخشی از نیاز را با توانمندی و امکانات بیشتر پاسخ دهد.
در دوره‌های مختلف از سوی دولت قوانین و مقرراتی به شرکت تحمیل می‌شد که وزرا یا مدیران وقت نمی‌توانستند آن‌طور که باید، توسعه را انجام دهند. تنها به یکی از مواردی که توسعه شرکت را کند کرد، اشاره می‌کنم؛ مخابرات ایران در حوزه‌های نگهداری، توسعه و شبکه، توانمندی خوبی داشت و تمام امور توسعه را خودش انجام می‌داد. در سال ۸۲ تصمیم گرفتند این کارها را به پیمانکار به صورت EPC واگذار کنند. این تجربه در کشور وجود نداشت. یعنی ما در حوزه ارتباطات تجربه لازم را نداشتیم که کل کار را واگذار کنیم و عامل چهارمی بیاید و بخواهد نظارت کند. این موضوع باید به بلوغی می‌رسید. فکر می‌کنم اگر در سال ۸۲ حدود ۴۷۰۰ سایت به سه شرکت واگذار شد، قبل از آن شرکت مثلا تجربه ۵۰ سایت را داشت. از ۵۰ به ۴۷۰۰ ، در این مقطع کاری انجام نشده بود و این از آن تحمیل‌هایی بود که تا مناقصه برگزار کنند و شرایط لازم ایجاد شود، زمان برد و شاید بتوان گفت توسعه را دو سال به عقب انداخت. در اواخر دهه دوم ارتباطات سیار، با فضای رقابتی که ایجاد شد، نسل ۲ به بلوغ کامل رسید ولی در بسیاری از حوزه‌ها مخصوصا در نوآوری و ارائه خدمات جدید هنوز عقب هستیم. نسل ۳ تلفن همراه تقریبا ۱۰ سال پیش در دنیا و در منطقه هم بیش از هشت سال است که ارائه شده ولی ما در بیستمین سالروز همراه اول هنوز نسل ۳ را ارائه نکرده‌ایم.
شما در صحبت‌هایتان به این موضوع اشاره کردید که دهه اول در حالی به پایان رسید که نیاز به تجدید ساختار برای جهش، به شدت حس می‌شد. در دهه دوم مهم‌ترین عامل توسعه را برون‌سپاری می‌دانید که باعث رشد می‌شود. پیش‌بینی شما برای دهه سوم چیست و اگر قرار باشد این بلوغ تداوم یابد، چه اتفاقاتی باید رخ دهد؟
ما شاهد یک عقب‌افتادگی در ارائه خدمات نسل سوم هستیم و حالا می‌خواهیم تمام آن عقب‌ماندگی‌ها را یکباره جبران کنیم. در بسیاری از کشورها رگولاتوری‌ها در یک فرآیند چندساله اپراتورها را به خدمات جدیدی مانند رومینگ ملی یا نامبرپورتابلیتی و ارائه خدمات نسل ۳ ارتقا می‌دهند. اگر این موضوع بخواهد در یک بازه کوتاه یکساله انجام شود، قطعا به اپراتور غالب صدمه می‌زند. نکته دوم که طی چند سال گذشته در دنیا چالش ایجاد کرده، اختلاف میان تامین‌کنندگان محتوا و اپراتورهاست. تا زمانی که ما نسل دو هستیم، اپراتور به سرویس‌دهنده لینک ارائه می‌دهد.
درواقع اپراتور صاحب بازار است.
بله. سرنخ دست اپراتور است. وقتی وارد نسل ۳ شویم دیگر سرویس‌های تحت وب داریم. شاید اپراتورهای داخلی می‌خواهند کاری انجام دهند، یا سرویسی ارائه کنند که یک سرویس‌دهنده خارجی می‌آید و آن را زودتر در داخل راه‌اندازی می‌کند و خیلی هم نمی‌شود آن را محدود یا کنترل کرد. پس بازار، بازار چالشی خواهد بود و اینجاست که باید زیرساخت‌های ارائه خدمات به سرویس‌ها توسعه پیدا کند. ما کمتر در این زمینه‌ها تجربه داریم. در سه سال گذشته با ایجاد چهار شرکت VAS یا قبل از آن CPها تجربه‌های خوبی در این زمینه کسب کرده‌ایم. درست است که دیر شروع کردیم ولی با شروع خوبی که داشتیم و با ایجاد و ساماندهی چهار شرکت VAS ، توانستیم در عرض یک سال سهم غالب بازار را جذب کنیم. به نظر من این زیرساخت باید خیلی بیش از این توسعه پیدا کند. شاید باید ده‌ها و صدها شرکت ارائه‌دهنده سرویس ایجاد شود. درآمد ما در سال‌های آتی دیگر مکالمه و پیامک نخواهد بود؛ در حوزه ارائه سرویس خواهد بود. این ساختار ارائه سرویس زیاد فراهم نیست. مخصوصا با آمدن سرویس‌های باند پهن و رایانش ابری لازم است این هماهنگی‌ها در فضای ارائه خدمات متحول و متنوع شود.
حجم سرمایه‌گذاری در یک دهه گذشته که حضرت‌عالی در همراه اول حضور داشتید چقدر بوده است و پیش‌بینی می‌کنید با مهاجرت به نسل سوم این میزان سرمایه‌گذاری چقدر خواهد بود؟
ببینید طی دهه دوم که من هشت سال و نیم آن را در اینجا حضور داشته‌ام؛ در پنج سال ابتدایی همه همّ و غم‌مان توسعه شبکه بود. چون می‌گفتیم نیاز مردم است و فرصتی را که قبلا از دست داده بودیم باید جبران می‌کردیم، به همین خاطر سعی کردیم در یک فضای رقابتی، توسعه را سریع‌تر انجام دهیم و بتوانیم نیاز مردم را تامین کنیم و در ضمن سهم بازار خودمان را هم حفظ کنیم که الان بالغ بر ۶۳ درصد بازار، سهم همراه اول است. اما در سه سال گذشته یک کار اساسی در توسعه سازمانی انجام دادیم. با تدوین استراتژی پنج‌ساله همراه اول برای افق ۱۳۹۵ و سرمایه‌گذاری سنگین در نوسازی شبکه و ساختارهایمان، تحول ایجاد کردیم. امروز اگرچه ۲۰ سال از عمر همراه اول می‌گذرد اما ادعایمان این است که در لایه سرویس و core جوان‌ترین شبکه را داریم. یعنی طی دو سال گذشته بخش سوئیچینگ شبکه را تماما نوسازی کردیم و امروز میانگین عمر شبکه همراه اول از سایر اپراتورها کمتر است. این یک دستاورد بزرگ بود. تمام سرویس‌های ما شامل GPRS ,sms, mms و... تماما نوسازی شده‌اند.
یعنی تجهیزات به طور کامل تغییر کرده است.
کاملا تغییر کرده. یعنی یا از خود وندور یا وندورهای دیگر تامین کرده‌ایم. در چه شرایطی؟ در شرایط تحریم. طی سه سال گذشته که تقریبا همزمان با بسیاری از تغییر و تحولات اساسی در کشور بود، طرح تحول را شروع کردیم؛ یعنی اصلاح ساختار شرکت. در همین زمان پیاده‌سازی سیاست‌های استراتژیک را داشتیم و باز همزمان شاهد تغییرات اساسی در نرخ ارز بودیم. همراه اول ابتدا به فرابورس و سپس به بورس وارد شد و بسیاری تحولات دیگر. ما قطار در حال حرکت که نه؛ هواپیمای در حال پرواز بوده‌ایم. در این حال توانستیم شبکه را نوسازی کنیم، ساختار را نوسازی کنیم و الان الحمدلله ساختار سازمانی‌مان تحول اساسی پیدا کرده است. به نظر من بزرگ‌ترین نقطه قوت ما در سال ۹۰ در واقع نگاه به آینده بود؛ اینکه برای سال ۹۱ تا ۹۵ می‌خواهیم چه کنیم. هر چند پروانه نسل های ۳ و ۴ دیر واگذار می‌شود ولی ما از خیلی قبل‌تر خودمان را آماده کردیم. اگر از سال ۹۰ شروع نمی‌کردیم، قطعا بازنده این بازی بودیم. بازنده دهه سوم ارتباطات سیار بودیم؛ اما الان الحمدلله داریم با یک آمادگی کامل به دهه سوم همراه اول ورود می‌کنیم. ارزیابی‌ای که سازمان تنظیم مقررات انجام داد و همراه اول را به عنوان اپراتور اول شناسایی کرد، یک کار جدی بود.
به حجم سرمایه‌گذاری اشاره نکردید.
ما در برنامه پنج‌ساله‌مان بالغ بر هشت هزار میلیارد تومان سرمایه پیش‌بینی کردیم که چیزی در حدود شش هزار میلیارد تومان آن باید در حوزه شبکه ارتباطات سیار سرمایه‌گذاری شود. در سال گذشته ۲۷۰۰ میلیارد تومان برای نوسازی و توسعه شبکه سرمایه‌گذاری کردیم. باز هم تاکید می‌کنم این اتفاق در دوره تحریم رخ داد؛ در دوره‌ای که طی سه سال گذشته یکی از بزرگ‌ترین وندورهای ما همکاری چندانی نکرد و مجبور بودیم برای بخشی از شبکه، را جایگزین انتخاب کنیم.
دهه اول عمر ارتباطات سیار ایران که تمام شد و تازه تبدیل به شرکت شده بود، یک رقیب جدی وارد بازار ایران شد؛ در حالی که شما هنوز در جایگاه فعلی نبودید و شاید شرایط متلاطمی داشتید. اپراتور دوم که آمد یک برگ برنده هم داشت و آن عرضه سیم‌کارت اعتباری بود. حضور این اپراتور را چگونه دیدید.
یک سال پس از تغییر ساختار و ایجاد شرکت ارتباطات سیار ایران، اپراتور دوم وارد شد. اپراتور دوم در واقع اپراتور باتجربه خارجی بود و در ۲۱ کشور تجربه داشت و وقتی به ایران آمد با تیمش مستقر شد و کار را شروع کرد. به نظر من اگر بخواهیم مقایسه‌ای با کشورهای منطقه- یا کشورهای مشابهی که اپراتور دوم وارد بازارشان شده است- داشته باشیم و ببینیم اپراتورهای اول پس از ورود اپراتور دوم چه سهمی از بازار را در اختیار دارند، به جرات می‌توانم بگویم همراه اول بالاترین سهم بازار را برای خود حفظ کرده است؛ به‌رغم حضور یک اپراتور حرفه‌ای در کنارش. قطعا شاهد بوده‌اید که با توجه به اتفاقات اخیر این فضا الان به نفع اپراتورهای دوم و سوم تغییر داده شده است اما در این شرایط همراه اول که مبتنی بر توانمندی و سرمایه نیروی انسانی خودش بوده است، توانسته خود را حفظ کند و انشاءالله این امید و اعتقاد وجود دارد که در دهه سوم هم باز با همین توانمندی‌ای که در مجموعه‌مان وجود دارد، بتوانیم این روند را توسعه و ارتقا دهیم.
گاهی شنیده می‌شود ارائه خدمات مبتنی بر نسل 3 در کشوری مثل ایران که زیرساخت‌های مناسبی ندارد، چندان اقتصادی نیست. با توجه به اینکه شما اپراتور غالب بازار هستید، تا چه اندازه با این دیدگاه موافقید و کلا چشم‌انداز اقتصادی نسل 3 تلفن همراه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ما هم بررسی‌های لازم را بر اساس تجربه دیگران انجام داده‌ایم. چون به هر صورت داریم با تاخیر شروع می‌کنیم. ما جزو کشورهای آخری هستیم که این سرویس‌ها را ارائه می‌کنیم و به همین خاطر این تجربه وجود دارد. الحمدلله یک روحیه همدلی و حمایت کامل در هیات مدیره همراه اول و مدیران داریم که با تمام توان از برنامه‌ها و طرح‌های شرکت حمایت کرده‌اند و می‌خواهم بگویم در واقع نگرش سهامداران و مدیران هم نقطه قوت ماست.
موافق با طرح توسعه‌اند؟
از طرح توسعه و طرح‌های همراه اول حمایت کرده‌اند. ما معتقدیم تمام تجارت نمی‌تواند در دل همراه اول آغاز شود. رویکرد ما برای توسعه سرویس‌های ارزش افزوده و ایجاد چهار شرکت در کنار همراه اول، تجربه خیلی موفقی بود و برای توسعه خدمات نسل ۳ نیز همین رویکرد را داریم. مثلا در حوزه رایانش ابری نمی‌خواهیم خودمان کار را انجام دهیم. با شرکتی که در ایران بهترین تجربه را داشته مشارکت می‌کنیم و این سرویس را ارائه می‌دهیم. این اعتقاد الحمدلله در هیات مدیره همراه اول و سهامداران شرکت مخابرات ایران وجود دارد که باید برای توسعه بازار در کنار خودمان آن زنجیره ارزشی را خلق کنیم. اگر آن زنجیره ارزشی خلق شود، همراه اول می‌تواند در کنار شرکت‌های همکار خود، خدمت قابل قبولی ارائه کند.
در این مورد دقیقا توضیح می‌دهید که قصد انجام چه کاری را دارید؟
ما در همراه اول یک دفتر تحقیقات داشتیم که در جریان اصلاح ساختار به مرکز نوآوری و توسعه کسب و کار ارتقا یافت. الان با دو دانشگاه مشغول مذاکره هستیم و قصد داریم ساختاری را برای شرکت‌های استارت‌آپ ایجاد کنیم که بتوانیم از نیروهای خلاق و نوآوری که در دانشگاه‌ها تربیت می‌شوند، استفاده کنیم. تجربه خیلی خوبی در پنج دانشگاه داشتیم که از سال ۸۶ در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری انجام دادیم. یکی از این حوزه‌ها، سرویس‌های ارزش افزوده در دانشگاه صنعتی شریف بود که تجربه فوق‌العاده موفقی بود و بهترین تجربه ما و بهترین تجربه دانشگاه شریف برای همکاری با یک بخش خصوصی به شمار می‌رفت. این تجربه برای همراه اول یک مزیت ویژه ایجاد کرد و ما آن را توسعه می‌دهیم تا بتوانیم انشاءالله یک فضای انکوباتوری ایجاد کنیم که نیروهای خلاق در آن مجموعه مستقر شوند و بتوانند ایده‌های خود را به محصول تبدیل کنند و بعد از دو سال هم از مجموعه خارج شوند و خودشان شرکت ایجاد کنند و کارشان را توسعه دهند. یکی از افرادی را که در سیلیکون‌ولی جایگاه مهمی دارد، دعوت کردیم آمدند و جلسه داشتیم که با دو دانشگاه داخلی این کار را شروع کنیم؛ الان در مرحله نهایی کردن قرارداد هستیم تا بتوانیم انشاءالله برای نوشتن اپلیکیشن‌ها از آنها استفاده کنیم.
واقعا با سیلیکون‌ولی در حال مذاکره هستید؟
خواسته‌ایم تا یکی از نیروهای موفق که سهامدار دراپ‌باکس و از ایرانی‌هایی است که آنجا کار کرده و تجربه‌های خیلی خوبی داشته و در بیشتر از ۲۰۰۰ شرکت سرمایه‌گذاری کرده، برای مذاکره بیاید و در حال توافق هستیم؛ جزییات آن را بعدا اعلام می‌کنیم.
ارسال نظر