انتظارات متقابل ایران و آژانس

علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل در آستانه دور هفتم مذاکرات هسته‎ای ایران و ۱+۵ سفر یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‎ای به ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. او با دو هدف از طرف گروه ۱+۵ به ایران آمده است؛ نخست ملاقات با مقامات ارشد ایران و گفت‌وگو با آنها برای اعتمادسازی بیشتر میان طرفین و دیگری بررسی این مساله که آیا ایران به تعهداتش عمل کرده است. همچنین بازرسی از سایت‎هایی که آژانس در آنها دوربین نصب کرده نیز از جمله برنامه‎های آمانو از سفر به تهران است. در رابطه با کیک زرد نیز قرار شده بود که ۱۲۰ کیلو کیک زرد، اکسید و تبدیل به میله‎های سوخت یا رقیق شود. در این رابطه علی‌اکبر صالحی، رئیس‌سازمان انرژی اتمی پیشتر اعلام کرده بود که این اقدام از سوی ایران انجام گرفته است. اما آژانس اکنون این مسوولیت را دارد تا با هدف تایید گفته‎های مقام ایرانی، بازدیدهایی را انجام دهد. بنابراین سفر این هیات از مقامات آژانس برای ارائه گزارش نهایی و جلب نظر مقامات ایرانی صورت گرفته است و سفر پراهمیتی به شمار می‌آید. باید توجه داشت که بعد از توافق ژنو ۳، همه گزارش‎هایی که مدیر‌کل آژانس درباره فعالیت‎ها و همکاری‎های ایران منتشر کرده، مثبت بودند و نشان دادند که ایران در این مدت به تعهدات خود عمل کرده است. بنابراین ایران و آژانس در دوره جدید اختلافی با هم ندارند، زیرا آژانس یک منشور مستقل دارد که بر اساس آن عمل می‏کند و بر اساس همان نیز از کشورهای عضو انتظاراتی دارد. پیش از این نیز اگر اختلافاتی میان ایران و آژانس بروز کرده بود به این دلیل بود که آنها بر برخی فعالیت‎های ایران از نزدیک نظارت نداشتند و همین باعث به وجود آمدن برخی شائبه‌ها شده بود. در واقع از آنجا که آژانس از میزان غنی‌سازی در ایران آگاه نبود، تبدیل به یک نهاد ضد برنامه هسته‎ای ایران شده‌بود. اما در حال حاضر که ایران درهای تاسیساتش را به سوی بازرسان آژانس گشوده ‌است دیگر اختلافات سابق وجود ندارد. اختلافاتی که اکنون وجود دارد میان ایران و گروه ۱+۵ است؛ در واقع در برخی موارد کشورهای عضو ۱+۵ انتظاراتی از ایران دارند که با روح منشور آژانس هم مغایرت دارد. از جمله این موارد می‎توان به نامه برخی سناتورهای آمریکایی وابسته به لابی یهود به باراک اوباما اشاره کرد. آنها در نامه‎شان از رئیس‌جمهور خواسته بودند که ایران را مجبور به اجرای ۳ مساله کند؛ ۱- رعایت حقوق بشر ۲- دخالت نکردن ایران در امور کشورهای منطقه ۳- توقف تولید موشک‏های دوربرد. به بیان دیگر آنها ادعاهایی را مطرح کرده بودند و از رئیس‌جمهور خواسته بودند پیگیر آنها شود. در نهایت در برهه کنونی، دومین سفر یوکیا آمانو به ایران در دولت یازدهم و در شرایطی که ایران و گروه ۱+۵ روزهای حساس و سرنوشت‌سازی را برای رسیدن به توافق نهایی سپری می‎کنند، می‌تواند بر روند مذاکرات بسیار اثرگذار باشد. به ویژه اگر همچون قبل و با توجه به شواهد و قرائن و همچنین تاکید مقامات ایرانی بر انجام تعهداتشان، این بار نیز گزارش آژانس مثبت باشد.