سید جلال دهقانی فیروزآبادی * «توافق حداقلی» اولین نکته‏ای است که پیرامون ماهیت توافق هسته‎ای میان ایران و گروه ۵+۱ در ژنو به ذهن متبادر می‎شود؛ زیرا در این توافق هم برای غرب و هم برای ایران حداقل اهداف و خواسته‏هایی که داشتند، لحاظ شده است. البته در این بازی حداقلی نیز توافق حاصل شده کاملا متقارن نیست؛ ولی در مجموع به عنوان اولین گام در راه‌حل و فصل مساله هسته‎ای ایران یک گام مثبت است، اما مهم‌ترین ویژگی این توافق این بود که یک بازی باخت- باخت متقابل را به بازی برد-برد متقابل تبدیل کرد؛ گرچه همانطور که ابتدا اشاره شد این برد تقریبا برای هر دو طرف برد حداقلی است نه حداکثری. فریز در برابر فریز یا به بیان دیگر تعلیق توسعه برنامه هسته‎ای ایران در مقابل معلق کردن تحریم‎های بیشتر، از دیگر موارد قابل توجه این توافق است. در حقیقت یکی از مهم‌ترین امتیازهایی که غرب در این دوره به ایران داد، این است که تحریم‎های بیشتر را معلق کند، اما باید توجه داشت در این دوره ۶ ماهه آزمایشی که گام اول توافق است، تحریم‎های مورد نظر ایران به عنوان امتیازات حداکثری لغو و رفع نمی‎شود و تحریم‎های مالی، بانکی و نفتی به قوت خود باقی است. در واقع در یک بازه ۶ ماهه و به صورت جانبی برخی تحریم‎های دیگر رفع خواهد شد. از دیگر سو مهم‌ترین ضمانت اجرایی این دوره راستی آزمایی ۶ ماهه، «حسن نیت» طرفین است؛ بنابراین طرف ایرانی و غرب باید یک دوره اعتمادسازی متقابل را آغاز کنند. از یک طرف ایران با اقداماتی که در این ۶ ماه انجام می‌دهد، اعتماد طرف مقابل را جلب خواهد کرد و ثابت می‎کند، برنامه هسته‎ای صلح‌آمیز دارد. از دیگر سو، طرف مقابل باید در پی تعهداتی که پذیرفته رضایت ایران را جلب کند و جهت رفع تحریم‎ها به صورت سریع‎تر تلاش کند. البته در رابطه با بحث حسن نیت، طرف‎های مقابل ایران باید گام‎های بیشتری بردارند؛ زیرا در ایران نوعی بدبینی و سوء‌ظن نسبت به غرب وجود دارد مبنی‌بر اینکه ممکن است آنها تعهداتی بدهند، اما آن را عملی نکنند، زیرا در دوره‎های گذشته و در بحث همکاری‎های ایران در بحران حمله عراق به کویت یا افغانستان، ایران صادقانه حسن نیت خودش را نشان داد اما آمریکا صادقانه برخورد نکرد؛ بنابراین برای پیشبرد روند فعلی، آمریکا باید در این ۶ ماه حسن نیت داشته باشد و تعهداتش را عملی کند. در این راستا آمریکا نباید تحت تاثیر جنگ طلبان به ویژه رژیم صهیونیستی و کشورهای دیگری که از این توافق خیلی خشنود نیستند، قرار گیرد. در نهایت آنچه در این توافق می‏توان به عنوان مهم‌ترین دستاورد برای ایران بیان کرد، این است که «حق غنی‌سازی اورانیوم» در خاک ایران به رسمیت شناخته شد.

* استاد روابط بین‎الملل دانشگاه علامه